زبان و گویش مردم گلستان

در استان گلستان اقوام متعددی زندگی می‌کنند که شامل ترکمن‌ها، فارسی زبانان، سیستانی‌ها، بلوچ‌ها، ترک‌ها (آذربایجانی و قزلباش)، مازندرانی و قزاق‌ها می‌شوند.
زبان ایرانیان ترکمن، ترکمنی و متعلق به خانواده زبان «اورال- آلتایی» با ریشه اُغزی است که به آن «تاغلی» هم گفته می‌شود. گروه اُغُزی خود به دو شاخه ترکی اُغُز شرقی و ترکی اُغُز غربی تقسیم می‌شود. شاخه غربی را ترکی ترکیه و شاخه شرقی را ترکمنی می‌نامند.

فارس‌ها به دو دستهٔ بومی و مهاجر تقسیم می‌شوند. فارس‌های بومی بیشتر به گویش‌های گرگانی، کتولی و مازندرانی تکلم می‌کنند.
در کتاب حدودالعالم در خصوص زبان مردم گرگان آمده است که آن‌ها به دو زبان سخن می‌گویند یکی لوترا و دیگر پارسی گرگانی. زبان لوترا نوعی زبان زرگری بوده که در برخی از نقاط ایران، به نام‌های گوناگون رایج بوده است. اما پارسی گرگانی به نظر می‌رسد ترکیبی از گویش خراسانی، تبری (طبرستانی) و قومسی (کومش= دامغان) بوده است.

امروز به جز گویش فارسی گرگانی، گویش‌های سیستانی، مازندرانی، شاهرودی از زبان فارسی و زبان‌های ترکمنی و قزاقی به علت حضور این اقوام در این منطقه، رایج هستند.
مهاجرین به استان هم بیشتر سیستانی، بلوچ، سمنانی و خراسانی هستند. فارسی‌زبان‌ها بیشتر در مرکز و جنوب استان و مازندرانی‌ها در روستاهای نیمه غربی استان سکونت دارند.
فارسی با گویش طبری (تبری= طبرستانی) است. در شهرستان علی‌آباد کتول زبان رایج مردم، فارسی و طبری (تبری) است و با این حال، گویش‌های سیستانی، شاهرودی و خراسانی نیز در بین مهاجران رواج نسبی دارد. زبان‌های رایج در شهرستان مینودشت، فارسی، ترکی و ترکمنی است. در شهرستان کلاله، ترکیب جمعیتی شامل اقوامی است که به زبان‌های ترکمنی، فارسی، سیستانی و بلوچی صحبت می‌کنند.

آذری‌ها در شهرستان گنبد کاووس و قزاق‌های استان گلستان نیز بیشتر در گرگان وتکرها(ته کر) در نگین شهر وزابل اباد ومینودشت سکونت دارند.
ترکمن‌ها در بخش شرقی، مرکزی و شمالی استان و همچنین در مرکز استان سکونت دارند، سنی‌مذهب هستند و به زبان ترکمنی تکلم می‌کنند و به دو تیره یموت و گوکلان تعلق دارند. زبان رایج مردم در بندر ترکمن، ترکمنی و فارسی است.
اغلب ساکنان رامیان، علاوه بر زبان فارسی، به گویشی از ترکی تکلم می‌کنند و از ایل گرایلی به‌شمار می‌روند. این ایل در دوره صفوی برای جلوگیری از هجوم ازبک‌ها به این منطقه انتقال داده شده بودند. علی خان فرمانده ایل که در زمان شاه عباس تمرد کرده بود، به جلاد سپرده شد.
باوجود تنوع قومیتی، زبانی و مذهبی دراین استان ، هموطنان عزیزمان در این خطه با وحدت و صلح و صفا زندگی خود را ادامه میدهند.