روستای شیلسر

وضعیت جغرافیایی:

این روستا در منطقه جلگه ای و کنار جاده کپورچال –آبکنار و در طول جغرافیایی 49 درجه و 18 دقیقه و عرض جغرافیایی 37 درجه و 28 دقیقه واقع و در سال 1361 شمسی دارای نسق یکصدساله بوده و از نظر ثبتی جزو بخش 7 انزلی و سنگ شماره 8 که مسافتش تا کپورچال 5 کیلومتر و تا انزلی 25 کیلومتر می باشدو محدود است از شمال به روستای های سیاوزان و علی آباد –از جنوب و جنوب غربی به خلیل محله و جنگل بهمبر و هفت دغانان و از شرق به سیاه خاله سر و مرداب انزلی و از غرب به رودخانه شیل وسعت کل روستا 20 کیلومتر مربع است.

قدمت شیلسر:

((رابینو))در سال 1911 میلادی((1290 شمسی-ن))در صفحه 122 ولایات دارالمرز ایران-گیلان شیلسر را جزو دهات آبکنار می نویسند که تابع طالشدولاب می باشد ولی بازماندگان خانواده های اولیه ورود اولین خانوار در شیلسر را حدود 300 سال میدانند.

وجه تسمیه:

روستای شیله سر که ((شیلسر)) درست تر بنظر میرسد و البته ((شیلسر و خلیل محله ))نیز نامیده اند واژه ایست از دوکلمه ((شیل)) و ((سر)) که شیل عبارت است از وسیله ای جهت صید ماهی در رودخانه ها که در بخش تاریخچه شیلات مشروحا به دان اشاره شده است و ((سر ))نیز به معنی ((محل)که برگردان فارسی میشود ((محل شیل)).

با بررسی و تحقیقات از معمرین و آگاهان محلی چنین استنباط میشود که نام روستا از شیل گرفته شده و این رودخانه از رودخانه شفارود در منطقه طوالش از حدود پل ((پونل))شاخه ((به زبان محلی خاله))شده و پس از گذشتن از ((گیل دولاب تالش)) به چاپ رود ملحق و از روستای مزبوربه مرداب می ریزد و چون در گذشته به علت عمق زیاد و فراوانی ماهی در آن ((شیل))می بستند به ((رودخانه شیل)) معروف گردید که البته برای صید ماهی و اجاره این رودخانه از دولت رقابت های زیادی صورت میگرفت .

((رابینو)) در صفحه 170 ولایات دالمرز می نویسد:

(شیل جریان آب وسیعی است که به وسیله مجرائی از شفارود به آن میرسد بزرگتر میگردد و نام امیر اصلان خان پسر علیقلی خان طالشدولابی به امیر کنده معروف میشود و این نامگذاری به سبب آن است که این شخص سدی بر رودخانه شفا رود در پای پل پونل برای گرداندن قسمتی از آب رودخانه شیل ایجاد کرد زیرا دهکده های شمال غربی مرداب برای مزارع خود آب کافی نداشتند شیل در سه شاخه ((شیل سر))((کچلک))((صافخاله)) وارد مرداب میشود .کچلک و صافخاله و کپورچال رودهای کوچکی هستند که پس از مشروب کردن چای بیجار و کچلک و کپورچال وارد مرداب میشوند).

اقوام اولیه:

بطوریکه آگاهان و پیر مردان محلی اظهار میدارند که در بدو امر چند خانوار از روستای آبکنار و اشترکان به محل فعلی شیلسر وارد و به آبادی محل میکوشند و بقیه خانواده ها به تدریج از نواحی ضیابر فومن طالش و حتی از مازندران به این روستا وارد شدند.

در باره دو خانواده قدیمی تر با استفاده از اطلاعات آقای رشید مجیدی خصوصا آقای قاسم محسنی که هر دو پسر عمو وبازنشسته آموزش و پرورش هستند به بررسی آتها می پردازیم:

(مشهدی علی با خانواده خود حدود 300 سال پیش از آبکنار به شیلسر فعلی وارد گردید.پسرش کربلائی مجید و پسر یاد شده نیز کربلائی محمد علی بوده که دارای پنج پسر به نامهای میرزا حسن –مشهدی محسن – میرزا مهدی- اصغر مجیدی مقدم و اکبر مجیدیان که آنان هم فرزندانی بشرح زیر دارند که به خانواده های مختلف تقسیم میکردند.

