وب‌سایت روزیاتو - حسین علی پناهی: سیستم های جنگ افزاری مدرن بدون شک پرهزینه هستند اما زمانی که این جنگ افزارها کارآیی خود را به خوبی در میدان نبرد نشان می دهند تمامی آن هزینه های هنگفت به فراموشی سپرده می شوند.
وقتی که یک جنگ افزار با هزینه های سرسام آور طراحی و تولید شده اما به مرحله ی استفاده در میدان جنگ نمی رسد بدون شک چنین کاری اتلاف سرمایه و زمان خواهد بود و به سرخوردگی سیاستمداران و عموم مردم که بر روی این پروژه به نحوی سرمایه گذاری کرده اند منجر خواهد شد. در ادامه ی این مطلب به 10 مورد از پرهزینه ترین سیستم های جنگ افزاری که توسعه ی آن ها متوقف شده یا هیچ وقت در میدان نبرد مورد استفاده قرار نگرفته و از دستور کار خارج شده اند اشاره خواهیم کرد.
10- زره پوش چند منظوره (Multi-Mission Effects Vehicle): هزینه 100 میلیون دلاراین زره پوش قرار بود که یک سیستم چند منظوره ی دارای موشک انداز ضد تانک و موشک های سطح به هوا برای ارتش کانادا باشد. زره پوش چندمنظوره Multi-Mission Effects Vehicle دارای 8 چرخ و برای کنترل و فرماندهی جنگ از راه دور طراحی شده بود. پروژه ی تولید این زره پوش در سال 2005 و با برآورد هزینه ی 750 میلیون دلار آغاز شد اما تنها دو سال بعد متوقف گردید.
دلیل متوقف شدن پروژه نیز ناسازگاری وظایف عمده ی این زره پوش عنوان شد. انهدام چنین مرکز فرماندهی سیاری در میدان نبرد توسط نیروهای دشمن می توانست کارآیی نیروهای زمینی را به میزان یک سوم کاهش دهد. استدلال فرماندهان نظامی این بود که ترکیب سه وظیفه ی مهم (ضد تانک، ضد موشک هوایی و مرکزیت سیار فرماندهی) یک استراتژی نادرست بوده که کاهش هزینه ی تولید را به قیمت جان سربازان و کارآمدی عملیات تامین می کند که به هیچ عنوان عقلانی نیست.
9- اسلحه ی مخصوص جنگ تن به تن ایکس ام 29 (XM29 Objective Individual Combat Weapon): هزینه 100 میلیون دلاراسلحه ی خودکار ایکس ام 29 یک نمونه ی اولیه از سلاح های خودکاری بود که کنترل بهتری بر روی گلوله را برای نیروهای زمینی فراهم می کرد. این اسلحه به سربازان اجازه می داد که یک گلوله ی 20 میلیمتری با قدرت آتش زایی فراوان که قابلیت برنامه ریزی زمان انفجار داشت را به سمت اهداف خود شلیک کنند، بدین معنی که سرباز می توانست زمان انفجار گلوله را در مسافت یا ارتفاع خاصی تعیین و تنظیم کند.
این اسلحه برای هدف قرار دادن نیروهای دشمن که سنگر گرفته بودند مورد استفاده قرار می گرفت و با برنامه ریزی از قبل سرباز شلیک کننده می توانست گلوله ی رها شده را روی سر یا پشت نیروهای دشمن منفجر کند که باعث می شد نیروهای متخاصم کشته شده یا مجبور شوند از مخفیگاه خود خارج شوند.
پروژه ی ساخت این اسلحه در دهه ی 90 آغاز شد و در اکتبر سال 2005 به دلیل هزینه ی بالای ساخت (35٫000 دلار برای هر قبضه) متوقف گردید. تا قبل از کنسل شدن پروژه برای تحقیقات و توسعه این اسلحه ی خودکار بیش از 100 میلیون دلار هزینه شده بود. ممکن است در آینده با کاهش هزینه ها این اسلحه بتواند در میدان نبرد مورد استفاده قرار گیرد.
8- بمب افکن والکایری بی 70 (B-70 Valkyrie): هزینه 1٫5 میلیارد دلاردر اواخر دهه ی 1950، مرکز فرماندهی نیروی هوایی ایالات متحده ی آمریکا در تلاش برای تولید و طراحی یک بمب افکن پیشرفته ی جدید بود که بتواند ان را جایگزین بمب افکن های بی 52 (B-52) خود کند. بمب افکن والکیری بی 70 توانایی حمل بمب های هسته ای را داشت و قرار بود برای ماموریت های عمقی مورد استفاده قرار گیرد.
از لحظ تئوریک این بمب افکن یک هواپیمای جنگی بی نقص و شکست ناپذیر بود که توانایی پرواز در ارتفاع 21٫000 متری و با سرعتی 3 برابر سرعت صوت را داشت اما تولید موشک های سطح به هوا (SAM) باعث شد که آسیب ناپذیری این هواپیما خیلی زود از بین برود. برای مقابله با خطر موشک های سام قرار شد که این بمب افکن در ارتفاع های بسیار پایین تری پرواز کند تا از خط دید سیستم های پرتاب موشک سام پنهان بماند.
