استقلال مهم‌ترین رویداد "تاریخ معاصر افغانستان"

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری میزان،  بصیراحمد حسین زاده نویسنده و روزنامه‌نگار افغانستانی در یادداشتی به بررسی سالروز استقلال افغانستان پرداخت.

در این یادداشت آمده است: حدود یک قرن قبل در سال 1919 میلادی افغانستان استقلال خود را از دولت انگلستان اعلام کرد و این حادثه تاریخی نقطه عطفی در حیات سیاسی و اجتماعی مردم این کشور در یک قرن گذشته محسوب می شود.

در سال 1919 امیر امان الله خان، یک روز پس از قتل پدرش امیر حبیب‌الله خان، سلطنت خود را با اعلام استقلال افغانستان آغاز کرد و در یک سخنرانی تاریخی و حماسی در قصر «سلام خانه» کابل خطاب به مردم گفت:

برادران عزیز و غیور من!

من این لباس سربازی را از بدن خود بیرون نمی کنم تا که لباس استقلال را برای شما تهیه نسازم. من این شمشیر را در نیام نمی آورم تا غاصب حقوق شما برادران و محبانم را، به جای خودش ننشانم. ای سربازان فداکار من! بیاورید آخرین هستی خود را برای نجات وطن. بیایید که سرهای پر غیرت خود را برای خلاصی وطن فدا سازیم.

امان الله خان در بخش دیگری از این سخنرانی تاریخی خطاب به دولت انگلستان و جهانیان خاطر نشان کرد: به سایر دولت‌های عالم از این ساعت اعلام می نمایم که افغانستان در همه امور و شئون داخلی و خارجی خود یک دولت آزاد و مستقل مطلق است. ملت افغانستان هشیار و بیدار گردیده و قدم به شاهراه ترقی و جوانی نهاده از احتیاج حمایت و وصایت و وکالت غیر مستغنی گشته، نمی خواهد که در حقوق، آزادی و استقلالش کسی دست درازی نماید و آن کسی که این را قبول ندارد، این میدان و شمشیر.

آنگونه که سید محمد باقر مصباح زاده، مورخ و پژوهشگر افغانستانی در کتاب «آغاز و فرجام جنبش های سیاسی افغانستان» اشاره کرده است، در حالی که مردم تحت تاثیر سخنان حماسی امان الله خان به شدت گریه می کردند، وی به سخنان خود ادامه داد و افزود: این شمشیر کشیده خود را در نیام نمی کنم تا اراده قطعی و عزم بالجزم تحصیل شرف و ناموس ملی بر ما میسر نگردد و استقلال کامل این ملت به دست نیاید. جانی را که من در راه خدمت ملت برای فدا کردن حاضر کرده ام در مدافعه استقلال کامل، فدا می کنم.

در همین سخنرانی بود که امان الله خان، با اعلان آزادی و استقلال افغانستان، پیمان های گذشته با دولت انگلیس را که بر مبنای آنها این کشور تحت الحمایه انگلیس ها قرار گرفته بود و استقلال سیاسی نداشت، لغو کرد.

بعد از این سخنرانی حماسی، امان الله خان یک اعلامیه تاریخی را نیز چاپ و در سرتاسر افغانستان منتشر کرد. وی در این بیانیه که از آن به عنوان اولین سند استقلال افغانستان یاد شده است، یاری رساندن به مظلومان و بینوایان، و استقلال و حاکمیت آزادانه داخلی و خارجی افغانستان را از مهم ترین اهداف خود ذکر کرد.

بعد از این سخنرانی حماسی و انتشار اعلامیه تاریخی، در حالی که هنوز سیاست خارجی افغانستان در تسلط دولت انگلستان بود، امان الله خان در سوم مارس سال 1919 طی نامه ای خطاب به نایب السلطنه انگلستان در هند، استقلال کامل افغانستان را خواستار شد. اما بدون آن که منتظر پاسخ انگلیس بماند، سیاست مستقلی را در پیش گرفت.

امان الله خان حتی در همان سخنرانی خود نیز از خبرنگار دولت انگلیس که در آن جا حضور داشت خواست که به دولت انگلستان موضوع را اطلاع دهد و بگوید که افغانستان را به عنوان دولت مستقل به رسمیت بشناسد.

