نیش حشرات

38 نکته برای رهایی از درد

هنگامی که هَملت(1) از تیرها و قلاب سنگ های بخت و اقبال بیرحم و هزاران ضربتی که جسم از آن ها به میراث می برد، سوگواری می کرد، منظورش شکایت از زنبورهای درشت یا حتی ستاره ی دریایی نبود. بلکه چیزهای مهم دیگری در ذهن داشت و ناگزیر به اتخاذ تصمیم های بسیار مهمی بود. اما اگر همین حالا شما از سوی موجودی گزنده ضربت کثیفی خورده اید، تصمیم گیری با شماست. می توانید درد بکشید یا نکشید. با به کار بستن نکات زیر، درد نکشیدن را انتخاب کنید.

زنبورعسل، زنبور بی عسل و هم خانوده های آن ها

این حشرات هنگام نیش زدن زهر وارد پوست می کنند. همین امر موجب احساس درد، قرمزی و تورم در محل گزش می شود. این احساس بسته به نوع و تعداد حشره ی گزنده ممکن است از چند ساعت تا یک روز ادامه یابد.

شناسایی مهاجم

شناسایی نوع حشره سر نخی را برای پیدا کردن درمان مناسب به دست می دهد. زنبورهای عسل که بدنی کُرکدار و به رنگ قهوه ای متمایل به طلایی دارند، تنها قادرند یکبار نیش بزنند. علت آن است که نیش خاردار آن ها در داخل پوست باقی می ماند و همین امر موجب مرگ آن ها می شود. اما زنبورهای درشت (2)، زنبورهای بی عسل (3)، زنبورهای سرخ (4) و زنبورهای زرد(5) دارای نیش های صاف و بدون خار هستند و قادرند بارها نیش بزنند. پس در این گونه مواقع آماده ی فرار باشید. زنبورهای زرد یک مشکل دیگر نیز تولید می کنند. از بین بردن یکی از آن ها موجب حمله ی تمام عیار هم لانه ای های او می گردد. با پاره شدن کیسه ی زهر و آزاد شدن نوعی ماده شیمیایی بقیه ی زنبورها تحریک می شوند.

اقدام سریع

مسأله مهم در درمان مؤثر اقدام سریع است. هرچه زودتر بتوانید از کمک های اولیه استفاده نمایید شانس بیشتری در کنترل درد و تورم خواهید داشت.

خارج کردن نیش

اگرزنبور عسل شما را نیش زده هرچه سریع تر نیش آن را خارج کنید. در غیر این صورت کیسه ی زهری که به نیش متصل است به مدت 2الی 3دقیقه دیگر به انتشار زهر به داخل بافت ادامه داده و در نتیجه نیش و سم داخل آن به قسمت های عمیق تر پوست راه خواهند یافت. اما دقت کنید که نیش یا کیسه ی زهر را نفشارید - با این کار سم بیشتری وارد بدن می شود.
دکتر «ادگار رافنسپرگر» ایجاد خراش برای خارج کردن نیش را بهترین روش توصیف می کند. با ناخن خود، سوهان ناخن یا حتی با لبه ی یک کارت مثل کارت اعتباری به آرامی زیر محل نیش خراشی ایجاد کنید تا نیش به بیرون هدایت شود.

شستشوی محل گزش

به گفته ی دکتر «جف راستین» زنبورهای حشرات لاشخوری هستند. بنابراین اغلب باکتری های مضری را در زهر حمل می کنند. محل گزش را کاملاً با آب و صابون یا یک ماده ی ضد عفونی کننده بشویید.

تسکین درد

در این هنگام هنوز در محل گزش ضربان احساس می کنید. بنابراین می خواهید درد را سریعاً فرو بنشانید. تأثیر مواد زیر در تسکین درد به اثبات رسیده است. اما برای مؤثر واقع شدن باید به سرعت اقدام کنید.