در پایان دهه ی 1950 توسعه و تولید موشک های بالستیک قاره پیما جایگزین این هواپیماهای دارای تکنولوژی قدیمی شد. زمانی که برنامه ی تولید و توسعه ی این هواپیمای جنگی در سال 1961متوقف شد، نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا بیش از 1٫5 میلیارد دلار (12 میلیارد دلار امروز) برای آن هزینه کرده بود.
7- بمب افکن رادار گریز اَی 12 اَونجر 2 (A-12 Avenger II): هزینه 2٫95 میلیارد دلاراَی 12 اَونجر 2 که یک بمب افکن رادار گریز بود که قابلیت عملیات در هر گونه شرایط جوی را داشت و قرار بود جایگزین هواپیماهای قدیمی اینترودر اَی 6 (A-6 Intruder) در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا شود. در طراحی اولیه قرار بود که این هواپیما نیز مانند بمب افکن رادار گریز بی 2 (B-2 stealth bomber) یک بال داشته باشد اما تنها برای عملیات استراتژیک دریایی مورد استفاده قرار گیرد.
برنامه ی توسعه ی این بمب افکن در سال 1990 آغاز شد اما در سال 1991 این پروژه ی 57 میلیارد دلاری به دستور دیک چنی، وزیر دفاع وقت ایالات متحده آمریکا، متوقف گردید. در زمان متوقف شدن پروژه، دولت ایالات متحده بیش از 3 میلیارد دلار از 4٫8 میلیارد دلار هزینه ی مرحله ی اول ساخت آن را پرداخت کرده اما هنوز هیچ هواپیمایی تا آن زمان ساخته نشده بود. از این رو وزارت دفاع ایالات متحده از شرکت طرف قرارداد خواست که هزینه ها را برگرداند. بالاخره در ژانویه سال 2014 دو طرف به توافق رسیده و 400 میلیون دلار از هزینه ها به دولت برگردانده شد.
6- خودروی زرهی تهاجمی (Expeditionary Fighting Vehicle): هزینه 3 میلیارد دلارخودروی زرهی تهاجمی (EFV) یک خودروی جنگی تهاجمی دو منظوره (آبی-خشکی) بود که برای نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا طراحی شده و قرار بود که جایگزین خودروهای زرهی قدیمی این نیروها شود که از سال 1972 در خدمت نیروی دریایی ایالات متحده بودند. این خودروی زرهی طوری طراحی شده بود که از لحاظ سرعت و قدرت مانور با تانک مَین بَتل آبرامز ام 1 (M1 Abrams Main Battle Tank) برابری می کرد اما هم در زمین و هم در خشکی یک وسیله ی تهاجمی موثر به شمار می آمد.
بر اساس برآوردها ساخت و توسعه ی چنین خودرویی 15 میلیارد دلار هزینه در بر داشت اما در سال 2011 ادامه ی این پروژه توسط رابرت گیست، وزیر دفاع وقت ایالات متحده آمریکا، و در نتیجه ی درخواست فرماندهان ارشد نیروی دریایی برای توسعه ی خودروهای دریایی حمل نیرو (Marine Personnel Carrier) و خودروهای زرهی تهاجمی دو منظوره فعلی (Amphibious Combat Vehicle) متوقف شد. هزینه ی سرسام آور تحقیقات و توسعه ی این پروژه باعث شد که نیروی دریایی تعداد درخواست شده ی اولیه را از 1٫013 دستگاه به 573 دستگاه کاهش دهد. این موضوع در نهایت باعث شد که وزارت دفاع ایالات متحده پس از صرف هزینه ای بالغ بر 3 میلیارد دلار از ادامه ی این پروژه منصرف شود.
5- جنگ افزار لیزری یال 1 (YAL-1 Airborne Laser): هزینه 5 میلیارد دلارجنگ افزار لیزری یال 1 یک سیستم جنگی پیشرفته بود که نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا قصد داشت آن را روی یک بوئینگ 747-400 اف نصب کند. این سیستم لیزری به یک لیزر یُد اکسیژن کلاس مگاوات بود که توانایی رهگیری و منهدم کردن موشک ها در هنگام پرواز را داشت. سیستم لیزری یال 1 برای رهگیری و منهدم کردن موشک های تاکتیکی بالستیک قبل از رسیدن به سرعت نهایی طراحی شده بود.
این سیستم لیزری با موفقیت آزمایش شد اما به دلیل عملی نبودن استفاده از آن در میدان نبرد هیچ وقت به صورت میدانی مورد استفاده قرار نگرفت. رابرت گیتس این پروژه را نیز به دلیل نیاز به یک سیستم لیزری بسیار قدرتمندتر با طول برد بیشتر برای هدف قرار دادن موشک های شلیک شده توسط نیروهای دشمن متوقف کرد.
هزینه ی تولید هر دستگاه از این جنگ افزارهای لیزری 1٫5 میلیارد دلار و هزینه ی سالانه ی تعمیر و نگهداری آن نیز 100 میلیون دلار برآورد شده بود که به هیچ عنوان صرفه ی اقصادی نداشت. این پروژه در سال 2011 و پس از 15 سال تحقیق و توسعه با هزینه ای بالغ بر 5 میلیارد دلار کنار گذاشته شد.
