یک آنتی‌بیوتیک کامل
گیاه زغال اخته به صورت درخت یا درختچه در کنار جریان آب یا در بیشه‌ها
می‌روید و از گروه گیاهان گل‌دارِ گلبرگ جدا محسوب می‌شود.
زغال اخته میوه‌ای حاوی بیش از 10 درصد تانن و مقادیر زیادی آهن، کلسیم، اسیدفولیک، ویتامین‌های C ,B2 ,B1 و اسیدهای آلی، پکتین و رنگدانه‌هایی از جمله آنتوسیانین است.
آنتی‌اکسیدان‌هایی چون فلاونوئیدها، ویتامین E ,C ، ملاتونین، آنتوسیانین‌ها (عامل رنگ قرمز در زغال اخته)، باعث خنثی شدن رادیکال‌های آزاد بدن می‌شوند، در نتیجه از بدن در برابر رادیکال‌های آزاد که قادر به آسیب رسانی به بافت‌ها و به وجود آوردن بیماری‌هایی چون ناراحتی‌های قلبی، سرطان، دیابت، تصلب شرائین، آب مروارید، آرتروز و آرتریت هستند، جلوگیری می‌کند.
زغال اخته حاوی 17 نوع آنتی‌اکسیدان از جمله ویتامین E ,C ,B2 ,B1 و املاحی مانند آهن، کلسیم و اسیدفولیک است که ضمن پیشگیری از تشکیل رادیکال‌های آزاد از انواع سرطان نیز پیشگیری می‌کند. همچنین مقدار فروکتوز و گلوکز زغال‌اخته کم است و مصرف آن برای افراد چاق و بیماران دیابتی مشکلی بوجود نمی‌آورد.
این میوه همچنین خاصیت ضدعفونی کننده دارد و یکی از مواد موثر در درمان عفونت‌های مجاری ادراری به شمار می‌آید. به گفته دانشمندان یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که زغال‌اخته از بروز عفونت‌های دستگاه ادراری پیشگیری می‌کند، جلوگیری از چسبیدن میکروب‌ها به سطح مثانه است.
زغال اخته به عنوان ضداتصال چند نوع باکتری در ادرار و مدفوع شناخته شده است؛ به عبارت دیگر، زغال اخته به خروج باکتری‌ها از بدن کمک می‌کند. باکتری اشرشیاکلی عامل 85 درصد عفونت‌های مجاری ادراری است. یکی از متداول‌ترین عفونت‌ها، التهاب مثانه است که به ویژه در خانم‌ها شایع است که به نظر می‌رسد اسیدبنزوئیک موجود در زغال اخته در ایجاد خواص درمانی و پیشگیری نقش داشته باشد؛ هر چند تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که این اثر احتمالاً به دلیل وجود پلیمری در زغال اخته است که ماهیت آن هنوز شناخته نشده است. این ملکول ناشناخته از اتصال اشرشیاکلی به دیواره مثانه و مجاری ادراری جلوگیری کرده و به این ترتیب از رشد و تکثیر باکتری و ایجاد عفونت، جلوگیری می‌کند.
لازم به ذکر است که زغال اخته نمی‌تواند جایگزین آنتی‌بیوتیک شود، اما استفاده از این میوه و آب می‌تواند اثر داروهای مورد استفاده در این شرایط را تقویت کند.
همچنین دریافت منظم آب زغال‌اخته برای اسیدی کردن ادرار در افراد مبتلا به ادرار بدبو و سنگ‌های ادراری موثر است. اگر سنگ کلیه از جنس کلسیم باشد، آب زغال‌اخته در رفع آن اثر چشمگیری دارد.
گروهی از محققان آمریکایی به تازگی پی‌برده‌اند که نوشیدن آب زغال اخته تا حد قابل ملاحظه‌ای توان بدن را برای مبارزه با ویروس‌های عامل عفونت در روده و معده، افزایش می‌دهد.
دانشمندان پس از انجام یک سری آزمایش‌های کامل، دریافته‌اند که آب زغال اخته در شرایط آزمایشگاهی، می‌تواند مانع از فعالیت ویروس‌هایی شود که در داخل بدن انسان باعث ایجاد عفونت دستگاه گوارش می‌شود. در صورتی که نوشیدن آب زغال اخته، بتواند در بدن انسان نیز همانند شرایط آزمایشگاهی عمل کرده و فعالیت ویروس‌های عفونت کننده دستگاه گوارش را متوقف کند؛ تحولی قابل توجه در علم پزشکی محسوب خواهد شد.
دانشمندان وجود دو ماده شیمیایی فلاونوئید و تانن را در میوه زغال‌اخته، دلیل این زغال‌اخته از پوسیدگی دندان‌ها هم پیشگیری می‌کند. دانشمندان ترکیبی را در این میوه یافته‌اند که از چسبیدن باکتری‌ها به دندان و در نتیجه تشکیل رسوبات جرم دندان جلوگیری می‌کند
با این حال مصرف زغال اخته باید به وعده‌های غذایی محدود شود تا از بروز مشکلات بالقوه پیشگیری شود. هدف از این تحقیق استخراج خواص حفاظتی این میوه و افزودن آن به خمیر دندان یا دهان شویه اعلام شده است.
دکتر هیون کوو مردم را از خوردن یا نوشیدن مقادیر زیاد فرآورده‌های حاوی زغال‌اخته باز داشته است. وی می‌گوید: زغال‌اخته، میوه ترشی است و فرآورده‌های زغال‌اخته، اغلب مملو از شکر هستند که خود مهم‌ترین علت پوسیدگی دندان‌ها محسوب می‌شود.
در تحقیقی که توسط دانشمندان انجام شد، مشخص گردید که زغال‌اخته به میزان 80 درصد از دندان‌ها محافظت می‌کند. این میوه نه تنها از چسبیدن باکتری‌های جدید به دندان‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه مانع از فعالیت آنزیم‌های باکتری که نقش مهمی در تشکیل جرم دندان دارند، می‌شود.
هورمون ملانونین که در زغال‌اخته وجود دارد، خواب انسان را راحت و عمیق می‌کند این عمل به طور طبیعی و روزمره انجام می‌شود و این هورمون مسؤولیت تنظیم ریتم 24 ساعته روز و شب بدن را به عهده دارد.
زغال‌اخته در بند آمدن خون نیز مؤثر است. لذا خوردن میوه خام و سایر فرآورده‌های آن برای بیماران توصیه می‌شود. در این رابطه ابوعلی‌سینا، دانشمند و پزشک مشهور ایرانی آب زغال اخته را برای شستشوی زخم‌های جلدی و گرد ریشه آن را برای التیام زخم‌ها به کار می‌برد.
نظریه‌ای وجود دارد که این میوه برای درمان شب ادراری بچه‌ها هم مفید است. بدین منظور، 30 گرم برگ آن را در یک لیتر آب بریزید و بجوشانید تا یک سوم آن بخار شود و پس از صاف کردن، با شکر شیرین کرده و قبل از خواب یک فنجان به کودک بدهید. شربت زغال‌اخته، ضد عطش است و برای جلوگیری از گرمازدگی بسیار نافع است.
از پوست زغال‌اخته نیز استفاده‌های طبی می‌شود، چنان چه محققی به نام دکتر لکلرچ نشان داده است که جوشانده پوست زغال‌اخته در درمان بیماری مالاریا مؤثر است. جوشانده 60 گرم پوست درخت زغال‌اخته در یک لیتر آب اثر تب‌بر و ضدمالاریا دارد. جوشانده فوق را باید به تدریج صبح و ظهر و شب به میزان یک یا دو استکان با کمی قند نوشید.
همچنین پوست این میوه به شکل بسته‌بندی‌های غیر بهداشتی و فله‌ای عمدتاً توسط دست‌فروشان دوره‌گرد عرضه می‌شود که در این حال خطرات مصرف آن بیش از فواید آن است.
مصرف این میوه از تنگی عروق جلوگیری کرده و در افراد مبتلا به کلسترول بالا از سلامتی عروق، محافظت خواهد کرد.
منبع مقاله :
کوه‌کن، صدف، (1393)، میوه درمانی، تهران: همشهری، چاپ سوم 