میرزا حسن:دارای فرزندانی بنامهای مجید مجیدی-حمید مجیدی-بابا مجیدی.

مشهدی محسن :چهار پسر بنامهای جواد محسنی –حاج صفر محمد محسنی –عیسی محسنی –قاسم محسنی (دونفر اخیر فرزند نداشتند).

میرزا مهدی :پسرش مشهدی حسین فردادی.

اصغر مجیدی مقدم :چهار پسر بنامهای محمد-ابراهیم-رشید-محمدعلی

اکبر مجیدیان:سه پسر بنامهای فرهاد-کاس آقا-عزیز.

مجید مجیدی:اسماعیل –حسن

حمید مجیدی:کاظم – عظیم-ناظم-رحیم-ربیع

بابا مجیدی:محمود-هیبت اله-حجت.

جواد محسنی:قاسم-محسن-دو دختر.

مشهدی حسین فردادی:سیف علی-مهدی-احمد-وجیه اله – فریدون-هژیر).

(کربلائی غلام تقریبا همزبان با مشهدی علی از اشترکان که از اشترکان که سابقا دارای آبادی به شیلسر وارد گردیده که دارای سه پسر بنامهای جمال-عباس-مشهدی عاشور بوده که فرزندان آنها و خانواده هائی که از آنان شاخه شده اند بشرح زیر میباشد.

جمال :دارای چهار پسر بنامهای رحمت جمالپور – حسنعلی عاشوری- احمد عاشوری-غلامعلی قمری.

عباس :سه پسر بنامهای داود غلامی-حبیب پور غلامی – زین العابدین .

رحمت جمال پور:فرزندان اسکندر-فرهاد – عسکر.

حسنعلی عاشوری:پسران بنامهای علی –قربان –رجب.

احمد عاشوری :پسران علی اصغر-محمود.

غلامعلی قمری:پسران عزیز – جعفر-محسن-داریوش.

داود غلامی:ناصر-نادر-منصور-پرویز-عباس-ناظم- ربیع- رحیم

حبیب پور غلامی:ابوالفضل – طالب – یعقوب – قدرت.

زین العابدین عباسیان:قاسم – حسن- غلامحسین.

تقی شمسی:رشید – رسول – محرمعلی – جواد .

رجب خوشوقت :حسین – حسن – نجفعلی –یحیی.

محمد علی حسینی:دارای یک پسر بنام اسماعیل – و اسماعیل دارای سه پسر بنامهای گداعلی – احمد – سجاد.

بنا بگفته بسیاری از پیرمردان کربلائی ملاغلام جداعلای نامبردگان فوق در جوانی به نجف اشرف رفته و پس از 7 سال طلبگی به شیلسر وارد گردید:

آقای اسکندر جمال پور اظهار میدارد (مرحوم ملاغلام دو همسر داشته یک همسرش که از کرگان بوده یکی در اشترکان که از آن نیز اولادانی و خانواده هائی شاخه شدند و از همسر اشترکانی خانواده های ذکر شده فوق بوجود آمدند).

(مرحوم سید هاشم نیز از نجف به شیلسر وارد پسرش سید عیسی در حدود 72 سال پیش فوت کرده و دارای سه پسر بنامهای سید هاشم – میر صادق –سید پیله آقا بود که :

سید هاشم هاشمی :پسرانش بنامهای سید عیسی – سید جلال .

میر صادق هاشمی مقدم:پسران سید مصطفی – سید رضا – سید تقی – میر فتحی – میر حسین.

سید پیله اقا نوربخش:پسران به نامهای سید یحیی –سید احمد-ضمنا خانواده های نوربخش برادران ناتنی سید پیله آقا و میر صادق می باشند).

خانواده های قدیمی دیگر بعد از سه فامیل قدیمی یاد شده بالا عبارتند از:

(حسرتعلی از اشترکان وارد که در 12 سال پیش در سن 75 سالگی درگذشت که خانواده های حسرتیان و پورحسرت از وی باقیمانده است).

جمعیت طبق آمار سرشماری رسمی:

سال 1335 شمسی 605 نفر 311 مرد 294 زن

سال 1345 شمسی 670 نفر 331 مرد 339 زن در 106خانوار.

سال 1355 شمسی 656 نفر 323 مرد 333زن در 117 خانوار.

سال 1365 شمسی 661 نفر در 118 خانوار که 371 نفر با سواد می باشند .

