راهکار کنترل آلرژی در کودکان شیرخوار

تحریریه ماهنامه کودک سالم

بیانیه مشترک انجمن‌‌های علمی آسم و آلرژی ایران، گوارش و کبد کودکان، ترویج تغذیه با شیر مادر و پزشکان کودکان ایران در ارتباط با آلرژی غذایی شیرخوارانی که با شیرمادر تغذیه می‌‌شوند: امروزه آلرژی غذایی همانند سایر آلرژی‌‌ها به یک مشکل در حال رشد بهداشتی درمانی تبدیل شده است.

آلرژی غذایی عبارت است از یک واکنش ناخواسته ایمونولوژیک و اختصاصی نسبت به ماده غذایی خاص که در تکرار استفاده از آن ماده تجدید می‌‌شود، شیوع رو به افزایش و برخی تظاهرات آلرژی غذایی مانند مشاهده رگه‌‌های خون در مدفوع و تظاهرات پوستی شیرخوار و کودک سبب نگرانی پزشکان و خانواده‌‌ها و منجر  به افراط و تفریط در تشخیص، آزمایش‌‌های درخواستی و اقدامات درمانی شده است.

تجویز رژیم‌‌های غذایی محدود کننده و سخت برای کودکان و خانواده‌‌ها و در نهایت تحمیل هزینه‌‌های مادی، روحی و روانی قابل توجه برایشان باعث بر هم خوردن آرامش و کیفیت زندگی ایشان و حتی بروز اختلالات رشد و نمو کودک می‌‌شود. بیانیه زیر به منظور گامی در جهت روشنگری و کمک به مدیریت بهتر مشکل آلرژی غذایی در کودکان ایران، تهیه و تنظیم شده است. 

تشخیص درست آلرژی غذایی بسیار مهم است لذا هر ضایعه پوستی، بی قراری یا استفراغ شیرخوار را نباید به حساب آلرژی غذایی گذاشت. 

 استفراغ و برگشت شیر در سنین زیر سه ماه بسیار شایع و غالباً طبیعی است و اگر وزن گرفتن شیرخوار مناسب باشد نیازی به مداخلات تشخیصی (سونوگرافی ) و درمانی ندارد ولی اگر استفراغ‌‌ها مکرر و موجب بی‌قراری، علائم تنفسی و اختلال در وزن گیری شیرخوار شود، پزشک فوق تخصص گوارش کودکان در مورد بــررسی و راهنمـــایی‌‌های لازم، تصمیم‌گیری خواهد نمود. 

تشخیص پروکتوکولیت آلرژیک براساس شرح حال و یافته‌‌های بالینی است و نیازی به انجام تست‌‌های تشخیصی آزمایشگاهی مانند Rast test و تست‌‌های پوستی ندارد. 

اگر خون در مدفوع شیرخوار، اندک و حتی اگر مکرر هم باشد ولی سایر جنبه‌‌های شرح حال و بالینی نرمال است آن را نادیده بگیرید و صبر کنید. 

در صورت افزایش رگه خون در مدفوع شیرخوار، ابتدا فقط مصرف شیرگاو را حداقل به مدت دو هفته از  رژیم غذایی مادر حذف کنید.

اگر پس از این مدت بهبودی حاصل نشد سایر فرآورده‌‌های شیرگاو را نیز حداقل به مدت دو هفته قطع کنید.

مادر را به شیردادن تشویق و بر تامین نیازهای غذایی مادر اعم از انرژی، کلسیم و غیره که به دلیل قطع لبنیات گاوی از آن‌‌ها محروم می‌‌شود تاکید نمایید ولی توصیه کنید اگر به شیر شتر، بز یا گوسفند دسترسی دارد از آن‌‌ها استفاده نماید.

اگر پس از چهار هفته فوق در وضع شیرخوار بهبودی حاصل شد، رعایت رژیم غذایی مادر باید تا 9 ماهگی شیرخوار ادامه پیدا کند.

پس از 9 ماهگی شیرخوار، اگر مشکلی نداشت مادر می‌‌تواند به تدریج، اول از فرآورده‌‌های لبنی گاو مثلاً ماست حدود یک قاشق غذاخوری استفاده کند، اگر نشانه ای در شیرخوار مشاهده نشد، به تدریج مقدار آن را افزایش دهد تا پس از یک هفته به یک لیوان ماست برسد و سپس مصرف شیرگاو را از مقدار 15 میلی‌لیتر شروع کند و ظرف یک هفته به یک لیوان برساند. (بدیهی است که غذای کمکی شیرخوار از پایان شش ماهگی با رعایت حذف شیرگاو و فرآورده‌‌های آن شروع  خواهد شد ).

اگر پس از چهار هفته فوق در وضع شیرخوار بهبودی حاصل نشد به متخصصین مربوطه (فوق تخصص‌‌های گوارشی کودکان یا آلرژی ایمونولوژیست) ارجاع دهید.

در صورت بروز سایر علائم اتوپی (کهیر یا اگزما یا خس خس سینه) نیز محدودیت غذایی مادر ابتدا فقط حذف مصرف شیرگاو به مدت 7 روز است.

• اگر بعد از 7 روز در وضع شیرخوار بهبودی حاصل شد برای اثبات تشخیص، مجدداً مصرف شیر را برای مادر شروع کنید، در صورت بروز علائم، تشخیص آلرژی قطعی است و حذف لبنیات را حداقل به مدت شش ماه در رژیم غذایی مادر و شیرخوار توصیه نمائید.
• اگر بعد از 7 روز، در وضع شیرخوار بهبودی حاصل نشد سایر فرآورده‌‌های لبنی را نیز به مدت یک هفته از رژیم مادر حذف کنید.
• اگر بعد از دو هفته فوق بهبودی در وضع شیرخوار حاصل نشد برای ارزیابی سایر علل آلرژی، شیرخوار را به همکاران فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی ارجاع دهید.

بدیهی است در صورت سابقه آنافیلاکسی، علائم پوستی همزمان با حداقل یک علامت سیستمیک دیگر مانند خس‌خس سینه، سرفه، آبریزش بینی، استفراغ و.... شیرخوار باید فوراً به سطوح بالاتر ( فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی) ارجاع داده شود.