ابتدا اپل حذف اپ‌های ایرانی را از فروشگاهش شروع کرد و سپس گوگل دنباله‌رو شد. به نظر می‌رسد که این شرکت‌ها نه مشکلی با ایران دارند و نه با کارآفریکنان ایرانی، اما به دلیل ترس از جرایم سنگین به علت سرپیچی احتمالی از قوانین مبهم تحریم‌های اقتصادی که دولت‌شان بیش از دو دهه پیش وضع کرده است، ترجیح می‌دهند تا رد پای ایرانی‌ها و اپلیکیشن‌هایشان را از فروشگاه‌های نرم‌افزاری خود حذف کنند.
همین موضوع سبب شده تا خبرگزاری بلومبرگ، به تازگی سرمقاله‌ای منتشر کند با عنوانی که آن را در فوق می‌بینید. در این مقاله آمده: «بازی‌های سیاسی، ارتباطی به نیاز شهروندان ایرانی جهت استفاده از موبایل برای تاکسی گرفتن ندارند. با این حال سیاست‌های تحریمی آمریکا شرکت‌های تکنولوژیک را از ارائه خدمات به ایرانی‌ها در استورهایشان منع می‌کند؛ روندی که هم برای سیاست و هم برای تجارت تاسف‌آور است.»
تصمیم شرکت‌های آمریکایی، به کسب‌وکارها و مردم ایران ضربه می‌زند
بلومبرگ می‌نویسد که بیش از 40 میلیون ایرانی از موبایل‌های هوشمند استفاده می‌کنند. در میان این افراد، 15 درصد کاربر آیفون هستند و اگرچه اپل و گوگل حضور فیزیکی در ایران ندارند، اما میزبان اپلیکیشن‌های ایرانی در اپ استور و پلی استور بوده‌اند. از ماه گذشته تا کنون بسیاری از اپ‌های معروف و محبوب ایرانی از این فروشگاه‌های نرم‌افزاری حذف شده‌اند. کاربرانی که پیشتر این اپ‌ها را نصب کرده بودند مشکلی در دریافت دوباره آنها نخواهند داشت ولی تصمیم گوگل و اپل، «شرکت‌های ایرانی را برای آپدیت کردن اپلیکیشن‌های خود یا جذب کاربران جدید با چالش‌های بزرگی روبه‌رو کرده است.»
اپل برای توسعه‌دهنگان ایرانی نوشته بود که به دلیل تحریم‌های اقتصادی که آمریکا برای مناطق خاص وضع کرده، قادر به میزبانی اپلیکیشن‌های ایرانی در اپ استور نیست. این گفته اپل از نظر فنی صحیح است، اما آنطور که بلومبرگ می‌نویسد، «قانون‌گذاران آمریکایی به شرکت‌های تکنولوژیک یک مجوز کلی داده‌اند که این اختیار را به آنها می‌دهد تا سرویس‌هایی که مربوط به ارتباطات کاربران ایرانی در فضای اینترنت می‌شود را در اختیار شهروندان قرار دهند.»
«منطقی‌ترین گام، یک مجوز کلی برای سرویس‌دهی به کاربران ایرانی است»
بلومبرگ در این باره می‌نویسد که این مجوز، طراحی شده تا ایرانی‌ها بتوانند به شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و فیسبوک دسترسی داشته باشند. این ماده همچنین به اپل و گوگل اجازه می دهد تا میزبان کاربران ایرانی باشند و به آنها اختیار بارگذاری اپ‌ها روی فروشگاه نرم‌افزاری خود را بدهند: «اما به دلیل عدم وجود اطمینان و غیر شفاف بودن قوانین، حالا استارتاپ‌های ایرانی مجبورند به سراغ فروشگاه‌های نرم‌افزاری ثالث و خانگی بروند تا بتوانند به مشتریان جدید خود دست پیدا کنند.»
