خبرگزاری مهر، گروه استان ها- زهرا بهرامی: محوطه 12 هکتاری گورستان اسرار آمیز خالد نبی با حدود 600 سنگ مزار استوانه ای و بقعه خالد نبی، بقعه های عالم بابا و چوپان عطا و دره ای به نام پنج شیر و همچنین چشمه خضر دندان، رشته تپه ماهورهای خاکی، سرزمین عجایب ایران را در شرق استان گلستان در شهرستان کلاله تشکیل داده است.
فرم بیضی شکل و کشیدگی در جهت شمالی – جنوبی و سنگ مزارهای ایستاده و منحصر بفرد مجموعه فرهنگی - تاریخی خالد نبی سالانه بیش از 150 هزار گردشگر داخلی و خارجی را به قله کوه گوگجه داغ که به سرزمین عجایب ایران معروف است و روستای ترکمن نشین گچی سو می کشاند.
بر اساس شواهد سطحی باستان شناختی این محوطه مربوط به قرون اول و میانی دوره اسلامی بوده و یکی از آثار شاخص استان و کشور محسوب می شود.
هرچند این مجموعه تاریخی و باستان شناسی بدون امکانات و زیرساخت های گردشگری سالانه پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است اما مورد بی مهری قرار گرفته و در سال های گذشته بسیاری از سنگ مزارهای این گورستان اسرار آمیز تخریب شده اند.
در نهایت پس از سال ها بی مهری در آبان ماه سال گذشته این مجموعه با عنوان محوطه باستان شناختی خالد نبی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. اما اوایل شهریورماه آتش سوزی بخشی از گورستان 12 هکتاری خالد نبی خبر ساز شد و اظهار ضد و نقیضی در خصوص آتش سوزی و تخریب سنگ مزارهای به ویژه در فضای مجازی مطرح شد.
سه هزار متر علف خشک سوخت
با معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان در خصوص خالد نبی به گفتگو نشستیم و جاوید ایمانیان در مورد آتش سوزی ماه گذشته در این مجموعه به خبرنگار مهر اظهار کرد: طبق صورت جلسه تنظیم شده، بعد از حضور چند گردشگر در منطقه به دلایل نامعلوم، آتش سوزی رخ داده و حدود سه تا چهار هزار متر از علف های خشک سوخته است.
در محوطه هایی همچون خالد نبی که کمی از شهر دور هستند، نقش مردم، تشکل های مردم نهاد، هیئت امناء و انجمن های میراث فرهنگی بسزاست هرچند سازمان ها و نهادهای دولتی هم در این حوزه نقش آفرین هستندوی با بیان اینکه پس از آتش سوزی سنگ شکسته هایی که با علف های هرز پوشیده شده بودند، نمایان شدند، افزود: بر اساس گزارش کلانتری، پاسگاه انتظامی، یگان حفاظت و هیئت امناء خالد نبی تنها یک سنگ از خاک بیرون آمده و اتفاق پیش آمده ناآگاهانه بوده است.
معاون میراث فرهنگی گلستان به ثبت ملی مجموعه و فنس کشی و ... اشاره کرد و ادامه داد: چگونگی حفاظت از مجموعه که توسط میراث فرهنگی انجام شود یا توسط هیئت امناء نیروی مستقر شود، جزو مواردی است که در حال رایزنی برای انجام آن هستیم.
وی تاکید کرد: ساماندهی، محوطه سازی، پاکسازی علف های هرز و ساماندهی خود محوطه از موضوعاتی است که هر ساله باید در خالد نبی انجام شود.
ایمانیان با بیان اینکه مرمت سنگ شکسته های خالد نبی نیاز به پژوهش دارد، اضافه کرد: باید ابتدا سنگ های شکسته شده را جمع آوری کرده و پژوهش انجام دهیم اگر امکان وجود داشته باشد، دوباره آن ها را نصب کنیم.
مرمت آناستیلوزی گورستان
وی ادامه داد: نیازمند انجام پژوهش هستیم تا ببینیم امکان مرمت آناستیلوزی در گورستان مانند کاری که در تخت جمشید انجام شد، وجود دارد یا نه و در نهایت به سمت ایجاد سایت موزه در این مجوعه می رویم.
وی با تاکید بر اینکه خالد نبی ظرفیت و امکان تبدیل شدن به سایت موزه را دارد، گفت: این مجموعه در گام نخست و قبل از هر کاری نیازمند تعیین حریم (کالبدی و منظری) است و پس از آن باید به سمت ساماندهی، محوطه سازی، مرمت و در نهایت ایجاد سایت موزه و احیاء آن برویم.
