بیش از 420 نفر از فعالان معماری و شهرسازی در بیانیهای رسمی به واگذاری دو کاخموزه سعدآباد و نیاوران به بنیاد مستضعفان انتقاد کردند. براساس این بیانیه که «ایسنا» آن را منتشر کرده و مورد تایید افرادی همچون سیدمحمد بهشتی، محمدحسن طالبیان و ایرج کلانتری قرار گرفته، تاکید شده است: «کاخموزهها بنا به ماهیت، متعلق به میراث فرهنگی هستند.» در این بیانیه آمده است: «باخبر شدیم تلاش بنیاد مستضعفان که از زمان دولت دهم به دنبال مالکیت کاخ موزه سعدآباد و کاخ نیاوران بود، به ثمر نشسته و متاسفانه توانسته اسناد مالکیت این دو محوطه تاریخی را که با حکم شورای انقلاب به میراث فرهنگی کشور واگذار شده بود، ابطال و به نام خود کند.» امضاکنندگان این خبر را «فینفسه ناگوار» دانسته و دلیل این ناگواری را خروج دو محوطه مهم و باارزش میراث فرهنگی و تاریخی کشور از ید قدرت و مالکیت سازمان میراث فرهنگی که پابرجاترین حافظ این گونه محوطههاست، عنوان کردهاند.»
در ادامه این بیانیه تصریح شده: «برای جامعه معماران، شهرسازان، پژوهشگران و دوستداران میراث فرهنگی قابل تصور نیست که چرا این بنیاد سالها نیرو و هزینه برای تصرف دو محوطهای صرف کرده که در مالکیت و تصرف سازمانی دولتی است، بهخوبی حفظ میشوند و مردم از تبعات فرهنگی آن استفاده میبرند.» این فعالان معماری و شهرسازی با طرح این پرسش که بنیاد مستضعفان چه مزیتی بر سازمان میراث فرهنگی در مالکیت و بهرهبرداری از این دو کاخموزه دارد و آیا برنامههایی برای تبدیل کاربری یا استفادههای تجاری وجود دارد، تاکید کردهاند: «ما معتقدیم، حتی اگر سند این دو محوطه از ازل به نام بنیاد مستضعفان میبود، منطقا باید آنها را به سازمان میراث فرهنگی کشور هبه میکرد تا خود را از عقوبت عدم نگهداری شایسته از میراث مهم کشور برهاند. اینک چه شده که وارونه عمل میشود و چند سال هزینه و وقت صرف میشود تا اسناد مالکیتی را که شورای انقلاب برای این دو محوطه صادر کرده، ابطال و آنها را به نام خود کند؟!»
آنها در پایان تاکید کردهاند: «ما متاسفانه، نمیتوانیم به این روند خوشبین باشیم و از تمام تصمیمگیران و تصمیمسازان دلسوز کشور، در هر رده و منزلتی، انتظار و تقاضا داریم در جهت اصلاح امور و ابطال سند جدید این دو محوطه و سپردن مالکیت و اداره آنها به سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری از هیچ کوششی فروگذار نکنند.» به گزارش «دنیای اقتصاد» پیش از این معاون میراث فرهنگى کشور در واکنش به ادعای بنیاد مستضعفان مبنی بر مالکیت دو کاخ سعدآباد و نیاوران اعلام کرده بود: «مالکیت سازمان میراث فرهنگى بر کاخ موزههاى سعدآباد و نیاوران قانونى است.» محمدحسن طالبیان همچنین تصریح کرده بود: «کاخ موزههاى سعدآباد و نیاوران در دوران پهلوى به وزارت دربار تعلق داشته و با هزینه بیتالمال احداث شده؛ بنابراین جزو اموال خاندان پهلوى بهحساب نمیآیند و جزئی از بیتالمال هستند و به استناد فرمان امام خمینى(ره) در سال 57 مالکیت این دو کاخ برعهده دولت است.» وی افزوده بود: «براساس ماده یک لایحه قانونى مصوب سال 59 شوراى انقلاب، کلیه کاخها از جمله نیاوران و سعدآباد با محوطه و تاسیسات آنها براى ایجاد موزه در اختیار وزارت فرهنگ و آموزش عالى وقت قرار گرفت. ضمن اینکه بر اساس ماده 2 همین لایحه، کلیه اشیاى عتیقه برای حفظ و نگهدارى در موزهها تحویل وزارت فرهنگ و آموزش عالى میشود و از سال 1359 تاکنون، تمام مجموعه موزههاى موصوف در حال عرضه خدمات به عموم هستند.»
رئیس سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری نیز در اظهارنظری در حساب توییتری خود نوشته بود: «کاخ سعدآباد و نیاوران، بخش مهمی از هویت تاریخی و سیاسی تهران و ایران است. باید متولی این هویت تاریخی، دستگاهی باشد که نگاه و مسوولیتش غیرانتفاعی است.»در واکنش به این اظهارات مسوولان سازمان میراث فرهنگی، بنیاد مستضعفان نیز در اطلاعیهای اعلام کرد: «موضوع مالکیت کاخهای نیاوران و سعدآباد در قوه قضائیه (هیات رسیدگی به پروندههای موضوع اصل 49 قانون اساسی) در حال رسیدگی است و بنیاد مستضعفان کماکان خود را موظف به اجرای احکام قطعی محاکم قضایی میداند.» این اطلاعیه رسانهها را دعوت کرد با توجه به صلاحیت ذاتی قوه قضائیه و تا صدور حکم قطعی در خصوص موضوع مطروحه، از چاپ و نشر هرگونه مطلب خلاف واقع که موجب تشویش اذهان عمومی است، اجتناب کنند. کارشناسان معتقدند مالکیت بنیاد مستضعفان بر کاخ مروارید یکی از تجارب تلخ واگذاری بناهای نفیس تاریخی به این نهاد بوده که نگرانیها را در خصوص احتمال مالکیت آنها بر دو کاخ سعدآباد و نیاوران افزایش میدهد.