شفافیت اینجا امری الزامیست؛ هم برای شرکت‌های تکنولوژیک آمریکایی و هم برای کارآفرینان ایرانی: «معقول‌ترین گام برای حل این مشکل، این است که آمریکا یک مجوز کلی برای شرکت‌ها ارائه دهد تا بتوانند میزبان اپلیکیشن‌های ایرانی در استورهای خود باشند.»
آنطور که بلموبرگ می‌نویسد، هدف اصلی آمریکا از تحریم ایران، محدود کردن برنامه هسته‌ای بوده، اما اتفاقاتی که اخیراً افتاده، باعث چالش برای کسب‌وکارهای نوپای ایرانی و مصرف‌کنندگان شده و البته این اجازه را به مقامات ایرانی داده تا بر علیه شرکت‌های تکنولوژیک آمریکایی و سیاست‌های نامناسب آنها اعتراض کند.
***
داستان رابطه شرکت‌های تکنولوژیک آمریکایی با کاربران و کارآفرینان ایرانی به حساس‌ترین مرحله خود در گذر زمان رسیده است. از یک سو وزارت ارتباطات خبر می‌دهد که 67 درصد از سرویس‌های گوگل در حال حاضر برای کاربران ایرانی در دسترس هستند و از طرف دیگر کسب‌وکارها و سایت‌های ایرانی نگران از دست رفتن دسترسی «گوگل آنالیتیکس» خود هستند، چرا که از ماه گذشته تا کنون چندین کارآفرین این مشکل را با دیجیاتو مطرح کرده‌اند.
در ماه گذشته زمزمه‌هایی در رابطه با توسعه یک پلتفرم اختصاصی در داخل ایران برای کاهش وابستگی به شرکت‌های آمریکایی شنیده شد. هفته پیش، پس از پایان مراسم ایرانسل، من همین موضوع را با «آذری جهرمی» مطرح کردم. وی چنین پاسخی به دیجیاتو داد:
«کشورهای دنیا به دنبال راه‌حل‌هایی برای حذف وابستگی مطلق به شرکت‌های فناوری بزرگ هستند، مثل چین، روسیه و... . این می‌تواند زنگ هشداری برای ما باشد که ما هم به آن فکر کنیم. می‌خواهیم مطالعه کنیم که چطور می‌توانیم به چنین نقطه‌ای برسیم، اینکه بگوییم یک‌شبه می‌توان به چنین جایگاهی رسید [پلتفرم توسعه داد] حرف حساب شده‌ای نیست.»
از گفته‌های جهرمی می‌توان اینگونه استنباط کرد که توسعه یک پلتفرم خانگی در داخل ایران در راستای کاهش نیاز به شرکت‌های آمریکایی، امری است که نیاز به تحقیق فراوان دارد و در آینده‌ای نزدیک هم محقق نخواهد شد. این گمانه‌زنی در حالیست که ابتدا باید اولویت توسعه آن، از سوی مقامات تشخیص داده شود.
اما در صورت توسعه یک پلتفرم اختصاصی در سال‌های پیش رو، آیا زیرساخت‌های سخت‌افزاری آن را هم خواهیم داشت و می‌توانیم کاربرانی که به برندهای خاصی در طول سالیان علاقه پیدا کرده‌اند را راضی به خرید محصولاتی کنیم که هم نرم‌افزار آنها در داخل ایران توسعه پیدا کرده و هم سخت‌افزارشان؟
در حالت عادی، توسعه سخت‌افزار و نرم‌افزار داخلی با توجه به علاقمندی کاربران ایرانی به محصولات پرچمدار خارجی، توجیه پذیر نیست اما روند فعلی حذف شدن اپلیکیشن‌ها و سرویس‌هایی که به شکل روزانه به آنها نیاز داریم، عدم بازگشت آنها به استورهای اصلی، روشن نشدن ابهامات ماده‌های تحریم اقتصادی آمریکا و سردرگمی شرکت‌های تکنولوژیک آمریکایی، این سوال را به وجود می‌آورد که آیا در دراز مدت راه دیگری هم به جز توسعه بومی وجود دارد؟
