تاریخ خبر :1394/03/31-استان فارس با توجه به کاهش بارندگی و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی با هدف استفاده در بخش کشاورزی، امروز با این معضل دست به گریبان است و علاوه بر آسیب های وارد آمده به کشاورزان، در بسیاری از مناطق مردم حتی در تامین آب آشامیدنی نیز دچار مشکلاتی هستند.
این مشکلات ناشی از سوء مدیریت و بی تدبیری سال های گذشته اعلام شده و زمینه ساز آن تلاش برخی مدیران برای معرفی استان فارس به عنوان قطب تولید گندم در کشور دانسته شده تا رقابت برای کاشت گندم در استان بالا بگیرد.
با افزایش سطح زیرکشت گندم، نیاز به آب برای آبیاری زمین های کشاورزی نیز دو چندان شد و در کنار صدور مجوز بی حساب و کتاب و غیر کارشناسانه برای حفر چاه، عده ای نیز اقدام به حفر چاه های غیر مجاز کردند تا از قافله تولید کنندگان گندم در فارس عقب نمانند.
اما آنچه که مدیران سابق استان کاشته اند را مدیران امروز برداشت می کنند ولی محصول آن کاشته چیزی جز کم آبی و بی آبی، تشدید خشکسالی و زمین گیر شدن و از رونق افتادن کشاورزی فارس و به تبع آن بیکاری نیست، کشاورزی که تنها با اندکی تدبیر می توانست همچنان به راه خود ادامه دهد و بخش قابل توجهی از نیروی کار را جذب کند.
استخراج آب های زیرزمینی با حفر چاه هایی که هر لحظه بر عمق آنها افزوده می شد امروز شرایطی ایجاد کرده که بسیاری از مناطق و دشت های استان فارس با افت شدید آبهای زیرزمینی مواجه شده اند.
وضعیت سفره های آب زیرزمینی استان فارس به شکلی است که در برخی مناطق فارس از جمله جهرم و لار عمق چاه های آب آن به 480 متر رسیده است.
علاوه بر این چندین چاه آهکی استان نیز طی این مدت به طور کامل خشک شده است.
خسارت های خشکسالی، حفر چاه های غیر مجاز و کاهش ذخیره آب سفره های زیرزمینی به همین جا ختم نمی شود و پدیده دیگری به نام فروچاله ها نیز به دنبال تشدید خشکسالی در برخی نقاط فارس زمین ها و دشت های فارس را تهدید می کند.
فروچاله ها حفره هایی هستند که در سطح زمین های آهکی و یا سنگ های انحلال پذیر بوجود می آیند.
فروچاله ها به عنوان یک پدیده طبیعی، به آهستگی و به تدریج گسترش می یابند و خطر آنها همانند سیل و زلزله، ناگهانی و فاجعه بار نیست اما اغلب خسارت هایی که در اثر وقوع فروچاله ها ایجاد می شود ترمیم ناپذیر و پرهزینه است.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید که این اثر تاریخی در حوزه این شهرستان واقع شده است ، فرونشست زمین در اکثر نقاط کشور از جمله دشت مرودشت را ناشی از وقوع خشکسالی های پی در پی و برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی دانست و گفت: شدت گسترش فروچاله ها به حدی است که علاوه برآسیب به طبیعت منطقه مرودشت و اراضی بخش کشاورزی، امکان دارد این پدیده به زیرساخت ها و تاسیسات زیربنایی فارس نیز آسیب برساند.
مسعود رضایی منفرد در گفت و گو با ایرنا افزود: افت سطح آب های زیرزمینی و مخاطره فرونشست سطح زمین به یکی از بلایا و معضلات مهم دشت مرودشت طی سال های گذشته تبدیل شده به همین سبب تغییر و اصلاح الگوی کشت در این منطقه ضروری ترین اقدام برای رفع این بحران است.
وی، با اشاره به تهدیدهایی که این فروچاله ها می تواند برای مجموعه جهانی تخت جمشید، نقش رستم و برخی روستاهای مجاور این یادمان های تاریخی داشته باشد اضافه کرد: رفع این بحران نیازمند عزم ملی است.
رضایی منفرد افزود: البته تهدید بحران فروچاله ها برای مجموعه جهانی تخت جمشید آنگونه که در برخی رسانه ها منعکس شده بود جدی نیست اما برای کنترل این وضعیت و پیشگیری از وارد آمدن آسیب و خسارت به این مجموعه نیازمند همکاری و مشارکت تمام مجموعه ها و مسوولان استانی و کشوری هستیم.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید ادامه داد: وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید با تشکیل یک کمیته، این موضوع را با جدیت دنبال کنند.
وی افزود: همچنین متولیان امر باید با هماهنگی و کمک دستگاه قضایی و نیروی انتظامی، ضمن جلوگیری از حفر چاههای جدید در این منطقه و نصب کنتور بر روی چاههای مجاز، اقدام به پر کردن چاههای غیر مجاز کنند.