سال 1366 شمسی 800 نفر در 130 خانوار (آمار غیر رسمی از طریق آگاهان مجلسی وسیله اداره کشاورزی بدست آمده).

کشاورزی:

شغل اکثر اهالی کشاورزی که کاشت برنج در درجه اول اهمیت قرار دارد و آمار سال 1366 شمسی که وسیله اداره کشاورزی انزلی از طریق آگاهان محلی تهیه شده بشرح زیراست:

(برنجکاری 241 هکتار-صیفی کاری 8 هکتار –سبزیکاری 8/0 هکتار-حبوبات 7 هکتار – باغ میوه 3 هکتار و دارای 300 راس گاو نر و ماده -145 راس گوساله – 50 راس اسب 3000 قطعه طیور بوده و از 35 دستگاه تیلر – 20 دستگاه پمپ آب -20 دستگاه –خرمنکوب –یکدستگاه برنجکوبی استفاده شده است).

طبق آمار اداره نوغان انزلی در این روستا 25 نفر از اهالی 54 جعبه تخم نوغان را مورد بهره برداری قرار دادند.(تقریبا 1620 کیلو تولید پیله ابریشم داشته اند –ن)البته تولید پیله در گذشته در این روستا رواج داشته است.

آب زمینهای کشاورزی از رودخانه شیل –کهنه رودبار ((رودخانه کهنه)) و از گیل چالان سمت جنوب شرقی چاپ رود و امیر بند تامین ولی رودخانه شیل اکثرا در اوایل پاییز طغیان و مرتبا به اهالی صدمات و خسارات نیز وارد میسازد و حتی درختها و شالیزارها و خانه ها و انبارهای اهالی را سیل می برد و این بزرگترین مشکل اهالی است.

ضمنا اهالی از دوازده استخر که از آب رودخانه چاپ تغذیه میشود استفاده مینمایند که معروفترین استخرها به نامهای :یوسفخان –مشهدی اصغر – شیخ حسن مجیدی (دارای 2 استخر)-مشهدی حسین –سید عیسی و استخر تازه ای که وسیله جهاد سازندگی احدث گردیده که بیش از ده هکتار مساحت دارد.

بنا به اظهار آقای قاسم محسنی:

(مرحوم سید باقر و پسرش که در سال 1319 شمسی از فومنات به شیلسر وارد و در زمین آنان کار میکردند پیشنهاد کردند روی زمین محل کشت نیشکر بکارند که برای این کار دو هکتار زمین در اختیار شان قرارگرفت و نیشکر کاشتند و محصول بسیار خوبی هم برداشت کردند و دستگاهی نیز آوردند برای گرفتن شیره نیشکر.

یکسال دیگر نیز بهره برداری گردید که به علت فوت سید باقر پسرش از عهده این کار برنیامد و کشت نیشکر متوقف گردید).

آقای قاسم محسنی اضافه کرده است که :

(در سال 1317 شمسی وسیله مرحوم کربلائی ابوالقاسم برادران نویری در 5 هکتار زمین چایکاری انجام و تا سال حدود 1340 نیز چای برداشت میشد که از نظر کیفیت و کمیت در سطح بسیار خوبی قرار داشت و کارخانه ای هم به منظور خشت کردن و مالش چای احداث نمودند که متاسفانه بعد از فوت ایشان کشت چای که می توانست در منطقه وسیعی گسترش یابد متوقف شد).

در گذشته سه دستگاه ((پادنگ آبی)) برای کوبیدن جو برنج وجود داشته که وسیله فشار آب به پره های چرخ آن کار میکرد ولی امروز یک کارخانه برنجکوبی دارد و آرد هم میکند.

متفرقه:

مدارس:مدرسه این روستا قبلا در مسجد محل بوده تا اینکه در سال 1341 یک دبستان قبلی احداث گردید و نام دبستان را ((فلاح)) گذاردند که نام کارگری بود در حین کار از بالای سقف سقوط کرده بود.

آخرین آمار در خرداد سال 1368 شمسی دبستان مختلط فلاح دارای 5 کلاس با 95 دانش آموز و با 7 معلم میباشد.

درمانگاه:این روستا فاقد درمانگاه است و دارای یک مامای محلی به نام سلمه قنبری بوده که به علت پیری از انجام وظیفه خودداری و یا مورد اعتماد نیست و اهالی زانوی خود را به بندرانزلی میرسانند.

حمام:روستا فاقد حمام است و در بسیاری از مناطل حمام خصوصی وجود دارد.

