با هر معیاری که ونیز Venice را بسنجید، آن را شهری خاص و منحصر بفرد خواهید یافت. هیچ مکان دیگری در دنیا مشابه ونیز این شهر ایتالیایی وجود ندارد. اگر به دنبال نماینده‌ای به عنوان شهر سرزنده و مدرن ایتالیایی هستید که در زمره عجایب هفتگانه دنیا قرار داشته باشد، آن نماینده ونیز خواهد بود.
ونیز شهری با تاریخچه‌ای غنی و آکنده از جاذبه‌های عجیب جغرافیایی است. همین امر هر ساله خیل عظیمی از گردشگران تور ایتالیا را به سمت این شهر جذب می‌کند. در ادامه شرح مختصری از تاریخ ونیز آورده شده تا بتوان چرایی وجود چنین شهر شگفت انگیز و بسیار زیبایی را دریافت.
ونیز چگونه ساخته شد؟
پیدایش ونیز این شهر ایتالیایی به عصر باستان باز می‌گردد. نخستین سکونتگاه‌های جزیره در تالاب محافظت شده ونیز و احتمالاً در آخرین روزهای امپراطوری روم شکل گرفته‌اند. با این وجود مدت‌ها پیشتر ماهیگرانی برای امرار معاش در این مکان حضور داشتند. در قرون پنج تا شش بعد از میلاد موجی پی در پی از طوایف آلمانی؛ طایفه هان (Huns)، گاتس (Goths) و لومبارد (Lombards)؛ به سرزمین‌های شمالی ایتالیا حمله می‌کردند و بسیاری از پناهندگان در پی این یورش‌ها به تالاب ونیز می‌گریختند. این مکان، پناهگاهی محافظت شده در برابر غارتگرانی که خود قایقی نداشتند به شمار می‌آمد. حضور دیگر پناهندگان در این مکان سبب افزایش سریع جمعیت آن شد.
افزایش تعداد سکونتگاه‌ها در این جزایر ایتالیایی، دلیلی بر اثبات اهمیت این مکان در رونق و تداوم زندگی ساکنانش در آن زمان است. در قرن ششم میلادی، مرکز قدرت رومیان مدت‌ها پیش از رم به شهری که در شرق آن واقع بود (قسطنطنیه، محل ترکیه امروزی) منتقل شده بود، و فاصله زیاد جزایر ونیز از قدرت حمایت کننده امپراطوری روم (که امروزه تاریخدانان آن را تحت عنوان امپراطوری بیزانتین برای تمایز آن از امپراطوری‌های پیشین روم می‌شناسند) به معنای وابستگی شدید ساکنین آن بر آب‌های مجاور و منابع موجود برای محافظت از خود در برابر قبایل سرزمین اصلی (ایتالیا) بود. این بدان معنی بود که تمام سرزمین از نخستین روزهای فعالیتش مجبور به تمرین خود مدیریتی در سطح خاصی بوده است. قسطنطنیه (Constantinople) نخستین رهبر خود را (نخستین دوک یا دوج (Doge) برای ونیز که تا سال 726 میلادی ونیزی‌ها خود مسئول انجام این کار بودند) برگزید.
علاوه بر حمایت از ونیز در برابر قبایل یورشگر و فشار آوردن برای سطحی از استقلال از قسطنطنیه، تشکیلات این جزیره ایتالیایی زایا در طول قرن‌ها مزایای دیگری را نیز برای ساکنانش فراهم آورده است. موقعیت محافظت شده آن بر روی دریای آدریاتیک که در میان فرهنگ‌های شمالی و غربی اروپا، فرهنگ‌های شرقی و جنوبی خاورمیانه و جهان اسلام قرار گرفته است، این مکان را در قلب شاهراه‌های تبادلات بین‌المللی قرار داده است. ونیز با ساخت ساختمان‌های تجاری و اسکله برای کشتی‌ها، به سرعت از یک جامعه ماهیگیر در جهت تبدیل شدن به یک مرکز تجارت زایا و فعال رشد کرد. به طور همزمان، ونیز نه به عنوان تنها یک شهر بلکه به عنوان یک شهر ایالتی که مرزهایش ماورای تالاب ونیز مانند سکونتگاه‌های امتداد کرانه دالماسی (Dalmatian)، و شهرهای سرزمین اصلی (ایتالیا) مانند ورونا (Verona) و پادووا (Padua) شامل میشد توسعه یافته بود. بهمین خاطر ونیز مرزها و راه‌های معاملاتیش را چه در طول دریا چه بر روی زمین ایمن ساخته بود. در سال 1082 میلادی ونیز استقلال کامل خود را از امپراطوری بیزانتین بدست آورد، و خیلی زود اقدام به سود بردن از تعمیر کشتی‌ها و عمل کردن به عنوان استراحتگانی برای شوالیه‌ها (که در نخستین سری از جنگ‌های صلیبی علیه مسلمانان در خاورمیانه مبارزه می‌کردند) کرد.
