-*سید حسن موسوی چلک: مسئولان باید بدانند اگر برای محرومان سبد غذایی تهیه می‌شود، نگویند سرزده و شبانه رفتیم، چون اغلب این اقدامات با حضور دوربین انجام می‌شود و از این‌گونه اقدامات در مناسبت‌های مختلف برای منافع برخی افراد مسئول بهره‌برداری می‌شود.
به گزارش به نقل از آرمان،یکی از وظایف دولت‌ها ایجاد بستر لازم برای حمایت از اقشار نیازمند، فقیر و افراد دارای نیازهای ویژه است. شاید به همین دلیل است که در اسلام موضوع انفاق مطرح می‌شود و از جمله منابع خدمات اجتماعی در اسلام خمس و زکات است. در اصول21 و 29 قانون اساسی کشور و اسناد قانونی دیگر هم بر حمایت از مادران، زنان، ایتام و حمایت از نیازمندان و سالمندان تاکید و تصریح شده است، اما در هیچ‌شرایطی نباید «حفظ حیثیت» افراد نیازمند مورد غفلت قرار گیرد، چرا که در این شرایط ارائه هر خدمتی منجر به اذیت‌شدن آنها می‌شود.
برای مثال امام علی(ع) بزرگ‌مددکار عالم اسلام به مردم شبانه کمک می‌کرد تا کسی او را نشناسد و از این کمک خجل نشود. این عمل او این پیام را برای ما باید داشته باشد که حفظ عزت نفس و آبروی نیازمندان از هر مساله دیگر مهم‌تر است. خداوند در سوره بقره (آیه 271) به کسانی که خواستار انفاق هستند، در این زمینه می‌فرماید: «اگر به مستحقان آشکار انفاق کنید، کاری نیکوست، اما اگر در پنهان به فقیران کمک رسانید (انفاق کنید) نیکوتر است و خدا به پاداش آن گناهان شما را پوشیده داده و خداوند از نهان و آشکار شما آگاه است.» فراموش نشود که خدمت با منت و آزار از مصادیق اخلاص در خدمت نیست، بلکه نشانه ریاست. شاید به همین دلیل است که خداوند در آیه264 سوره بقره می‌فرماید: «ای اهل ایمان صدقات خود را به‌سبب منت و آزار تباه نکنید.» وقتی به این مساله مهم توجه نشود، طبیعتا زمینه آزار نیازمندان هم فراهم می‌شود.
مسئولیت دولت‌ها درقبال محرومان
دولت‌ها در همه جوامع درقبال محرومان وظایفی دارند تا زمینه دریافت حداقل‌های خدمات عمومی را (با اولویت) برایشان فراهم کنند. تاملی بر عهدنامه مالک اشتر نیز گویای این موضوع است، به‌ویژه آنجا که اشاره می‌کند: « از منت‌نهادن به رعیت برای احسانی که انجام می‌دهید پرهیز کنید.» حال امروز با بررسی عملکردها باید تاکید کرد که کمتر این موضوع مورد توجه دست‌اندرکاران سازمان‌های مرتبط قرار می‌گیرد، در حالی که رازداری و به‌ویژه رازداری حرفه‌ای، ازجمله وظایف و اصول اخلاقی، اسلامی و حرفه‌ای مددکاری اجتماعی محسوب می‌شود. دلایل متعددی برای این نوع رفتار در ساختار اداری را می‌توان برشمرد که برخی از آنها عبارتند از: نداشتن اطلاع از این اصول و غفلت در برنامه‌ریزی‌های مرتبط با این اقشار و بهره‌برداری سیاسی از این اقشار برای مطرح‌کردن سازمان‌ها . نردبان قراردادن این اقشار برای رسیدن به پست‌های بالاتر از طریق بیشتر دیده‌شدن خودشان(به هر قیمتی). شایان ذکر است که این افراد برای محرومان خانه ساخته و به‌صورت گروهی آنها را اسکان می‌دهند و حتی گاهی بر سردر آن می‌نویسند «مجتمع ...» که خود این نوع رفتار مصداق بی‌توجهی به آبروی مردم است. اغلب در روند واگذاری کلید خانه‌ها به افراد نیازمند دوربین‌ها و خبرنگاران را دعوت کرده و چهره افراد نیازمند نمایش داده می‌شود. از این مراسم تابلو عکس به در و دیوار نصب می‌شود. درضمن در روند اهدای جهیزیه، برگزاری عروسی برای نیازمندان و کمک به ایتام هم اوضاع به همین منوال است.
اغلب چهره افراد نیازمند به‌راحتی در رسانه‌ها و مجامع عمومی نشان داده می‌شود. همچنین در برخی مواقع با دوربین سراغ محرومان می‌رویم تا از ما تعریف کنند و موفقیت آنها را مدیون خدمات خودمان جلوه بدهیم. گاهی اوقات برای اینکه موفقیت خودمان را نشان دهیم، این ایتام و اقشار نیازمند و فقیر را ابزاری برای رسیدن به مطامع خود می‌کنیم. این در حالی است که ارائه این خدمات وظیفه حکومت (دولت) است و منت بر کسی نیست. هرچند برخی مسئولان به‌دلیل اینکه وظیفه‌شان را در قبال اقشار نیازمند انجام می‌دهند، بر این باورند که اگر ما نباشیم، آنها نیستند، اما درواقع این‌چنین نیست. ممکن است این سوال پرسیده شود که آیا اطلاع‌رسانی ضروری نیست؛ باید گفت که این اقدام ضروری و کم‌وکیف آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برخی مسئولان باید بدانند اطلاع‌رسانی الزاما به‌منزله نشان‌دادن چهره افراد و حضور در تصاویر یا تعریف‌کردن از ما نیست.
مسئولان باید بدانند اگر برای محرومان سبد غذایی تهیه می‌شود، نگویند سرزده و شبانه رفتیم، چون اغلب این اقدامات با حضور دوربین انجام می‌شود و از این‌گونه اقدامات در مناسبت‌های مختلف برای منافع برخی افراد مسئول بهره‌برداری می‌شود. در این میان، در یک دستگاه وظیفه اداری خود را انجام می‌دهیم، اما فیلم و عکس می‌گیریم تا اگر به‌عنوان مثال خواستیم در انتخاباتی شرکت کنیم، از آن بهره‌برداری کنیم. در ادارات از این اقدامات عکس گرفته شده و به پوستر و بنر تبدیل می‌شود. این رویه فقط محدود به سازمان‌های دولتی و نهادهای عمومی نیست، بلکه برخی از سازمان‌های غیردولتی هم این‌گونه عمل می‌کنند. بهتر است سازمان‌ها فقط خدمات ارائه‌شده را اعلام کرده و آبروی این اقشار را نبرند و رازداری حرفه‌ای را به‌معنای واقعی رعایت کنند. این موارد قلب آدم را به درد می‌آورد، اما اگر گوش شنوایی باشد.
* رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
