دکتر لادن سیفی؛ متخصص زنان و زایمان
قرصهای ضد بارداری از 1960 میلادی یعنی حدود پنجاه و پنج سال قبل به بازار جهانی راه پیدا کردند. این قرص‌ها علاوه بر اینکه با مصرف صحیح منجر به پیشگیری از حاملگی‌های ناخواسته می‌شوند، در موارد دیگری هم مورد استفاده قرار گرفته‌اند، مثلا کوچک کردن کیست‌های ساده تخمدانی، در جلوگیری از خونریزی‌های شدید قاعدگی به دلیل اختلال هورمونی، وتنظیم میزان هورمون تستوسترون در خانم‌هایی که افزایش تستوسترون دارند و کم کردن سرعت رشد موهای زاید صورت در این افراد. علیرغم اینکه این دارو به راحتی در دسترس است ولی حین تجویز بعنوان پزشک مواردی را برای ممنوعیت مصرف در نظر داریم لذا همه افراد مناسب مصرف قرص ضد حاملگی نیستند.
موارد منع مصرف
حاملگی، وجود یا سابقه لخته شدن خون در رگ‌ها، سابقه سکته مغزی، تومورهای وابسته به هورمون استروژن یعنی تومورهایی که با این هورمون رشد میکنند، مثل سرطان پستان تخمدان، آندومتر، کولون، آدنوم کبدی و خونریزی رحمی با علت ناشناخته.
موارد احتیاط
افراد بالای چهل سال، افراد چاق، کسانی که میگرن دارند، کسانی که بیماری تیروئید دارند، سیگاری‌‌ها، افراد با فشارخون بالا.
نکات مهم
به طور کلی قرص ضد بارداری در افراد جوان و سالم توصیه می‌شود و حتما باید تحت نظر پزشک شروع شود. روش مصرف معمولا روی جعبه نوشته شده است در بسته‌های 21 عددی، مثلا قرص L.D یا سیبروترون یا روکین در ماه اول شروع باید از روزهای اول خونریزی باشد، معمولا روز 5-1 قاعدگی شروع شود، هر 24 ساعت یکبار مصرف قرص تکرار شود و تا 21 عدد به پایان برسد.
بسته دوم را 7 روز پس از پایان بسته اول شروع می‌کنیم. بعضی از افراد ندانسته یک قرص را ساعت 8 شب می‌خورند، یکی را 11 شب، یکی را 12 شب و این زمان 24 ساعت یکبار را به هم می‌زنند. اگر شروع بسته را مثلا 8 شب شروع کردیم تا پایان بسته باید همگی در این ساعت مصرف شوند. اگر فردی نمی‌خواهد قرص را شب بخورد و مثلا می‌خواهد هر روز ظهر ساعت 1 بخورد اشکالی ندارد، فقط فاصله 24 ساعته باید رعایت شود.
بعضی از خانم‌ها برای انجام سفر زیارتی یا روزه گرفتن و امثالهم می‌خواهند تاریخ قاعدگی‌شان را تغییر دهند به طور کلی ما این کار را توصیه نمی‌کنیم، چون هر بار شروع و قطع قرص ضد بارداری بیشتر فرد را در معرض اختلالات لخته شدن خون در رگ قرار می‌دهد، ولی اگر به هر دلیل منطقی مجبور به استفاده از این روش شدیم حتما باید شروع قرص در روزهای اول خونریزی قاعدگی باشد.
کسانی که چند روز قبل از سفر شروع به مصرف قرص ضد بارداری میکنند، علاوه بر اینکه معمولا تاثیر مناسب را نمی‌بینند، دچار عوارضی مثل به هم خوردن قاعدگی بعدی، طولانی شدن یا نامرتبی قاعدگی و خونریزی و لکه‌بینی طولانی تا دو سه سیکل بعد می‌شوند.
گاه خانم‌ها فراموش میکنند که یک قرص را بخورند، لذا اثر قرص ضد بارداری کم شده و احتمال اینکه فرد دچار لکه‌بینی شود بالا می‌رود. اگر قرصی فراموش شد، تا نوبت مصرف قرص بعدی، هر وقت که یادش آمد قرص را نخورده باید آن را مصرف کند. اگر در یک دوره این حالت بیش از یک بار تکرار شود خطر دارد.
مصرف بعضی از داروها حین مصرف قرص ضد حاملگی از اثر قرص ضد حاملگی می‌کاهد مثلا مصرف ضد تشنج‌هایی چون فنوباربیتال و فنی‌توئین و یا آمپی‌سیلین و مهم‌تر از همه ریفایسین. سپس مصرف نامرتب و سر ساعت مصرف نکردن یا فراموش کردن قرص و مصرف بعضی از داروها از عواملی هستند که اثر قرص ضد بارداری را کم میکنند. بدیهی است که اسهال و استفراغ نیز به دلیل دفع سریع دارو جذب آن را کم کرده و اثر آنرا کم میکنند. اگر در دو ساعت اما پس از مصرف قرص، استفراغ صورت گرفت باید مجدداً قرص را خورد.
قرصهای ضد بارداری 28 تایی در بازار ایران روش مصرف متفاوتی دارند. این قرص‌ها مواد هورمونی را در 24 قرص دارند و چهار تای آخر ترکیبات آهن است و بدون هورمون. این‌ها را از روز اول قاعدگی شروع کرده تا 28 شب سر ساعت ادامه داده و بسته دوم را روز 29 یعنی بلافاصله پس از پایان بسته اول شروع می‌کنیم.
منافع دیگر قرص ضد بارداری
بالا بردن توده استخوانی و جلوگیری از پوکی استخوان
کم کردن بیماری کم‌خونی فقر آهن چون حجم خونریزی قاعدگی را تا 50 درصد کاهش می‌دهد.
شانس حاملگی خارج رحمی را کم می‌کند.
درد قاعدگی را کم می‌کند.
علائم فشار عصبی قبل از قاعدگی را کم می‌کند.
شانس سرطان آندومتر را کاهش می‌دهد.
احتمال کیست خوش‌خیم تخمدان را کم می‌کند.
جوش و پرمویی صورت را کاهش می‌دهد.
شانس عفونت لوله‌های رحمی را کم می‌کند.
شایع‌ترین عارضه قرص ضد بارداری لکه‌بینی است که در کسانی که نامرتب مصرف میکنند و یا حین تداخل با داروهای دیگر، بیشتر می‌شود.
توصیه اکید
خانم‌های عزیز لطفا در ماه رمضان به ویژه در تابستان برای روزه گرفتن قرص ضد حاملگی مصرف نکنند. خطر ترومبوز جدی است!
قرص اورژانسی در حال حاضر در بازار ایران لونژیل (لونرژترول) موجود است در 72 ساعت اول پس از خطای روش ضد بارداری مثلا پارگی کاندوم یا خطای عقب‌کشی توصیه می‌شود هر 12 ساعت یک عدد جمعاً 2 قرص هر چه زودتر در اول شروع بهتر است. خود این روش به هیچ وجه نباید مکرراً استفاده شود و جایگزین روش ضد بارداری نیست و فقط برای همان یک نوبت خطا اثر دارد.