«ظاهر طنین» در کتاب «افغانستان در قرن بیستم»، به نقل از مرحوم «عبدالاحمد جاوید»، نویسنده و محقق برجسته افغانستان، آورده است: دولت انگلیس به جواب این تقاضا امان الله خان، فقط تسلیت نامه ای مبنی بر فوت پدرش فرستاد و از استقلال افغانستان یادی نکرد.

بعد از این حادثه، افغانستان باز هم تلاش داشت تا از راه مذاکره انگلستان را راضی کند که استقلال این کشور را به رسمیت بشناسد، اما باز هم دولت انگلیس حاضر نشد هیچ گونه مذاکره ای با افغانستان داشته باشد.

از همین لحظه به بعد، امان الله خان در پی این بود که استقلال افغانستان را به کرسی بنشاند. به همین جهت آماده برای مبارزه و جنگ شد.

امان‌الله خان به این نتیجه رسید که انگلیس از طریق دیپلماتیک استقلال افغانستان را به رسمیت نمی شناسند، بنابراین علیه نیروهای انگلیسی اعلام جهاد نمود و اقدام به بسیج همگانی مردم کرد.

وی دستور اعزام نیرو به جبهه ها را صادرکرد و اقشار مختلف مردم افغانستان، با شور و شوق برای رفتن به جبهه ها به جوش و خروش افتادند.

بعد از بسیج مردم و اعزام یک هیات دیپلماتیک به روسیه و کشورهای اروپایی جهت معرفی افغانستان به عنوان یک کشور مستقل، نیروهای نظامی افغانستان از سه جبهه مختلف به مناطق مرزی اعزام شدند تا به امنیت مرزها بپردازند و در صورت لزوم با متجاوزین بر خورد نمایند.

پس از اعلام استقلال، نیروهای افغانستانی در تنگه خیبر، پکتیا و قندهار در مرز هند آن روز متمرکز گردیدند. جنگ، طولانی نبود و به رغم بعضی پیشروی های نیروهای افغانستانی، «طوری که سید قاسم رشتیا» مورخ نامدار افغانستان، می گوید، انگلیس با ترس از گسترش شعله های قیام در مناطق مرزی قبایل پشتون و بلوچ، به زودی حاضر به قبول آتش بس شد.

تمام قبایل سرحد را به ترتیبی به مقابل انگلیسها تحریک و تشویق کردند که انگلیس ها مجبور شدند تمام پاسگاه‌های مقدم خود را از سرحد افغانستان پس بکشند و در جایی که فورد سندیمن نام دارد، همه قوای خود را در آنجا جمع کنند و خودشان فهمیدند که اگر متارکه واقع نشود، سرتاسر سرحد افغانستان از چترال تا بلوچستان یکپارچه آتش می شود.

علی اکبر فیاض نویسنده افغانستانی نیز در کتاب «تاریخ معاصر افغانستان»، بر این نکته تاکید کرده است که نیروهای نظامی افغانستان موفق شدند تا مذاکره و متارکه را به مردم خود و تا حدی به مردم جهان به منزله پیروزی افغانستان ارائه کنند و در پایان کار منظور اصلی خود را که استقلال افغانستان بود از سیاستمداران کهنه کار انگلیس گرفته و به دنبال آن مذاکرات صلح را در سه مرحله با دولت انگلستان به جریان بیاندازند.

مذاکرات میان افغانستان و انگلستان آغاز شد که دو مرحله آن که در خارج از افغانستان بود دو طرف به نتیجه چندانی دست پیدا نکردند ولی در سومین مرحله از مذاکرات که در کابل برگزار شد، میان طرفین عهد نامه ای به امضا رسید و دولت انگلیس، استقلال افغانستان را در امور داخلی و خارجی با صراحت تمام قبول و تایید کرد و نیز موافقت صورت گرفت تا دو طرف به تبادل سفیر میان دو کشور اقدام نمایند.

در عین حال، به گفته سید قاسم رشتیا، فعالیتهای افغانستان در عرصه بین المللی نیز بریتانیا را زیر فشار قرار داد تا استقلال افغانستان را سرانجام عملا بپذیرد:

مسافرت هیات افغانستان به اروپا و پشتیبانی افکار عامه بین المللی از داعیه افغانستان کمک کرد و انگلیسی ها بعد از مذاکرات یازده ماهه در کابل آماده شدند تا استقلال کامل افغانستان را قبول کنند و نفوذ آنها در افغانستان باقی نماند.

به یاد آن حماسه تاریخی هر ساله 28 مرداد ماه به نام سالروز استقلال افغانستان گرامی داشته می‌شود.

/