4- هلی کوپتر رادار گریز کومانچی آر اَی اچ 66 (RAH-66 Comanche): هزینه 7 میلیارد دلارهلی کوپتر رادار گریز کومانچی آر اَی اچ 66 قرار بود که جایگزین هلی کوپترهای کنونی ارتش ایالات متحده آمریکا شود. قرار بود که 650 فروند از این هلی کوپترهای فوق پیشرفته ساخته شود اما در سال 2004 ارتش آمریکا این پروزه را به طور کلی متوقف کرد. علت کنسل شدن این پروژه هزینه ی بالا و ساخت تکنولوژی های دفاعی سطح به هوا عنوان شد.
هزینه ی این پروژه به پروژه ی ساخت یک نوع هلی کوپتر رزمی دیگر به نام بل اَی آر اچ 70 (Bell ARH-70) اختصاص داده شد که آن نیز بعدها کنسل شد. از زمان آغاز پروژه در سال 1991 تا کنسل شدن آن در سال 2004 تقریباً 6٫9 میلیارد دلار برای تحقیقات و طراحی این پروژه ی نظامی هزینه شده بود. بعد از آن تمامی بودجه ی باقیمانده به نوسازی و مدرن سازی هلی کوپترهای موجود ارتش ایالات متحده آمریکا اختصاص یافت.
3- توپ هوویتزر خودکششی کروسیدر ایکس ام 2001 (XM2001 Crusader): هزینه 11 میلیارد دلارتوپ هوویتزر کروسیدر ایکس ام 2001 در واقع قرار بود که نسل پیشرفته ی هوویتزرهای خودکششی جدیدی ارتش ایالات متحده آمریکا باشد اما قبل از عملیاتی شدن و در سال 2002 به دستور دونالد رامسفلد، وزیر دفاع وقت ایالات متحده، متوقف شد. این سیستم توپخانه ای خودکششی قرار بود جایگزین سیستم قدیمی پالادین (Paladin system) شود که از سال 1960 به عنوان یک سیستم توپخانه ای دقیق و قدرت مانور بالا در عملیات پشتیبانی نیروهای ارتش ایالات متحده آمریکا مورد استفاده قرار می گرفت.
قرار بود که سرعت سیستم توپخانه ای کروزیدر کمی سریع تر از سیستم پالادین باشد اما به دلیل وزن زیاد و هزینه ی بالای هر سیستم، برتری آن نسبت به سیستم پالادین قابل قبول نبوده و برنامه ی توسعه ی آن متوقف شد.
این پروژه که در سال 1995 آغاز شده و در سال 2002 متوقف گردید با یک هزینه ی 11 میلیارد دلاری موفق شده بود تنها یک نمونه ی اولیه را تولید کند.
2- سیستم های جنگی پیشرفته آینده: هزینه 18٫1 میلیارد دلاربین سال های 2003 تا 2009 ارتش ایالات متحده آمریکا یک برنامه ی مدرن سازی را آغاز کرد که هدف آن تشکیل نیروهایی با قدرت مانور بالا با خودروهای کوچکتر بود که بتوانند در سریع ترین زمان ممکن و بدون این که دیده شوند در هر نقطه ای از جهان به میدان نبرد وارد شوند. این پروژه «سیستم های جنگی آینده» نام گرفته بود و در زمان شروع هزینه ی پیاده سازی کامل آن 340 میلیارد دلار برآورد شده بود.
این پروژه هیچ وقت به اهداف از پیش تعیین شده دست نیافت تا این که در سال 2009 رابرت گیتس این پروژه را نیز لغو کرد. 9 خودروی زمینی تولید شده در این پروژه نیز یا اسقاط شدند و یا در قالب پروژه های جدید قرار گرفتند. وزارت دفاع بیش از 18 میلیارد دلار در طول 6 سال برای این پروژه هزینه کرده بود.
1- برنامه ی موشکی ترایدنت (Trident Missile Program): هزینه 40 میلیارد دلارشاید بهتر است همه ما نفس راحتی بکشیم که این سیستم موشکی هیچ وقت عملیاتی نشد اگر چه برای طراحی و ساخت آن میلیاردها دلار هزینه شد. موشک های تولید شده در این پروژه از نوع بالستیک بوده و توسط زیردریایی ها حمل و شلیک می شدند و هر یک توانایی حمل چندین کلاهک هسته ای مجزا را داشتند.
در سال 2011 این موشک ها روی زیردریایی های نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا و نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا نصب شده و هزینه ی هر فروند موشک 70میلیون دلار اعلام شد که هزینه ی کل پروژه را به 40 میلیارد دلار می رساند. این سیستم موشکی از سال 1979 در حال توسعه و به روز رسانی بوده و قرار است که تا سال 2042 در خدمت نیروی دریایی دو کشور باقی بماند. هزینه ی کلی این پروژه 170٫2 میلیارد دلار برآورد شده است اما امیدواریم که هیچ وقت از آن ها استفاده نشود.