تمامی این جریانات به رونق ونیز انجامید. دوج یا دوک به مرور به جایگاهی تشریفاتی تنزل یافت که درواقع مشاوری برای بدست گرفتن امور بشمار می‌آمد و به دقت انتخاب میشد و تقریباً هر جنبه‌ای از کارهای اداری این افراد به سود و منفعت برایشان منتهی میشد. با داشتن آزادی نسبی از دخالت‌های پاپ، تلفیق مباحثات تجاری گاهی هوشمندانه و گاهی پیش پاافتاده و کمپین‌های نظامی پیروزمند در برابر دیگر شهرهای ایالتی مانند جنوا (Genoa) بدین معنا بود که ونیز در میانه قرن پانزدهم میلادی به مرتفع‌ترین جایگاه تجاری و قدرت نظامی (ثروتمندترین و قدرتمندترین شهر در سرتاسر اروپا با جمعیت 36000 نفری دریانوردانی که 3300 کشتی را می‌رانند و قلمروهایی که از سرزمین اصلی با فاصله‌ای زیاد واقع شده بودند مانند کرت (Crete) و سایپروس (Cyprus) و بسیاری از بخش‌های شمالی ایتالیا) رسیده است.
اگر چه ونیز این شهر ایتالیایی در حال رسیدن به اوج قدرت بین‌المللی خود بود، بذرهای رکود متعاقب آن نیز در حال کاشته شدن بودند. در اوایل قرن پانزدهم قیام اتومن (Ottoman) امپراطور رقیب ترک، سبب ایجاد درگیری شد و در نهایت ونیز کنترل خود را بر بسیاری از مرزهای شرقی‌اش از دست داد. بدین ترتیب تعدادی از معاملات تجاری شرقی ونیز از دست رفتند. کشف آمریکا و تأسیس راه‌های بازرگانی به سمت شرق در اطراف دماغه آفریقای جنوبی به معنای انتقال قدرت به امپراطوری‌های غربی تازه تأسیس اسپانیا و پرتغال و قدرت‌های قدیمی‌تر مانند بریتانیا و کشتی‌های اقیانوس‌نورد آنها بود. گالی‌های پارویی و سنتی ونیز (که کشتی‌هایی طویل و کم ارتفاع به همراه بادبان و دو ردیف پارو که معمولاً توسط بردگان به حرکت درمی‌آمدند و برای دریای مدیترانه مناسب بودند) دیگر نمادی از هنر به شمار نمی‌آمدند. حتی در ایتالیا مشکلات در حال افزایش بودند. روم به شدت اقتدار ونیز را تهدیدی جدی برای اقتدار پاپ می‌پنداشت و دیگر شهرهای ایالتی مانند میلان (Milan) و نپال (Naples) علیه ونیز متحد شده بودند. در نهایت در سال 1509 بسیاری از مرزهای سرزمین اصلی ونیز از دست رفتند، اگر چه شهر تاریخی آن دست نخورده باقی ماند.
در طول قرون بعدی، ونیز به تدریج تمام اقتدار بین المللی خود را از دست داد. با این وجود درون مرزهای شهری خود فعال باقی ماند و گام جدید را در تاریخچه خود برداشت. در قرن شانزدهم ونیز در طراحی معماری سرآمد دیگر شهرها بود و خانواده‌های اشراف زاده در ساخت بزگترین کاخ‌ها با یکدیگر رقابت می‌کردند. این شهر با صنعت نقاشی و شیشه سازی خود جهان را وارد عرصه‌های صنعتی دیگری کرد. ونیز با از دست دادن قدرت خود، اعتبار جدیدی را به عنوان مرکزی فرهنگی و هنری برای خود دست و پا کرد. موزیسین‌های مانند مونته‌وردی (Monteverdi) و ویوالدی (Vivaldi) و هنرمندانی مانند کانالتو (Canaletto)، ونیز را به موطن خود بدل کردند. ونیز به عنوان زیباترین و فرهیخته‌ترین شهر دنیا، خود را شناس کرده بود. بدنامترین ساکن این شهر ایتالیایی، کازانووا (Casanova)، در مفهوم جاودانگی (که شاید مایه تأسف مقامات ونیزی بود) با سبک زندگی مجلل و پر زرق و برق، که شهر در حال توسعه آن بود مترادف شد.
