مطابق هرسال، کمیته نروژی، برندگان جایزه نوبل را در قسمت‌های مختلف خودش معرفی کرد ازجمله آن‌ها می توان به جایزه پرافتخار صلح که به رئیس‌جمهور کلمبیا به‌پاس تلاش‌هایش در پایان دادن به جنگ داخلی رسید، اشاره کرد. این جایزه توسط آلفرد نوبل مرحوم به کسی که بیشترین فعالیت درزمینهٔ دوستی بین ملت‌ها و همچنین کارهایی از قبیل مبارزه در جهت کاهش هرج‌ومرج‌های کشوری و ترویج صلح باشد، تعلق می‌گیرد. بااینکه حدود یک قرن از انتخاب اولین نامزد جایزه نوبل صلح می‌گذرد، ما شاهد شگفتی‌هایی از سمت هیئت‌داوران بوده‌ایم. همراه بنیتا باشید تا با برخی از این سنت‌شکنی‌ها بیشتر آشنا شوید.
Credit: nobelprize
1- اولین جایزه مشترک: جین هنری دونات (Jean Henri Dunant) و فردریک پاسی (Frédéric Passy). 1901
اولین جایزه نوبل، اولین جایزه نوبل صلح مشترک هم بود. دونات مؤسس و ایده پرداز صلیب سرخ برای اولین بار به‌عنوان کنوانسیون ژنو مطرح شد. او پس از جنگ سولفِرینو (the Battle of Solferino) در سال 1859 در ایتالیا که شاهد تلفات 40 هزارنفری آن بود، گزارشی مبنی بر کمک‌رسانی به همه مصدومان دو طرف بدون جانب‌داری خاص و صرف انسان‌دوستی نوشت و ایده تشکیل سازمانی تحت عنوان صلیب سرخ برای کمک به آسیب دیدگان در سراسر جهان را به وجود آورد. پاسی، اقتصاددان فرانسوی بود که راهی برای ترویج صلح، به‌عنوان مؤسس جامعه صلح فرانسه بسیار موردتوجه جهان و کمیته نوبل قرار گرفت. جامعه صلح فرانسه در مورد صلح جهانی فعالیت داشت.
2- اولین جایزه تعلق‌گرفته به موسسه: موسسه حقوق بین‌المللی 1904
این موسسه در سال 1873 به‌عنوان یک موسسه که از مجموعه قانون دان ها و وکیل‌ها که درزمینهٔ حقوق بین‌الملل فعال بودند تشکیل شد و اصلی‌ترین فعالیت این گروه در راستای پذیرش قانون در زمان جنگ توسط دو طرف مجادله بود. در سخنرانی که برای اعطای جایزه‌این موسسه انجام شد اشاره زیادی به مستقل بودن و همچنین تفکر بزرگی که در پشت این مجموعه قرار داشت اشاره شد و از این سازمان به‌عنوان یک حافظ واقعی از قوانین بین‌المللی بدون در نظر داشتن منفعت طرفین جنگ یاد شد.
3- اولین زن: بارونس برتا سوفی (Baroness Bertha Sophie Felicita von Suttner)، 1905
اشراف‌زاده اتریشی که رمان و مقاله‌ی تأثیرگذار تحت عنوان سلاح‌هایتان را زمین بگذارید که بیانگر احساسات ضد جنگ و ترویج صلح در جهان بود را منتشر کرد. از او به‌عنوان سپه‌سالار جنبش صلح دران سالها یاد می‌شد. علاوه بر این او یکی از دوستان نزدیک آلفرد نوبل بود و مکاتبات آن‌ها به‌نوعی می‌تواند باعث ترغیب نوبل برای نامزدی بارونس و اعطای جایزه به او شده است. در سال 1978 مجله تایمز در مورد او نوشت: رازدار قدیمی و دوست همیشگی نوبل برتا صلح‌جو، جامعه صلح اتریش را در سال 1891 تأسیس و بنیان گذاشت.
Credit: nobelprize
4- اولین رئیس‌جمهوری امریکا: تئودور روزولت (Theodore Roosevelt)، 1906
تئودور روزولت زمانی که به‌عنوان رئیس‌جمهور امریکا بود کاندید جایزه نوبل شد، او به خاطر تلاش‌های بی‌دریغ خودش در زمان پس از جنگ روسیه – ژاپن در سال 1904-5 به این عنوان رسیده بود. پیشینه روزولت در سیاست‌های خارجی، امپریالیسم و همچنین تهاجمی بودن او با این رویکرد صلح طلبانه او در تضاد بود، اما او توانست برای صلح این دو کشور و پایان دادن به خصومت تلاش‌های مفیدی انجام دهد. سخنرانی در مراسم اهدای جایزه رویکرد منحصربه‌فرد امریکا را بیشتر برای همگان مشخص کرد: ایالات‌متحده امریکا در میان همه کشورها اولین کشوری است که ثابت کرد صلح را می‌توان در سیاست‌ها هم عملی کرد. او در سال 1906 نتوانست جایزه خودش را دریافت کند و زمانی که از ریاست کناره‌گیری کرده بود در سال 1910 جایزه خودش را گرفت. ایالات‌متحده تاکنون در معاهده‌های صلح زیادی میان کشورهای دیگر واسطه شده است ولی می‌توان گفت اولین بار این کار توسط روزولت انجام شد.
