راهکار‌های افزایش‌ شیر‌دهی‌مادران (۱)

 تحریریه دنیای سلامت

آکادمی آمریکایی «AAP» به شدت تأکید می‌کند که نوازد در شش ماه اول زندگی منحصراً باید با شیر مادر تغذیه شود و تا دو سالگی نیز شیر غذای مکمل کودک باشد. تغذیه نوزاد با شیر مادر هم برای مادر و هم برای نوزاد فواید زیادی دارد. قبل از اینکه این مزایا را بررسی کنیم، ابتدا به چگونگی شکل‌گیری و مواد تشکیل‌دهنده شیر مادر خواهیم پرداخت.

تولید شیر در بدن زنان پس از زایمان و یا در آخرین روزهای بارداری تحت تأثیر هورمون پرولاکتین و اکسی‌توسین، آغاز می‌شود. این شیر در ابتدا رقیق، شیرین و کم‌چربی است که به آن آغوز می‌گویند و با گذشت زمان تبدیل به شیر غلیظ چربی‌دار و خامه‌ای می‌شود.

 دلایل استفاده

شیر مادر نسبت به شیرخشک و یا هر نوع غذای مکمل دیگر حاوی انسولین کمتری است (انسولین تولید چربی را تحکیم و تحریک می‌‌کند). نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌کنند، لپتین بیشتری در سیستم ایمنی بدن خود دارند و پژوهشگران معتقدند این هورمون در تنظیم اشتها و چربی نقش مهمی دارد. 

نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، در هفته‌های اول زندگی سریع رشد می‌کنند و چاق می‌شوند. این افزایش وزن نوزاد با چاقی آینده او در ارتباط است. در سال 2009، مطالعه بزرگی در آلمان انجام شد که نشان داد نوزادانی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند، خطر ابتلا به SIOS یا همان سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، در آنها کمتر است.

به خصوص نوزادانی که در یک ماه اول زندگی از شیر مادر تغذیه کرده باشند، خطر ابتلا به این سندرم تا 50 درصد در آنها کاهش می‌یابد.  کودکان تغذیه‌شده با شیر مادر، بعد از واکسیناسیون، کمتر تب می‌کنند و کمتر نیز در معرض ابتلا به آسم هستند.

 خواص شیر دادن در مادران

 شیر دادن باعث می‌شود تا خونریزی رحم سریع‌تر متوقف شود.

 موسسه ملی بهداشت با بررسی بیش از 9000 مورد به این نتیجه رسید زنانی که شیر دادن را زود متوقف می‌کنند و یا اصلاً به کودک خود شیر نمی‌دهند، در اوایل زایمان، بیشتر به بیماری‌های روحی- روانی و افسردگی بعد از زایمان مبتلا می‌شوند. بیشتر زنان بعد از شیر دادن به کودک احساس آرامش می‌کنند و این به دلیل افزایش ترشح هورمون اکسی‌توسین است.

پژوهشگران با مطالعه بر روی انسان و حیوانات گوناگون دریافتند که ترشح اکسی‌توسین، موجب آرامش فرد می‌شود. خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان در زنان شیرده کمتر است. حتی برخی پژوهشگران معتقدند که مادر تا یک‌سال در برابر این بیماری‌ها ایمن و مصون است.

 شیر مادر نوعی داروی خانگی برای بیماری‌های جزئی مثل ورم ملتحمه، گزش حشرات، عفونت، زخم و سوختگی می‌باشد و به دلیل خواص ایمونولوژیک آن در درمان بیماری اسهال ویروسی، آنفلوآنزا، سرماخوردگی و ذات‌الریه نیز موثر است.

مواد غذایی شیرافزا

دانشگاه پزشکی ویسکاتسین، در تحقیقی اعلام کرد که مواد غذایی زیر موجب افزایش شیر مادر می‌شود: مارچوبه، زردآلو، لوبیا سبز، هویج، سیب‌زمینی شیرین، چغندر، شاهی آبی، جعفری، قاصدک، نخود، گردوی آمریکایی، بلغور. در مقدار مصرف این مواد هیچ محدودیتی وجود ندارد.

افزایش تولید شیر مادر، به نوشیدن آب کافی، خواب خوب و آرامش اعصاب نیز بستگی دارد، گاهی اوقات روش‌های طبیعی کافی نیستند و لازم است مادر از داروهایی استفاده کند که میزان پرولاکتین را افزایش دهد. تا شیر بیشتری تولید شود.

دلایل کمبود شیر در زنان

 استرس: استرس از جمله دلایلی است که تولید شیر را کم می‌کند؛ به همین دلیل است که اغلب مادران شاغل، کم شیر هستند و شیر آنها به صورت قطره قطره است و یا مادرانی که بیش از یک فرزند دارند و وظیفه رسیدگی به تمامی فرزندان بر عهده آنهاست، به دلیل استرس نگهداری صحیح از فرزندان، تولید شیر آنها کاهش می‌یابد.

 کمبود خواب: در حالی که بعید به نظر می‌رسد که مادران بتوانند به اندازه کافی استراحت کنند، اما لازم است که هر مادر شیرده بین 8 –10 ساعت در شبانه‌روز بخوابد!

 آب کافی: بیشتر نوزادان به دلیل ‌شیر کم مادر از کوره در می‌روند و سینه را رها کرده و گریه می‌کنند؛ پس لازم است مادران در دوران شیردهی آب بیشتری مصرف کنند تا غدد پستان توانایی افزایش تولید شیر را داشته باشد.

 تیروئید و یا تغییرات هورمونی: 5 – 8 درصد از تمام زنان پس از زایمان دچار اختلالات تیروئیدی می‌شوند. کم‌کاری و یا پرکاری تیروئید تولید شیر را با مشکل مواجه می‌کند.

 کمبود کالری: بعضی از مادران به اندازه کافی کالری دریافت نمی‌کنند تا بتوانند به میزان لازم شیر تولید کنند. برای هر مادر شیرده لازم است حداقل 300 کالری اضافه دریافت کند تا شیر کافی برای تغذیه نوزادش تولید شود.

مواد تشکیل‌دهنده شیر‌مادر

 پروتئین: شیر انسان حاوی دو نوع پروتئین اصلی به نام‌های کازئین و وِی (Whey)  است که 40 درصد آن را کازئین و 60 درصد مابقی را «وی» تشکیل می‌دهد. تعادل میزان این دو نوع پروتئین به هضم سریع و آسان شیر کمک می‌کند. اگر میزان کازئین شیر مادر از این مقدار بیشتر باشد، هضم آن برای نوزاد مشکل می‌شود. پروتئین «وی» خاصیت حفاظتی دارد و از بدن نوزاد در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کند...

برای خواندن بخش دوم- راهکار‌های افزایش‌ شیر‌دهی‌مادران- اینجا کلیک کنید.