سرانجام ونیز در سال 1797، زمانی که شهر به دست ارتش ناپلئون افتاد، استقلال خود را از دست داد. بعد از سقوط امپراطوری فرانسه، امپراطوری وسیع اتریش کنترل این شهر را برای چند دهه بدست گرفت. در سال 1850 میلادی، ونیز بار دیگر رهایی از دخالت‌های خارجی را تجربه کرد، اما اشتیاق برای استقلال باز پس گرفته شده دوامی کوتاه داشت. در سال 1866، قلمرو متحد جدیدی برای ایتالیا تأسیس شد و ونیز به عنوان بخشی از آن در این مجموعه قرار گرفت. از آن زمان تا کنون ونیز فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است. مجموعه‌ای از شهرک‌‌های به هم پیوسته در ایتالیا شکل گرفتند، اما ونیز این شهر جزیره‌ای و تاریخی، در قرن بیستم با کاهش جمعیت، آلودگی هوا، و فرو رفتن تأسیسات شهر در تالاب ونیز، و در نهایت مشکلات شدید ناشی از سیلاب‌ها روبرو شد. امروزه ایتالیا به مبالغ هنگفت پول برای حفظ ونیز این شهر قدیمی نیاز دارد. حفظ این شهر از آن جهت حائز اهمیت است که تاریخچه منحصر بفردش آن را به زیباترین شهر و جاذبه گردشگری دنیا برای گردشگران تور ایتالیا از سراسر جهان تبدیل کرده است.
فونداسیون سازه های شهر ونیز ایتالیا چگونه ساخته شده اند؟
از چه مصالحی در پی ساختمان و اجزاء درگیر با آب درون و بیرون ساختمان استفاده میکنند ؟
آیا ساختمانها در روی تکه های بیرون آمده از زمین بنا شده یا روی کف دریا بنا شده است ؟”
شهر ونیز از 117 جزیره کوچک متصل شده با کانال و پل تشکیل شده است. در واقع لاگونی که شهر ونیز بر روی آن ساخته شده دارای قسمتهایی از آب بیرون زده بوده است اما اکثر نقاط آن عمق آب تا چند متری داشته است. با تکنولوژی آن روزها, مطمئنا بنا کردن شهری بر روی آب بسیار دشوار بوده است. اما ونیزی ها توانستند با کمک روشی زیرکانه اینکار را انجام دهند: برای ایجاد پی استوار بر روی آب, ستونهای چوبی (شمعک) به داخل ماسه زیر آب طوری فرو برده میشده است که در جای خود محکم باقی بمانند. سپس بر روی این ستونهای چوبی یک پلتفرم چوبی قرار داده میشد و در آخر با مصالح بنایی یک دال و سپس خود ساختمان بنا میگشت. البته عوامل متعددی در موفق بودن این روش موثر بوده اند. به عنوان مثال یکی از این عوامل میزان چوب استفاده شده است.
طبق یک کتاب نوشته شده در قرن 17ام میلادی و به جزئیات ساخت ونیز میپردازد, برای ساخت کلیسای سانتا ماریا دلا سالوته از بیش از 1,106,657 ستون چوبی به ارتفاع 4 متر استفاده شده است. تنها قرار دادن ستونهای چوبی (شمعکهای پی) بیش از 2 سال و 2 ماه به طول انجامید. علاوه بر آن با توجه به اینکه منطقه خود هیچ منبع چوبی نداشته است, چوب مورد نیاز توسط کشتی از جنگلهای اسلوونیا و کرواسی آورده میشد.
شاید با خود بگویید چگونه پی چوبی میتواند چندین قرن بدون هیچ مشکلی سازه های سنگین ونیزی را تحمل کنند؟ راز پایداری این پی های چوبی در غرق کردن آنها در آب شور است. پوسیدگی چوب توسط میکروارگانیسمهایی از قبیل قارچها و باکتری ها صورت میگیرد اما با غرق کردن چوب در آب شور و دور نگه داشتن آن از اکسیژن, عمل پوسیدگی رخ نمیدهد. علاوه بر آن جریان مداوم آب املاحی باعث شده که این چوبهای غرق شده به سختی بیشتری رسیده و امروزه همانند سازه های سنگی سخت شوند.
با پی بردن به این موضوع که پی های چوبی در آب لاگون به مرور زمان نه تنها پوسیده نشده بلکه محکم تر خواهند شد, ونیزی ها توانستند از سازه هایی بنا کنند که چندین قرن بدون آسیب باقی مانده و امروزه گردشگران, به خصوص مهندسین عمران و معماری (!) , را به حیرت در بیاورند.
