تاریخ همواره شاهد حضور حاکمانی است که به جای پیشرفت و توسعه کشور و اجرای عدالت، در صدد افزایش قدرت و ثروت در بین خاندان و نزدیکان خود هستند. وسعت بخشیدن به محدوده باغ ها، تغییر و تعویض مکرر دکوراسیون های داخلی کاخ ها البته با نگاهی از روی حسادت و چشم و هم چشمی به کاخ های یکدیگر، پر نمودن مخازن و انبارهای کاخ ها از انواع هدایای نفیس داخلی و خارجی، از عادات مرسوم در بین خاندان پهلوی، که از دیگر نتایج بررسی ها و انجام شده بر روی اسناد و مدارک موجود در مرکز اسناد می باشد.
تاسیس و راه اندازی این موزه حاصل تلاش صادقانه و بی شائبه همکاران مرکز اسناد مجموعه در طی مدت پنج سال می باشد، این اسناد که پیش از این اکثرا بصورت پراکنده و بعضا فراموش شده در مجموعه بودند، پس از جمع آوری، ساماندهی، پاکسازی و شناسنامه دارشدند. و اینک بخش کوچکی از آنها در قالب موزه اسناد و مدارک تاریخی سعدآباد در معرض دید بازدیدکنندگان محترم قرار گرفته است.این موزه با هدف آشنایی بیشتر بازدید کنندگان محترم با بخشی از اتفاقات و رویدادهای تاریخ معاصر ایران که بیشتر در مجموعه کاخ های سعدآباد رخ داده است،ایجاد گردیده است.وجود وزارت دربار در مجاورت کاخ های سعدآباد از جمله نکات قابل توجه در ایجاد این موزه بود،در واقع بخشی از اسناد بایگانی این وزارت خانه، انتخاب و در فضاهای مختلف این موزه چیده شده اند این اسناد ما را با بخشی ازوظایف و عملکرد های این وزارتخانه آشنا می کند. از جمله این اسناد مکاتبات اداری و نحوه نگارش نامه ها، اموال و دارایی های خانواده دربار، امور رسیدگی به کاخ ها، تمایش انواع مهرها و آلبوم ها می باشد. . آنچه از اسناد و مدارک تاریخی این مجموعه بدست می آید، نمایش بخشی از تلاش های وزارت دربار در افزایش اموال ،املاک و ثروت و قدرت خاندان پهلوی است.
ساختمان این موزه در نزدیکی درب ورودی زعفرانیه و در حد فاصل کاخ وزارت دربار (موزه هنرهای زیبا) و کاخ سفید(موزه ملت) واقع شده است که پیش از این محل استقرار و استفاده گارد جاویدان شاهنشاهی بوده است.
این بنای تاریخی یک طبقه ونیم است. طبقه همکف دارای شش اتاق می باشد که پس از تبدیل آن به موزه، فضاهای داخلی آن به بخش های ذیل تقسیم گردید:
بخش پهلوی اول
بخش پهلوی دوم
بخش مهرها و جلد ها
سالن نمایش
دفتر موزه
بخش پهلوی اول
رضا شاه در سال 1304 در کاخ گلستان تاج گذاری کرد. وی پس از 15 سال حکومت از سلطنت خلع و در سال 1323 در جزیره موریس در تبعید مرد. محل اقامت دائمی وی در کاخ مرمر بود . وی در سال 1305 دستور ساخت کاخ شهوند(سبز) را در مرتفع ترین قسمت باغ سعدآباد داد.این کاخ محل اقامت تابستانی او بود.
اسناد این بخش شامل:
مجموعه آلبوم هایی از بناهای تاریخی ایران قدیم و نحوه پوشش مردم در اوخر دوره قاجار و اوائل پهلوی.
مجموعه تصاویری از آلبوم اولین و آخرین سفر رضا شاه به ترکیه در سال 1313 این سفر 17 روز به طول انجامید.
مجموعه تصاویری از یک کارناوال فرهنگی در ایران .این جشنواره با حرکت ماشین هایی که بر روی آنها نمادهایی از بناهای تاریخی ایران حمل می شد در شهرهای شمالی ایران حرکت کرد و به تبریز رسید.
مجموعه تصاویری از برخی اقدامات در دوره پهلوی اول
بخش پهلوی دوم
محمد رضا پهلوی بعد از تبعید پدر به سلطنت رسید و تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر مسند قدرت بود.وی در مدت سلطنت خود سه بار ازدواج نمود، همسران وی به نام های فوزیه،ثریا اسفندیاری و فرح دیبا بودند. در این بخش از موزه تلاش شده که بصورت مصور حضور همسران محمدرضا پهلوی را در سفرها و بازدیدهای داخلی و خارجی در معرض نمایش قرار دهیم. همچنین از موضوعات دیگر این بخش، نمایش برخی از اسناد و دفاتر اموالی و مکاتبات اداری در خصوص رسیدگی به امور کاخ ها می باشد. نمایش چند نمونه از آلبوم های خصوصی و برخی از مراسم های برگزار شده در کاخ های سعدآباد از دیگر قسمت های این بخش می باشد.
بخش مهرها و جلدها
نمایش تعدادی از مهرهای رایج در وزارت دربار، پاکت ها، کاغذ های سربرگ دار و کارتابل های رایج در آن دوران
نمایش بخشی از اسناد مکتوب در خصوص برخی از وظایف وزارت دربار در حوزه تشریفات
معرفی بخش کوچکی از وسایل صوتی و تصویری در دو دوره پهلوی اول و دوم
نمایش برخی از جلدهای نفیس از مجموعه آلبوم های نگهداری شده در مرکز اسناد مجموعه. آلبوم در دهه های 20،30،40و50،بیشترین کاربرد را در ثبت و بایگانی اسناد تصویری بخصوص در مرکز دولتی داشته است.این آلبوم ها اکثر دست ساز بصورت جلد لاکی هستند که مزین به انواع نقوش ایرانی نظیر لچک ترنج، شکارگاه، خاتم کاری،کنده کاری عاج، نقره کاری و …. می باشند.
بخش سالن سینما
در این سالن برنامه های مختلفی برای گروه های سنی مختلف در نظر گرفته شده است. برگزاری جلسات نقد و بررسی اسناد مکتوب و تصویری موزه اسناد از دیگر برنامه های این بخش خواهد بود.
مجموعه فرهنگی سعدآباد
