تاریخچه دهفیش به نقل از حاجیه خانم فاطمه سلطان دختر مرحوم خواجه علی نقی و به زبان مشهدی مصطفی مرادی.
حاجیه فاطمه سلطان متولد سال 1200شمسی و وفات 1281 میباشد که هنوز هم اثاری بصورت دست نویس از ایشان باقی مانده است میگویند که :ده فیش تا کنون 3دوره را طی کرده است که به شکل کنونی در امده است.دهفیش اول در قلعه ای که هم اکنون خانه مهر علی برومند است واقع شده بوده:قلعه 3طبقه بوده است و حدود 120خانواده در ان زندگی میکردند.برای جلوگیری از ورود بیگانگان به درون قلعه دور تا دور انرا خندقی به عرض 15متر وعمق نامعلومی زده بودند که هیچ اسبی نتواند از روی ان بپرد و برای ورود و خروج خودشان تخته ای داشتند که از درب ورودی با بند و منجنیق روی ان میگذاشتند “که یاداور فیلم های رابین هود میباشد ”
اقتصادشان بر پایه کشاورزی و کشت انها ذرت؛پنبه؛گندم؛جو و تنباکو بوده است وهمچنین در دامنه کوه ازگوی انجیر و انار بوده که انجیر های ان پرثمر میشده ونیز نخلستانهای فراوان که حدود 12000نخل خرما داشته اند؛حدود 20چاه در انجا بوده که از اب ان برای ابیاری درختانشان استفاده میکردند.این دوره اول دهفیش بود که به ده فیش الیاء معروف است.
پس از ان از حالت قلعه نشینی خارج میشوند ولی قلعه تخلیه نمیشود وعده ای از انها به پایین تر یعنی کنار مسجد خواجه شفیع که حالا مسجد امام علی (ع)است کوچ میکنند حاج شاه احمد در انجا خانه وحمام میسازد وکم کم انجا وسعت میگیرد وتا کنار شاه میر عالی حسین پیشروی میکند و پی ریزی دهفیش دوم را انجام میدهد که به ده فیش سفلا معروف است.دراین دوران یک قلعه دیگری به نام قلعه کیش هم وجود داشته که کشیشان و مغ ها در ان زندگی میکردند؛میگویند که اخرین بازماندگان زردشتی ده فیش هم قلعه ای داشته اند که در بالای تلمبه حاجی اکبر جوکار قرار داشته و دارای 2برج بلند بوده که هنوز هم خرابه های ان ویک چاه به عمق 30متر باقی مانده است.