سرما

به عقیده ی دکتر «لوسکُم» گذاشتن کیسه یخ یا حتی یک قطعه یخ بر روی محل گزش از بروز تورم و نیز انتشار زهر جلوگیری می کند.

گرما

دکتر «لوسکم» هم چنین معتقد است: «درست برعکس سرما، گرما هم می تواند با خنثی کردن یکی از ترکیبات موجود در زهر که باعث تورم می شود، درد را تسکن دهد. کافی است سشواری را بردارید و آن را روی محل گزیدگی نگه دارید».

آسپیرین

به گفته ی دکتر «لوسکم» یکی از ساده ترین و مؤثرترین اقداماتی که می توان انجام داد استفاده از آسپیرین است. محل گزش را مرطوب کنید و آنگاه یک قرص آسپیرین را روی موضع بمالید. آسپیرین عوامل التهاب زای خاص موجود در زهر را خنثی می کند. البته افرادی که نسبت به آسپیرین حساسند یا به آن آلرژی دارند، نباید از این روش استفاده کنند.

آمونیاک

گاهی آمونیاک خانگی هم همین کار را انجام می دهد. اگر قرار باشد مؤثر واقع شود طبعاً باید خیلی سریع درد را تسکین دهد. محلول را بر روی زخم بمالید. شاید مایل باشید از نوعی محصول تجارتی به نام «After Bite» که محتوی آمونیاک است و به اشکال مختلف عرضه می شود استفاده نمایید.

جوش شیرین

دکتر «کلود فریزییر» مخلوط جوش شیرین و آب را که به شکل خمیر درآمده توصیه می کند.

تُردکننده ی گوشت

این مواد که دارای پایه ی آنزیمی هستند می توانند پروتئین موجود در سم را از بین ببرند و برای این که تأثیر مفیدی داشته باشند باید بلافاصله به کار بروند.

زغال فعال

گذاشتن زغال فعال به صورت خمیر بر روی زخم، زهر را به سرعت جذب می کند و مانع از بروز تورم و درد می شود. چند کپسول زغال فعال را به دقت باز کرده پودر داخل آن را خارج نمایید. پودر را با آب خیس کنید تا به صورت خمیر درآید و سپس آن را روی محل گزیدگی بگذارید. محل گزش را با گاز استریل یا یک پوشش پلاستیکی بپوشانید؛ زغال فعال وقتی بهتر عمل می کند که مرطوب نگه داشته شود.

گل

اگر هیچ چیز دیگری در دسترس ندارید می توانید مقداری خاک رس و آب را به صورت گل درآورید. به همان روشی که زغال را به کار می برید از گل نیز استفاده نمایید. با گاز یا دستمالی روی گل را بپوشانید و بگذارید گِل به همان حالت بماند تا خشک شود.

مصرف آنتی هیستامین

مصرف یک آنتی هیستامین خوراکی مجاز بدون نسخه می تواند به تسکین درد کمک کند. دکتر« راستین» همیشه در کلاس هایش به والدین توصیه می کند به کودکان خود داروی آنتی هیستامین از جمله شربت ضد سرفه نظیر دیفن هیدرامین بدهند. آنتی هیستامین کودک را اندکی تسکین داده و تورم، ضربان و سرخی ایجاد شده توسط زهر حشره را کاهش می دهد. به علاوه بالغین هم می توانند از مزایای این نوع درمان بهره مند گردند.

اول سعی کنید مورد گزش حشرات واقع نشوید

ضرب المثل پیشگیری بهتر از درمان است، می تواند شما را تا حدود زیادی از ناراحتی ها و مشکلات ثانوی نجات دهد. چه کنیم که کمتر مورد گزش حشرات قرار گیریم؟
در زیر به این موارد اشاره می کنیم:

لباس سفید پبوشید

حشرات گزنده رنگ های تیره را ترجیح می دهند. به همین دلیل زنبور داران غالباً لباس هایی به رنگ سفید، خاکی یا رنگ های روشن می پوشند.