معاون میراث فرهنگی گلستان با تاکید بر اینکه در حفاظت و احیاء این مجموعه چند گروه نقش دارند، یادآور شد: در محوطه هایی همچون خالد نبی که کمی از شهر دور هستند، نقش مردم، تشکل های مردم نهاد، هیئت امناء و انجمن های میراث فرهنگی بسزاست هرچند سازمان ها و نهادهای دولتی هم در این حوزه نقش آفرین هستند.
وی با بیان اینکه فرمانداری و بخشداری و میراث جزو سازمان ها و نهادهای دولتی هستند که در این حوزه باید ورود کنند، گفت: نمی توان انتظار داشته باشیم میراث فرهنگی به تنهایی محوطه باستانی با این عظمت و فضای نادر و خاص آن را حفاظت کند.
ایمانیان با تاکید ر اینکه همه مردم و نهادها باید در حفاظت از این مجموعه نقش داشته باشند، متذکر شد: میراث فرهنگی بر اساس وظایف سازمانی باید این مجموعه را تعیین حریم کرده و مطالعات پژوهشی، ساماندهی و مرمتی آن را انجام دهد.
وی افزود: یکی ا موضوعاتی که هم اکنون پیگیر آن هستیم این است که از سازمان مرکزی بخواهیم اعتبارات در جهت حفاظت، ساماندهی و ... به این مجموعه تخصیص دهد.
فنس کشی فرضی انجام شده
وی با بیان اینکه تا گمانه زنی ها در خصوص مجموعه خالد نبی انجام نشود، نمی توانیم تعیین حریم گورستان را انجام دهیم، گفت: هر محوطه و تپه باستانی نیاز به گمانه زنی دارد تا بتوان عرصه و حریم آن را مشخص کرد.
هم اکنون حدود 30 محوطه باستانی و 50 گورستان قدیمی در گلستان داریم اما جدای از مباحث تاریخی، مجموعه خالد نبی به دلیل سنگ قبرها، نمادها و الگوهای آن جزو محوطه های باستانی و گورستان های خاص استان استوی با یادآوری اینکه تاکنون حتی گمانه زنی در خصوص این مجموعه انجام نشده است، ادامه داد: فنس کشی انجام شده در گورستان فرضی است و پیش از حفاظت، مرمت و انجام پژوهش های باستان شناسی و تاریخی و همچنین پاکسازی باید گمانه زنی انجام دهیم.
ایمانیان متذکر شد: مجموعه خالد نبی هر ساله نیاز به پاکسازی پارازیت های گیاهی دارد و باید برای ساماندهی و حفاظت آن برنامه داشته باشیم.
وی با یادآوری اینکه تا سال گذشته این مجموعه حتی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت نرسیده بود، بیان کرد: پرونده ثبتی این مجموعه در سال های گذشته آماده شده بود و خیلی ها تصور می کردند این مجموعه ثبت هم شده اما متاسفانه اقدامات لازم انجام نشده بود.
وی اضافه کرد: هم اکنون بین 20 تا 30 محوطه باستانی و 40 تا 50 گورستان قدیمی در گلستان داریم اما جدای از مباحث تاریخی، مجموعه خالد نبی به دلیل سنگ قبرها، نمادها و الگوهای آن جزو محوطه های باستانی و گورستان های خاص استان است.
ایمانیان با تاکید بر اینکه ساماندهی مجموعه خالد نبی یکی از اولویت های میراث فرهنگی گلستان است، تصریح کرد: ثبت ملی، گمانه زنی، فنس کشی و ... سال ها قبل باید انجام می شد تا از تخریب سنگ مزارها جلوگیری کرده و این مجموعه را حفاظت کنیم.
وی خاطرنشان کرد: به هر دلیل این اتفاقات در گذشته انجام نشده و میراث فرهنگی گلستان از سال گذشته ثبت ملی و فنس کشی آن را انجام داده است و الان هم اعتقاد داریم باید با سرعت اقدامات پژوهشی، باستان شناختی و مرمتی در آن صورت گیرد.و این مجموعه احیاء شود.
وی متذکر شد: پیشنهاد ما برای احیاء این مجموعه سایت موزه است تا با امکاناتی که در فضای سایت موزه ای فراهم می شود، گردشگران بتوانند از آن استفاده کنند.
معاون میراث فرهنگی گلستان در پایان اظهار کرد: بخش عمده تخریب های صورت گرفته در مجموعه خالد نبی مربوط به سال های گذشته است هرچند نمی توانیم مدعی باشیم در سال های اخیر تخریبی در سنگ مزارها انجام نشده است اما امید داریم به زودی در بخش حفاظت، مرمت و پژوهش و گمانه زنی در این مجموعه ورود کنیم.