آب:اکثر خانه ها از آب لوله کشی که از چاه نیمه عمیق و از منبع آب فلزی هوائی تامین میشود استفاده مینمایند لیکن بعلت آهکی بودن آب قابل نوشیدن نیست و از آن برای شستشو استفاده میشود و برای نوشیدن اهالی آب چاه را ترجیح میدهند و البته بعضی نیز از همان آب لوله کشی استفاده میکنند.

برق:روشنائی روستا از شبکه برق انزلی تامین میشود.

مساجد:بنا به اظهار آقای قاسم محسنی :شیلسر دارای یک مسجد است.ابتدا مسجد کوچک وقدیمی بوده ولی در حدود سال 27-1328 شمسی مرحوم کربلائی ابوالقاسم برادران نویری که مردی واقعا خیر و خدمتگزار بوده با اهدای زمینی پیشگام شده با همیاری مردم مسجد فعلی را احداث و برای سفال سرپوش مسجد دستگاه سفال زنی از ((لارسر)) طالشدولاب آورده و در حدود سال 1350 مسجد وسیله معتمدین محل تعمیر اساسی یافته و سرپوش مسجد را از سفال به حلب سفید تبدیل کردند. طول مسجد حدودا 28 متر و عرض آن حدود 12 متر و ارتفاع حدود 5/3 متر است و تصمیم دارند شیروانی مسجد را بردارند و ارتفاع مسجد را بحد کافی بلند کنند تا برای بانوان بالکن احداث نمایند.زیرا فعلا مسجد را از طول دو نیم کردنده اند برای زنانه و مردانه.

گورستانها:این روستا دارای یک قبرستان کوچک و قدیمی است که در داخل آبادی و در جوار مسجد قرار دارد و معمرین محلی میگویند که بارها در حین دفن مرده ای مشاهده گردید اسکلت مرده ای وجود دارد و این نشانه قدمت گورستان است ولی آماری که بتوان قدمت آنرا نشان دهد وجود ندارد.

امامزاده:در سمت جنوب غربی گورستان بقعه ای بنام سید عیسی وجود دارد که مورد احترام اهالی است .سید عیسی فرزند سید هاشم است و میگویند هر دو دارای قامتی بلند و حدود 2 متر داشته اند .با بررسی که انجام گرفت درباره تاریخ فوت مرحوم عیسی اختلاف نظر وجود دارد لیکن با توجه به اینکه پسر کوچکش آقا سید پیله آقا هاشمی مقدم 72 سال دارد و در حدود 3 یا چهار ماهه بوده که پدرش فوت مینماید میتوان تاریخ فوت آن مرحوم را 1296 شمسی حساب آورد که بعدا اهالی روی قبر مرحوم سید علی اطاقکی بطول و عرض 3*5/3 متر و ارتفاع حدود 5/2 متر احداث کردند.

میگویند در سالهائی که وبا آمده و مردم را درو میکرد مرحوم سید علی شمشیر به دست در جاده شیلسر قرار گرفته با خواندن اورادی با جولان دادن شمشیر بیماری را تهدید به آمدن به شیلسر میکرد و این شمشیر هنوز در خانواده آن مرحوم موجود است و گاها بعضی ها که هنوز به اعتقادات قدیمی خود پای بند هستند شمشیر را با آب شسته و آب آغشته به آن را جهت شفای بیماری به بیمار می نوشانند.

گفتنی است که مرحوم سید هاشم هاشمی فرزند مرحوم سید عیسی و مرحوم غلام ذغالی زمانیکه اهالی با کمبود آب و نباریدن باران مواجه میشدند هر کدام از دو نفر یاد شده که در محل بود سنگ بالای قبر سید عیسی را برداشته و آنرا بداخل آب رودخانه شیل فرو کرده و نیت میکردند که باران ببارد و بعد از این دو نفر شیخ علی نامی که فلج بوده سنگ مزبور را برداشته در حالیکه مردم روستا بدنبالش بودند با نوحه خوانی با فرو کردن سنگ در آب رودخانه شیل تقاضای باران میکرد.

اماکن اقتصادی : نانوایی یک باب – بقالی 3 باب –قهوه خانه 2 باب –جوشکاری یک باب – تعمیرگاه موتور یک باب –درب و پنجره آلومینیوم سازی یک باب –کارگاه چوب بری یک باب .

منبع:کتاب تاریخچه بندرانزلی جلد اول نوشته عزیز طویلی صفحات 873 الی 878