خیلی خوش بو نباشید

از زدن عطر، ادکلن و یا هر چیز دیگری که باعث شود زنبور شما را با یک گل شهد دار اشتباه بگیرید امتناع کنید.

افزایش مقدار مصرف روی

به گفته ی دکتر «جورج شمبا» حشرات به افرادی علاقه دارند که به قدر کافی روی در بدنشان یافت نمی شود. وی در ادامه می افزاید: «به افراد توصیه می کنم در طول سال روزانه دست کم 60میلی گرم روی مصرف نمایند. خواهر من تا زمانی که شروع به مصرف روی نکرده بود مشکلات زیادی با زنبورها داشت. اما حالا دیگر حشرات او را نیش نمی زنند». (البته تنها در صورت تأیید پزشک و تحت نظر او می توان مقدار مصرف روی را افزایش داد).

روغن حمام

انواع خاصی از روغن های حمام موجب دفع حشرات گزنده می شوند. روغن هایی نظیر Skin-So-Soft(محصول کارخانه ی آوُن) و Alpha-Keri به مردم کمک زیادی کرده اند. قبل از خروج از منزل به نقاطی که ممکن است مورد گزش حشرات واقع شوند روغن بمالید.

به دنبال پناهگاهی بگردید

اگر تحت تعقیب یک دسته زنبور وز وزو قرار گرفته اید، به طرف منزل یا محلی سرپوشیده دویده یا به داخل آب بپرید و یا به طرف جنگل بشتابید. به گفته ی محققان حشرات گزنده در پیدا کردن شکار خود در میان جنگل انبوه مشکل دارند.

نقاش شوید

به عنوان آخرین راه چاره می توانید نقاش شوید. دکتر«لوسکُم» می گوید: «نقاشان ساختمانی به ندرت توسط حشرات گزیده می شوند. زیرا ترپانتینی که استفاده می کنند موجب دفع حشرات می گردد».

ستاره ی دریایی

ستاره ی دریایی و پسرعموی بزرگ تر آن یعنی لوله ماهی جزو معروف ترین حیوانات دریایی نیش زننده هستند. شاخک های بلند این حیوانات دارای سلول های نیش دار است. هنگامی که از کنارتان می گذرند و با شما تماس پیدا می کنند، این سلول ها پوست را سوراخ کرده و سم خود را رها می کنند. حتی شاخک های آسیب دیده و مجروح این موجودات هم قادرند زخم های شدیدی به جای گذارند. در صورت درگیر شدن با یکی از این موجودات دریایی روش های زیر به شما کمک می کنند.

زخم را بشویید

هرچه سریع تر محل زخم را با آب نمک بشویید. از آب بدون نمک استفاده نکنید. زیرا سبب فعال شدن سلول های نیش دار که تا این لحظه پاره نشده اند، می گردد. به همین دلیل باید از مالش پوست نیز اجتناب نمود.

خنثی کردن سلول های نیش دار

با شستشوی محل زخم با یکی از محلول های زیر در تسکین درد بکوشید. هرچه زودتر این کار را انجام دهید بهتر است. با این حال درد ممکن است تنها برای یک یا دو ساعت تسکین یابد. بنابراین در صورت لزوم مجدداً از این محلول ها استفاده نمایید.

الکل

الکل را روی محل آسیب دیده بپاشید. هرچند استفاده از الکل ارجح است اما در صورت عدم دسترسی به آن می توان از شراب، لیکور یا انواع دیگر استفاده نمود.

سرکه

دکتر «لوسکم» ریختن فوری سرکه بر روی محل گزش را توصیه می کند (به همراه بردن یک شیشه بزرگ سرکه هنگامی که به کنار دریا می روید ضرری ندارد).

آمونیاک

وی آمونیاک را نیز مؤثر می داند.

تُرد کننده ی گوشت

پودرهای ترد کننده ی گوشت محتوی نوعی آنزمیند که پروتئین سم را غیرفعال کرده، از پاره شدن سلول های نیش دار جلوگیری می کند. پودر ترد کننده را در آب نمک حل کنید و روی زخم بمالید.

