خبرگزاری مهر – گروه فرهنگ: توسعه و گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی و ارتقای شاخص‌های آن، یکی از سیاست‌های همیشگی در جوامع مختلف بوده، هست و خواهد بود؛ چراکه بر اساس قطعی‌ترین نظریه‌های علمی، انس گرفتن بیش از پیش عموم مردم با یار مهربان، کتاب، نقش بسیار مهمی در توسعه فرهنگی و اجتماعی جوامع خواهد داشت.
از این رو، توجه ویژه به کتاب و کتابخوانی در رسانه‌ها، رویکرد بسیار مهمی است که با شدت و ضعف، دنبال شده و می‌شود و در عین حال باید اذعان کرد که رسانه ملی ما هم به عنوان رسانه‌ای فراگیر و البته دیداری و شنیداری، نقشی بسیار مهم و حیاتی در این فرهنگسازی بر عهده داشته و دارد.
و اما دو مورد از برنامه‌های این رسانه برای ارتقای این فرهنگ، برنامه‌های «کتاب باز» و «شابک» هستند که نخستین برنامه، با مخاطب قرار دادن نخبگان فرهنگی و هنری و دومین برنامه با توجه ویژه‌تر به حضور عامه مردم، تلاش دارند تا در فضایی پاتوق گونه و با حذف بیان تکراری مشکلات این حوزه، بیشتر بر رویکردهای ایجابی کتاب و کتابخوانی دست بگذارند و از این مسیر، مخاطبان را به مطالعه بیشتر تشویق کنند.
نیم نگاهی به این دو برنامه نشان می‌دهد که «کتاب باز»، در قالب برنامه‌ای سی دقیقه‌ای و مجری محور، تلاش دارد تا حال خوب کتابخوانی را با بینندگان در میان بگذارد و همچنین با معرفی برخی از کتاب‌ها در جریان گفتگوی مجری و مهمان برنامه، لیستی از برخی کتب مفید را نیز به بیننده عرضه کند.
به نظر می‌رسد که نام این برنامه هم هوشمندانه انتخاب شده است؛ آنجا که «کتاب باز»، می‌تواند شخصی باشد که مرتب در کتاب و مطالعه غوطه ور است؛ یا اینکه کتابی باز باشد که همگان را به مطالعه فرا می‌خواند؛ به بیان دیگر این عنوان ایهام برانگیز، هم می‌تواند به صورت «کتابِ باز»، خوانده شود که به نوعی به معنای مطالعه یا دعوت به مطالعه است و هم می تواند به فردی اطلاق شود که کاملا علاقه مند و طرفدار کتاب است و کتاب، عملا جزئی از زندگی روزمره اوست.
این برنامه همچنین با مشارکت دادن مهمان برنامه در نگارش داستان یا قصه‌ای کوتاه در پایان هر برنامه و درخواست از مخاطبان برای ارزشگذاری این قصه‌ها، عملا فاصله مهمان برنامه را با مخاطبان به حداقل می‌رساند و با تدابیری مانند دکور کتابخانه‌ای و یا عکس سلفی گرفتن مجری با مهمانان و چاپ عکس در لحظه با دوربین‌های قدیمی، در پی جذب بیشتر مخاطبان در فضایی نوستالژیک است.
"کتاب باز" البته پیش از این با اجرای امیرحسین صدیق روی آنتن شبکه نسیم می‌رفت که به نظر می‌رسد در سری جدید و با اجرای سروش صحت، شاهد برنامه‌هایی روان تر و با کیفیت بیشتر هستیم؛ برنامه‌هایی که با حضور عوامل کاربلدی مانند فؤاد صفاریان پور در نقش مشاور هنری، بیشتر می توانند اهداف از پیش تعیین شده را محقق سازند.
و اما برنامه دیگر یعنی «شابک» هم در مدت زمان 15 دقیقه‌ای برای هر برنامه و از شبکه سه سیما، مهمان خانه‌ها می‌شود؛ برنامه ای که به درستی، پای عموم مردم را در شغل‌های مختلف، به برنامه کشیده تا عملا برنامه ای با محتوای متفاوت تولید و روانه آنتن شود.
ناگفته پیداست که اینگونه برنامه‌ها، این هدف را دنبال می‌کنند که کتاب وارد زندگی روزمره مردم شود و در سبد خرید کالایی عموم مردم قرار گیرد؛ هدفی که می تواند در درازمدت محقق شود.
پیشنهاد مشخص این نوشتار به برنامه‌هایی از این دست این است که کتاب خواندنِ مردم و مهمانان برنامه و یا حتی مجری برنامه، به طور مشخص در همه برنامه‌ها تکرار شود تا مخاطبان، حداقل بتوانند در زمان پخش برنامه، شنوای بخشی از یک کتاب مفید و ارزشمند باشند؛ البته این امکان هم وجود دارد که متون برگزیده کتب مختلف، در کانال‌های اطلاع رسانی برنامه‌ها بویژه در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی هم قرار گیرد تا مطالعه احتمالی این برگزیده‌ها، مخاطبان را به تهیه و مطالعه کل کتاب تشویق کند.
همچنین اکنون که شورایی در همه شبکه‌های رسانه ملی با عنوان شورای اندیشه ورزی، پا گرفته تا اعضای آنها، بیشتر به بُعد اندیشه‌ای برنامه سازی توجه کنند؛ می توان پیشنهاد داد تا گسترش و توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی را از مسیر تولید برنامه‌های بسیار کوتاه مدت میان برنامه ای – برنامه‌های یک یا دو دقیقه‌ای – در همه شبکه‌ها پیگیری کنند و اوقات خاطره انگیزی را در بین برنامه‌های مختلف و متنوع برای عموم مردم و مخاطبان رقم بزنند.
بنابراین رسانه ملی باید بکوشد تا برای امر خطیر کتاب و کتابخوانی، نهضت برنامه سازی با زمان کوتاه و بسیار کوتاه، ساختار نو و جذاب و البته تیراژ وسیع به پا کند تا بتوان از آنها به عنوان میان برنامه در همه شبکه‌ها بهره بُرد؛ برنامه‌هایی که یکراست به سراغ اصل موضوع می روند و با معرفی نوآورانه یک یا چند کتاب یا با پرداختن به فواید بی شمار کتابخوانی یا مضرات بی شمار کتاب نخواندن، سعی در آشتی دادن عموم مخاطبان با کتاب داشته باشند و تجربیات زیبای افراد کتابخوان را به دیگران منتقل کنند.
نکته پایانی این نوشتار هم درباره بسیاری از برنامه‌های فعلی گفتگومحور رسانه ملی و از جمله برنامه‌های با موضوع کتاب است؛ آنجا که اصولا برنامه سازان رسانه به این سمت و سو غلتیده اند و فکر می‌کنند که هر برنامه گفتگومحور، باید حتما از بازیگران یا ورزشکاران و امثالهم استفاده کند!
پرسش این است که آیا واقعا برای برنامه سازی، شغل جذاب و تاثیرگذار دیگر و یا حتی افراد متبحّر ناشناخته دیده نمی‌شوند تا از طریق رسانه به همگان معرفی شوند!؟ تردیدی وجود ندارد که همین برنامه‌سازان هم معتقدند که افراد غیر هنرمند یا غیر ورزشکار، می‌توانند در برنامه‌ها حضور داشته باشند؛ اما شاید نکته در این باشد که حضور هنرمند و ورزشکار، بر جذابیت برنامه می‌افزاید و البته این افراد بیشتر سهل الوصولند؛ در حالیکه امروزه به نظر بر عکس می آید!