5- سالی بدون جایزه صلح: 1914
اساسنامه بنیاد نوبل این‌گونه نوشته‌شده است که: یک کار در سطح بین‌المللی جایزه ندارد، مگر اینکه با تخصص و نظارت انجام‌شده و یک نتیجه فوق‌العاده و آشکار که توسط اراده شخص یا موسسه‌ای صورت بگیرد، در غیر این صورت هیچ جایزه‌ای در این زمینه می‌تواند اعطا نشود و پول جایزه تا سال بعد حفظ شود. در تابستان سال 1914، جنگ جهانی اول شروع شد و سازمان نوبل و صلح تصمیم گرفت هیچ جایزه‌ای دران سال به کسی تعلق نگیرد. این روند تا سال 1917 ادامه داشت تا اینکه در سال 1917 جایزه به صلیب سرخ رسید و در سال 1918 و 1919 نیز دوباره جایزه‌ای به هیچ‌کس تعلق نگرفت. جایزه سال 1919 یک سال دیرتر به وودرو ویلسون (Woodrow Wilson) اعطا شد. جایزه صلح نوبل به تعداد 19 بار به حالت تعلیق درآمد و بیشترین آن زمانی بود که جنگ‌های جهانی شروع‌شده بود. نزدیک‌ترین تاریخی که می‌توان به آن اشاره کرد سال 1972 بود که دوباره جایزه صلح نوبل به کسی تعلق نگرفت.
Credit: nobelprize
6- اولین جایزه به یک رنگین‌پوست: رالف بانچ (Ralph Bunche)، 1950
رالف بانچ کارمند آفریقایی- آمریکایی که مادربزرگش در دوران برده‌داری به دنیا آمده بود، به‌عنوان کسی که توانست بود مذاکرات صلح میان اعراب و اسرائیل را پس از ترور میانجی و رئیس اصلی، اداره کند و به موفقیت‌های زیادی دست پیدا کند، مستحق دریافت جایزه نوبل شد. احزاب مختلف دران دوران، اعراب و اسرائیلی‌ها هیچ‌کدام حاضر نبودند که بر سر یک میز برای مذاکرات صلح بنشینند؛ و او به‌عنوان یک رابط بین آن‌ها عمل کرد. مذاکرات در مقر آمریکایی در دریایی اژه در فضایی به‌شدت متشنج، پر از خنده‌ها و نیشخندها، همچنین کج‌خلقی‌های دو طرف مذاکره پیش رفت. هر دو طرف هیچ علاقه‌ای به صلح نداشتند. بانچ در روز 16 تا 20 ساعت از وقت خودش را به نگارش توافق‌نامه بین دو طرف می‌گذراند، روزها پشت سر هم سیگار می‌کشید و با آب‌پرتقال خودش را تقویت می‌کرد. پس از گذشت 81 روز از چانه‌زنی‌ها برای صلح، بانچ سه توافق‌نامه صلح برای دو طرف آماده کرد و به سازمان ملل تسلیم کرد تا صلح بین این دو حزب برقرار شود. بانچ در اظهارات خودش از نماینده مصر به‌عنوان مهره اصلی در نوشتن توافق‌نامه یادکرده است.
7- فردی که در دومین بار جایزه صلح گرفت: لینوس پاولینگ (Linus Pauling)، 1962
درست است که صلیب سر دو بار و در سال‌های 1917 و 1944 جایزه نوبل صلح را دریافت کرده است و همچنین او اولین کسی نیست که دو جایزه را دریافت کند، چراکه ماری کوری دو جایزه فیزیک و شیمی را دریافت کرده بود، اما این اولین بار است که یک شخص توانسته بود دو جایزه را بدون هیچ‌گونه اشتراک با دیگران را دریافت کند. لینوس بعد از دریافت جایزه نوبل شیمی در سال 1954، توجه بسیار زیادی به منع استفاده از سلاح‌های اتمی نشان داد. او در سال 1959 افشاگری‌هایی در مورد حوادث هیروشیما انجام داد که به امضا معاهده منع استفاده از سلاح‌های هسته‌ای و همچنین آزمایش آن‌ها به‌صورت جنگی کمک زیادی کرد. کمیته برگزاری نوبل دران سال از او به این عنوان یادکرد: از سال 1946، ایشان نه‌تنها در برابر آزمایش سلاح‌های اتمی و همچنین منع گسترش سلاح‌های کشتارجمعی، در برابر استفاده از جنگ برای حل بحران‌های سیاسی و بین‌المللی ایستادگی زیادی از خودشان نشان داده‌اند.