استاد دانشگاه شیراز و پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی نیز، فروچاله ها را تهدیدی برای دشت مرودشت و مجموعه جهانی تخت جمشید دانست و گفت: برای پیشگیری از هر اتفاق ناگواری باید بهره برداری از منابع آب زیرزمینی اطراف این مجموعه محدود شود.
عزت الله رییسی اردکانی در مصاحبه با ایرنا افزود: در سال های گذشته روبروی صفه تخت جمشید و در 250 متری آن یک فرونشست زمین و شکاف به طول 200 متر و عرض و عمق حداکثر یک متر ایجاد شده است.
وی اظهار کرد: در آثار تاریخی نقش رستم نیز به فاصله بسیار نزدیکی با دیواره عمودی این آثار، شکاف و فرونشست زمین به وجود آمده است.
استاد دانشگاه شیراز،پایین آمدن سطح سفره آب های زیرزمینی را علت اصلی به وجود آمدن شکاف و فرونشست های زمین در منطقه اطراف آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم برشمرد و گفت: در مورد شکاف می توان گفت که زمانی که یکسری شکاف در زمین ایجاد شد، دیگر شکافی ایجاد نمی شود مگر این که بار دیگر سطح سفره های آب زیرزمینی کاهش یابد.
رییسی اردکانی افزود: آنچه امروز تخت جمشید را بیش از خطر فرونشست و شکاف زمین تهدید می کند، خطر فروچاله هاست.
وی اظهار کرد: تخت جمشید از یک سو با کوه همجوار است و از سه جهت دیگر منطقه ای آبرفتی در اطراف آن است که زیر این آبرفت آهک است.
به گفته این استاد دانشگاه، بافت خاک رس در این مناطق به مرور زمان و به دنبال برداشت زیاد منابع آب زیرزمینی شسته می شود و به تدریج یک حالت غار مانند در درون خاک ایجاد می شود.
او اضافه کرد: از آنجا که این غار از خاک درست شده، با بزرگتر شدن غار، سقف آن تحمل و پایداری ندارد، ناگهان ریزش می کند و فروچاله ایجاد می شود.
وی ادامه داد: ایجاد فروچاله در سه طرف تخت جمشید که منطقه آبرفتی است محتمل است و یکی از راهکارهای اساسی برای پیشگیری این است که در محدوده تخت جمشید نباید چاه آب زیرزمینی باشد چرا که وجود هر چاهی، احتمال وقوع فروچاله را بسیار زیادتر می کند.
استاد دانشگاه شیراز افزود: با توجه به این خطر فراروی تخت جمشید، از مسوولان خواسته ایم که مطالعاتی را با هدف جلوگیری از ایجاد فروچاله در محیط اطراف تخت جمشید با اولویت در دستور کار قرار دهند.
رییسی اردکانی، میراث جهانی تخت جمشید را افتخاری متعلق به تمام ایرانیان دانست و گفت: سدها که به کاهش منابع آب درمنطقه پایین دست منجر می شود برای مدت زمانی بین 50 تا 100 سال قابلیت بهره برداری دارند اما تخت جمشید که می تواند تا قرن های بعد مورد بهره برداری گردشگری و توریستی کشور قرار گیرد از اهمیتی دوچندان برخوردار است و با توجه به این اهمیت، باید از گزند آسیب مصون بماند.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس هم درباره اقدامات انجام شده برای جلوگیری از ایجاد فروچاله ها در دشت مرودشت گفت: از آنجا که بحث برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی از سوی مشاور به عنوان یکی از علل بروز این پدیده مطرح شده، تاکنون چندین جلسه در استانداری فارس با حضور مسوولان شرکت آب منطقه ای استان تشکیل داده ایم.
مصیب امیری افزود: در این جلسه ها مقرر شد که شرکت آب منطقه ای هیچگونه مجوزی برای حفر چاه جدید در دشت مرودشت صادر نکند.
وی ادامه داد: همچنین مقرر شد که این شرکت نسبت به پر کردن و پلمب چاههای غیر مجاز و همچنین نصب کنتور بر روی چاههای دارای مجوز اقدام کند.
میراث جهانی تخت جمشید در محدوده شهرستان مرودشت و در فاصله حدود 60 کیلومتری شمال شیراز قرار دارد و آثار تاریخی نقش رستم نیز در فاصله حدود شش کیلومتری تخت جمشید واقع شده است.
یادمان تاریخی تخت جمشید که متعلق به دوره هخامنشیان است یکی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است که در سال 1979 میلادی با شماره 114 در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد.
سلسله هخامنشیان از سال 330 تا 550 پیش از میلاد در ایران حکومت کردند.
آثار تاریخی نقش رستم یادمان هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده است و از حدود سال 1200 پیش از میلاد تا 625 میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان و نقش برجسته ویران شده ای از دوران عیلامیان در این مجموعه قرار دارد.