هشدار پزشکی

علایم واکنش شدید

به گفته ی دکتر « لوسکم » مرگ و میر ناشی از گزش زنبور بیش از نیش مار است. گزش زنبور موجب بروز تورم و درد برای مدتی کوتاه می شود که اغلب ظرف کمتر از چند ساعت برطرف می گردد. اما بروز علایم جدی تر ممکن است نشانه ی حساسیت باشد که می تواند به شوک کشنده ی آنافیلاکتیک منتج شود. نسبت به بروز علایمی از قبیل احساس فشار بر قفسه ی سینه، کهیر، تهوع، استفراغ، خس خس سینه، خرخر، سرگیجه، تورم زبان یا صورت، بیهوشی یا شوک دقت داشته باشید. این علایم هرچه سریع تر تظاهر کنند خطرناکترند.
دکتر «کلود فریزییر» استفاده از کیت گزش حشرات طبق دستورالعمل موجود در آن را در صورت بروز این علایم و سپس انتقال مصدوم به نزدیک ترین بیمارستان یا پزشک را توصیه می کند. در صورت عدم دسترسی به کیت مخصوص گزش حشرات، در صورت امکان از یک کیسه یخ استفاده نمایید و آنگاه مصدوم را هر چه سریع تر به مراکز درمانی منتقل کنید. سرفه، تنگی نفس، تهوع و استفراغ توأم باشد. در صورت ادامه یافتن یا وخیم شدن علایم هرچه سریع تر با یک پزشک یا بخش اورژانس مراکز درمانی محلی تماس حاصل نمایید.

خارج کردن شاخک ها از پوست

اگر در نتیجه ی نیش حیوانات شاخکی داخل پوست به جای مانده، اکنون وقت آن است که شاخک را خارج کنید، اما با دست برهنه به شاخک ها دست نزنید. در عوض یکی از روش های زیر را به کار ببندید.
0 پارچه یا حوله به دور دست خود بپیچید و تمامی شاخک ها را خارج کنید.
0 برای خارج کردن شاخک از خمیر ریش استفاده کنید و محل را به آرامی با خودتراش بتراشید.
0 اگر انجام این کار برایتان میسر نیست خمیری از آب دریا و ماسه درست کنید. سپس با چاقو یا لبه ی یک کارت پلاستیکی (مثلاً کارت اعتباری) یا سایر وسایل تیز، برای خارج کردن شاخک خراشی ایجاد نمایید.
0 می توان از مخلوط خمیر مانند جوش شیرین و آب دریا نیز استفاده کرد. در محل گزش به روش فوق خراشی ایجاد کرده و شاخک را خارج نمایید.

درمان علایم

به اعتقاد دکتر «یاکو ویتز» با استفاده از داروهای خاصی می توانید از التهاب و خارش ناحیه ی آسیب دیده جلوگیری کنید.
0 خارش و تحریک پوست را به کمک آنتی هیستامین ها تسکین دهید.
0 تورم را با کرم هیدروکورتیزون کاهش دهید.
0 در صورت تداوم درد از مسکن استفاده نمایید.

تزریق واکسن کزاز

هرچند آب دریا محل گزش را شستشو می دهد، اما زخم را استریل نمی کند. پس، از وجود تأثیر آخرین واکسن کزازی که تزریق نموده اید اطمینان حاصل کنید.

با خود جوراب شلواری ببرید

اگر می خواهید مطمئن شوید که ستاره ی دریایی شما را نخواهد گزید، حین شنا جوراب شلواری ( نایلونی ) بپوشید. به گفته ی دکتر « لوسکم » پوشیدن جوراب شلواری واقعاً موثر است.

پی نوشت ها :

1. Hamlet.
2. Bumblebees.
3. Wasps.
4. Hornets.
5. Yellow Jackets.

منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان های خانگی، مترجم: مینا اسماعیلی، ویراستار پزشکی: نوید محمدی، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم