خبرگزاری فارس: سوگواره رکعت به رکعت عاشقی از ابتدای محرم تا شهادت امام حسین(ع) هر شب در بنیاد روایت فتح به کارگردانی سیاوش طهمورث در حال برگزاری است.
در شب نقل عابس و شوذب به تماشای تعزیه سیاوش طهمورث رفتیم، ساعت هشت کم کم مردم وارد فضای باز بنیاد روایت فتح می‌شدند، تا ساعت هشت و سی جمعیت صندلی‌ها را پر کرده بودند و سیاوش طهمورث و تیمشان برای کار آماده شدند ناگهان طبل‌ها و شیپورها نواخته شد و تعزیه آغاز شد.
یک ساعتی به تماشای نقل و تعزیه خوانی و سپس مداحی نشستیم و در نهایت نیز دعای خیری که نقال برای همه حاضران در مراسم داشت. پس از مراسم خبرنگاران به گفت‌وگو با کارگردانی نشستیم که سال‌ها تجربه فعالیت در عرصه تعزیه ، سوگواره و سایر ژانرهای نمایشی، تلویزیونی و سینمایی دارد.
جناب طهمورث شما چند سالی بود که در عرصه تعزیه و این ژانر نمایشی حضور نداشتید علت چه بود؟ آیا در این سال‌ها نیاز خاصی احساس نکردید که بخواهید دوباره به این صحنه برگردید یا اینکه علاقه‌تان در این عرصه متفاوت شده بود؟
من در دوران نوجوانی نوحه خوان بودم به همین دلیل کشش این کار را داشتم ضمن اینکه در این چندین سال که تعزیه‌های مختلف دیدم و سابقه‌ای که داشتم متوجه شدم که ما این سال‌ها به تکرار صد و پنجاه سال قبل افتادیم به همان سبک و سیاق کار می‌کنیم بنابراین به این فکر کردم که نسل جوان با این امکانات کشش آمدن به سمت تعزیه را ندارد.
البته در این زمینه چنین بی جاذبگی ربطی به مسائل مذهبی ندارد مسائل تکنیکی تعزیه‌ها است که شاید ما را به تکرار و خسته کنندگی رسانده است به همین دلیل گفتم برای اینکه بتوانیم به اعتقادمان ادای دینی بکنیم ، کاری تولید کنم که برای مخاطب گیراتر باشد.
در این رابطه فکر کردم ، آنچه به صورت جمعی و نمایشی در تعزیه برگزار میشود همان را پرده خوان نیز می‌گوید منتها جمعیت زیاد و عکس‌هایی که وجود دارند نیز مطرح است، بنابراین تصمیم گرفتم پرده را حذف کرده و خود تعزیه پرده شود.
ضمن اینکه ما هر یک از این نسخ را می‌خواستیم بخوانیم حداقل سه تا چهار ساعت زمان می‌برد بنابراین زمان‌ها و تکرار‌ها را کم کردیم خلاصه کردیم و پرده خوان صحبت می‌کند و بعد تعزیه به صورت پرده برگزار میشود و نوعی شبیه خوانی انجام میشود.
نسخ تعزیه را چطور انتخاب کردید؟
ما بیش از پانصد تا ششصد نسخه داشتیم اصلی‌ها را انتخاب کردیم و فرعیات را کنار گذاشتیم چرا که فرعیات به ویژه در دهه اول برای تعزیه زیاد داریم.
نخستین کاری که باید انجام می‌دادیم این بود جاذبه‌ای ایجاد کنیم که از شب اول مخاطب را به تماشای کار تا شب شهادت امام حسین(ع) برساند .
آنچه امشب از تعزیه عابس خوانده شد به ندرت خوانده میشود حالت اُپرا دارد و بسیار زیبا است.
شما نظرتان درباره نسخه تقلبی این حوزه چیست با توجه به اینکه شاهد هستیم این نسخ خیلی زیاد شده‌اند برای مقابله با اینها یا اینکه یک زمانی اشتباهی به سراغشان نرویم چه کاری انجام دادید یا چه تکنیک‌هایی برای انتخاب نسخ دارید؟
بهرحال الان اصفهان، نطنز یا شهرهای دیگر برای خودشان نسخه زیاد دارند منتها من به شخصه نمی‌توانم کاری کنم یا برای دیگران تعیین تکلیف کنم این نیاز به مسئولیتی دارد که نسخ را جمع کند یا مثلا اعلام کند که این فلان قدر نسخ تعزیه‌های واقعی ما است و مابقی قابل اعتنا نیست اما آنچه وجود دارد برای این کار اول ما باید خود این مسئله را به ثبات برسانیم یعنی خود تعزیه را نگه داریم.
نمایش‌های آیینی به نظرتان فقط باید در ماه محرم و صفر آن هم ده روز اجرا شود؟ آیا ما امام حسین(ع) و حضرت عباس را در طول سال نداریم؟ آنچه وجود دارد کاسبی است! اشکال ما این کاسبی است وگرنه اگر برنامه ریزی درستی داشته باشیم در طول سال می‌توانیم اجرای این کارها را داشته باشیم منتها در روزهای محرم و صفر می‌توانیم نسخ به خصوصی را بخوانیم و مابقی را روزهای دیگر سال کار کنیم.
