تنگه غرقاب نام روستای غرقاب و تنگه معروف آن تداعی کننده افسانه ها و داستانهای زیادی است که سینه به سینه از گذشته به امروز منتقل گشته است و هر کدام از ما احتمالا با یکی از آنها آشنایی داریم. به عنوان مثال می گویند که زمانی کل منطقه گلپایگان را آب فرا گرفته بود و تنها قسمتی از گنبد مسجد جامع و بخشی از منار مشخص بود. هنگامی که پادشاهی با لشکریان خودش از این منطقه می گذشت نظرش به این دو علامت جلب شده و دستور می دهد تا دربند غرقاب را بشکافند. هنگامی که آب از منطقه خارج می شود شهر گلپایگان نمودار می گردد. در ساختگی بودن این قصه و داستانهای مشابه هیچ شک و شبه ای نیست اما اینکه چرا این منطقه تا این حد اسرار آمیز بوده و مایه داستانها و افسانه های مختلف گشته است خود جای بحث و تامل بسیار دارد و دقت نظر محققان و باستان شناسان را می طلبد. آن چیزی که در بادی امر نظر انسان را به خود جلب می کند تعدد سنگ نبشته های مختلف این منطقه است که مربوط به ادوار گوناگون تاریخی بوده و بارها مورد توجه علاقه مندان واقع گشته است. نکته بسیار جالب اینکه این سنگ نبشته ها مربوط به یک دوره زمانی خاص نیست و بر اساس نظریه باستان شناسان از هفت هزار سال پیش تا قرن هشتم هجری قمری آثار با ارزش و کتیبه های مختلفی در صخره های این منطقه وجود دارد که بحث در مورد آنها مجالی بس طولانی می طلبد. دوستان عزیز می توانند برای آگاهی بیشتر در خصوص این سنگ نبشته ها به کتب مختلفی که در این باره وجود دارد از جمله کتاب موزه هایی در باد و کتاب گلپایگان در آیینه تاریخ مراجعه نمایند. وجه اشتراکی که در بین این سنگ نبشته ها و آثار وجود دارد همگی دلالت بر این موضوع می کند که این منطقه در طول ادوار مختلف تاریخی منطقه مقدس و اسرار آمیزی بوده و این تنها مربوط به دوران قبل از اسلام و یا دوران اسلامی که در این جا خانقاهی ساخته شده و کتیبه آن همچنین موجود است نمی باشد. وجود گورستان نه چندان کهن که تا چند سال قبل هنوز آثاری از آن به جا بود به همراه کتیبه های مختلف به خط کوفی و عربی همگی دلالت بر تقدس این منطقه دارد. اما چگونه می توان اثبات کرد که این منطقه قبل از دوران اسلامی هم مقدس بوده است آیا نقوش و سنگ نبشته های انسانهای اولیه هم نشان از نوعی عمل مقدس بوده و یا محدوده زیارتگاه و محل مورد احترام آنان را تعیین می کرده است آیا ساخت زیارتگاه و خانقاه و رباط در دوره اسلامی نشان از تسری این قداست به دوره ای بعدی بوده است اما … آنچه که در این نوشتار کوتاهمورد بحث ما است سخن درباره کتیبه اسرار آمیزی است که به خط پهلوی در یکی از صخره های این منطقه وجود دارد. این کتیبه اسرار آمیز که نوع خط و متن آن به یقین مبین تعلق آن به دوران قبل از اسلام می باشد بارها مورد نظر بینندگان و محققان قرار گرفته ولی تاکنون ترجمه قابل قبولی از آن اراه نگشته بود. سنگ نگاره های تیمره سنگ نگاره ها یا هنرهای صخره ای کهن ترین آثارتاریخی و هنری به جامانده از بشر هستند. به تعبیری بستز بوجود آمدن حروف رمزی ، خط ، تبادل پیام ، زبان ، تاریخ ،اسطوره ها، هنر و فرهنگ از سنگ نگاره هاست وآنها از بهترین ابزارهای رمزگشایی ماقبل تاریخ هستند سنگ نگاره ها به تعبیری مادر تاریخ ، هنر، زبان ، خط ، اسطوره ها و فرهنگ ها هستند . وجود این آثار باستاین نشان از قدمت تمدنی هر کشوری دارد و در ایران نیز این دستکند های بشری بسیار دیده شده اند بطوریکه تعداد آنها فقط در یک منطقه محدود در بخش تیمره (خمین) به بیش از 21 هزار مورد می رسد که عمر بعضی از آنها نزدیک به چهل هزار سال برآرود شده است. تیمره منطقه ای در تقاطع سرچشمه های رود اناربار است و قدیمی ترین نشانه های تمدن بشری در این نقطه یافت شده . تیمره در منطقه مابین محلات ،خمین و گلپایگان قرار گرفته و در «جلماجرد»،«قیدو» و «مزاین» کهن ترین آثارتاریخی و هنری بجامانده از سنگ نگاره های این منطقه هستند . یکی از مهمترین و شاید کاملترین مجموعه های سنگ نگاره کشور که در خمین قرار دارد، نمادها، کتیبه ها و سنگ نگاره های تاریخی منطقه تیمره است، این نگاره ها که ناشی از تجربیات عینی و باورهای اعتقادی و فرهنگی نیاکان ما می باشد بر دل صخره های متعددی در بخش جنوبی استان مرکزی دیده می شود . تنگه غرقاب مهد 40 هزار سال تاریخ تنگ غرقاب – قیدو در کنار رودخانه گلپایگان در شرق شهرستان خمین و روستای فرنق، آشنا خور، هاجیله رضا آباد، نور آباد و نصر آباد و آشمسیان در اطراف رودخانه خمین و کنار سد جباده از جمله مهمترین مراکزی است که دارای بیشترین سنگ نگاره می باشد. دکتر مرتضی فرهادی در کتاب موزه هایی در باره تعداد سنگ نگاره های موجود در تنگ غرقاب قیدو و همچنین سرشاخه های رودخانه خمین و گلپایگان را بالغ بر 25 تا 30 هزار عدد برآورد نموده است. عمده نگاره ها مربوط به جانوران بویژه بز کوهی و شکار آنان توسط انسان است. در این نگاره ها ابزار اصلی شکار انسان تیر و کمان و نیزه بوده است. با بررسی های صورت گرفته، تصاویر پستانداری همانند بزکوهی، قوچ، پلنگ، گرگ، گوزن، شیر، گراز، آهو، گورخر، شتر و پرنده گانی همانند کبک، بوقلمون، هد هد و درنا، بیشترین نگاره ها را تشکیل می دهد. از دیگر سنگ نگاره های موجود در منطقه می توان به سنگ نبشته ها و کتیبه های تنگ غرقاب در صخره کتیبه دار و چم اسبه اشاره نمود .