این کار احتیاج به برنامه ریزی مدیران دارد و ما کاری نمی‌توانیم انجام دهیم.
مشکل ما این است که اصولا نمایش و تعزیه را به شوخی گرفتیم کدام مدیر ما واقع نسبت به هنر این مملکت فکر می‌کند؟ مسئول فرهنگی ما چند بار در سال تئاتر یا فیلم می‌بیند؟ من به جرأت می‌گویم که 5 بار هم نمی‌بیند! وزیر ارشادمان چند بار در سال تئاتر می‌بیند.
اینکه ما سالی یک بار جشنواره آیینی سنتی داشته باشیم کار نشد، این شوخی است ما لازم به جشنواره نداریم اول باید خود کار آیینی سنتی را ثابت کنیم بعد جشنواره برگزار کنیم ،اصل قضیه را ما نتوانستیم نگه داریم.
مسئولان و مدیران هنر و فرهنگ اصلاً به این مقولات توجهی ندارند فقط به اصطلاح مدیریت می‌کنند حال چه در تئاتر و چه نمایش‌های آیینی سنتی اینکه ما سالی سیصد جشنواره برگزار کنیم مشکل ما را حل نمی‌کند با توجه به اینکه تماشاگران آن هم مردم عادی نیستند. تمام جشنواره‌ها از میدان انقلاب تا میدان فردوسی برگزار میشود جشنواره‌ها برای خودمان برگزار میشود نه برای مردم!
اگر قرار است جشن هنر و اعتقادات یا دیدگاهمان را بگیریم که مثلا در سال گذشته حرکت‌هایی کرده‌ایم باید اصولی باشد، اینکه ما خارجی‌ها را در جشنواره‌ها دعوت کنیم اهمیتی ندارد برای من مهم خارجی‌ها نیستند رفتگر، همسایه، مردم عادی مهم هستند این فرهنگ و اعتقادات و زندگی من است حال اگر تصور کنیم همین تعزیه را به انگلیس و فرانسه و آلمان ببریم ارزش دارد اصلا مهم نیست ما باید بتوانیم اول همین تعزیه را در مملکت خودمان زنده نگه داریم.
زمانی که انسانی بنا بر تفکر و اعتقادش می‌داند که کشته میشود اما باز هم می‌رود تا این اعتقاد را نگه دارد این را ما باید بفهمیم همین پند و درس است، اینکه تنها گوش دهیم و برویم مهم نیست کدام خارجی این را می‌فهمد؟ اول باید خودمان بفهمیم تا بعد به مسائل دیگر برسیم.
*شما توانستید پرده خوانی و نقالی را به هم نزدیک کنید آیا به نظر شما در هنر تعزیه امکان این وجود دارد که تغییراتی ایجاد شود تا بتوان با استفاده از متون درست به نوآوری در تعزیه رسید؟
بله قطعا، ما دو پرده خوان داریم نخست پرده خوان سنتی و دوم پرده خوانی که الان وجود دارد. پرده خوان سنتی قطعا کسی است که دوره می‌گردد و پول جمع می‌کند اما پرده خوان الان ما اینطور نیست، من این پرده خوان سنتی را گرفتم تا منتقل به پرده خوان روز کنم و او پرده را تشریح می‌کند.
اما اینکه بگوییم آیا در تعزیه می‌توان نوآوری کرد بله می‌توان و هدف این است که بدانجا برسیم کسی که شمر،علی اصغر، علی اکبر، قمر بنی هاشم و ... را بازی می‌کند هم انسان است، حرکت می‌کند درصورتی که اکثر تعزیه خوان‌های ما فقط می‌ایستند و می‌خوانند و به لحاظ کلام تأثیر می‌گذارند اما من میخواهم این باور را ایجاد کنم که بدنشان هم باید حرکت کند و در نقش زندگی کنند همانطور که من بازی می‌کنم آنها هم در شبیه خوانی باید کامل زندگی کنند منتها چون این افراد قدری حرفه‌ای و قدیمی هستند به تدریج باید آن را آموزش داد.
منتها این کار تجربه اول ما است اگر مورد حمایت ما را قرار دهند و برایمان سنگ نندازند و تخریبمان نکنند به امید خدا کار را ادامه می‌دهیم.
بهرحال شما متخصص هنرهای نمایشی هستید و می دانید که آیا میشود این کلام تعزیه به نمایش تبدیل شود؟
قطعا میشود من یکی از تلاش‌هایم این است که تعزیه را برای نسل جوان نزدیک تر کنم نسل جوان ما واقعا الان تعزیه نمی‌بینند ما چنین تصویری داریم که نسل جوان بیایند آنچه من آرزو کردم انتهای راه است و ما الان تازه شروع راه هستیم و تلاش داریم تا نسل جدید را هم به سمت تعزیه جذب کنیم.
پس با توجه به این مسائل آیا در لحن و ادبیات تعزیه خوانی هم قرار است تغییراتی ایجاد شود؟
ببینید ما اصل را که همان کلام است نمی‌توانیم تغییر دهیم آن هویت دارد ما آنچه را می‌توانیم تغییر دهیم در حرکات، رفتار و برخورد است و ما هم تازه ابتدای راه هستیم و نمی‌دانم به کجا می‌رسیم و اگر موفق شویم امیدوارم که مخاطب نیز جذب شود.
