گُل؛ گیاهی که باید نگران اعتیادش باشید

هفته نامه همشهری جوان - لیلا شوقی: این روزها تشخیص جوان هایی که سیگار یا گل می کشند، خیلی سخت است. گل و سیگار تقریبا روکش های شبیه به هم دارند و جوانان حتی در ملاء عام هم می توانند آن را مصرف کنند. به اضافه این که بعضی اعتقاد دارند که گل جزء مواد مخدر اعتیادآور نیست و به راحتی هم قابل درک است اما آیا این ها درست هستند؟

دکتر ابهریان که فارغ التحصیل مقطع دکترای تخصصی علوم اعصاب شناختی و دکترای حرفه ای پزشکی است و تخصصش را در زمینه علوم اعصاب شناختی و به ویژه اعتیاد، ولع مصرف و دیگر جنبه های عصبی- شناختی سوءمصرف مواد، گرفته، قرار است پاسخ همه این سوالات را بدهد. ابهریان در کارنامه کاری خود، همکاری با مرکز ملی مطالعات اعتیاد و چاپ مقالاتی در زمینه اعتیاد را دارد و معتقد است گل، یک خطر جدی برای جوانان و شروع اعتیاد است.

 

نه، اگر مواد مخدر را به چند دسته تقسیم کنیم، یک دسته از آن ها مواد مخدر هستند که شامل تریاک، کراک، هرویین، مورفین و کدویین هستند. یک دسته داروهای محرک هستند، مثل کوکایین، آمفتامین و متامفتامین.

یک دسته از داروها، داروهای توهم زا هستند مثل «ال اس دی» و یک دسته هم دسته کانابینوییدها یا دسته تی اچ سی و دسته حشیش هستند. این دسته را قبلا جزء دسته توهم زا حساب می کردند، چون مصرف این مواد ایجاد توهم می کند اما بعدا به خاطر تفاوتی که با بقیه اعضای آن گروه داشت به عنوان گروه مجزایی در نظر گرفته شد.

مصرف مختلف مواد، چه محرک و چه  مخدر، کاهش اشتها ایجاد می کند. این گروه تنها گروهی است که اشتهای هر کسی که از آن استفاده می کند، بیشتر می شود. از طرف دیگر، وابستگی به انواع مواد هم جسمی است و هم روانی. اما این گروه وابستگی عمدتا روانی دارد؛ البته وابستگی جسمی هم دارد.

 

وابستگی جسمی آن بسته به دوز و مقدار مصرف متفاوت است. وابستگی به بسیاری از مواد دیگر، به میزان مصرف و دُزشان بستگی ندارد اما این ها در دُزهای بالا ایجاد وابستگی جسمی می کنند؛ مثلا حشیش که از روغن گیاه تهیه می شود، غلظت بیشتری دارد و وابستگی زیادی ایجاد می کند.

موارد خیابانی آن مثل گل که خلوص بالاتری دارد و در آن تی اچ سی بیشتری دیده می شود، وابستگی بیشتری دارد. اخیرا انواع مصنوعی این ماده هم ساخته شده است که آن را به اسم «بنزای» می شناسند. بنزای اعتیاد شدید جسمی و روانی ایجاد می کند.

نکته ای که درباره گل اهمیت دارد این است که تولیدکننده های این کالا ادعا می کنند اعتیادآور نیست. آن ها ادعا می کنند برای گیاه شاهدانه موسیقی گذاشته ایم، نوازشش کرده ایم و تحت شرایط خاصی پرورش داده ایم اما آنچه در واقعیت اتفاق می افتد، چیز دیگری است. آن ها درواقع به گل موادی را اضافه می کنند از جمله آمفتامین و متامفتامین.

تاثیر استفاده از گل در بدن مصرف کننده چیست؟

گل توهم زاست. باعث می شود که مصرف کننده، نتواند فاصله و مسافت ها را شناسایی کند. این ماده روی حافظه تاثیر دارد. حافظه را شدیدا تخریب می کند. بیشترین دلیل برای استفاده، خاصیت توهم زایی است. از این گیاه در زمان حسن صباح در زمان اسماعیلیه هم استفاده می شده است.

ی روایت این است که به این دلیل حشاشیون را به این اسم می شناختند، چون از این ماده استفاده می کرده اند. هر چند که روایت های دیگری هم وجود دارد. در روایت هایی ادعا می شود که آن ها در کار خرید و فروش دارو بوده اند. نکته مشخص این است که فداییان حسن صباح ماده را استفاده می کردند و هر کاری که می خواسته انجام می داده اند. به احتمال زیاد آن ها از این ماده استفاده می کرده اند و آن ها دچار توهم می شده اند.

 

در همه جای دنیا از جمله ایران بعد از مصرف مثل سیگار، نیکوتین، قلیان، پیپ و سیگار برقی، شایع ترین ماده ای که مورد مصرف قرار می گیرد، دسته کانابینوییدها، دسته حشیش، دسته گل و مشتقات آن است که بیشتر در جوانان و نوجوان ها دیده می شود. درواقع استفاده از این مواد، دروازه ای برای ورود به دنیای اعتیاد است. بعضی از مصرف کننده ها ترک می کنند و بعضی هم که درصد زیادی هستند، بسته به مشکلاتی که در همه جوامع از جمله جامعه ما وجود دارد، به سوی مصرف مواد دیگر می روند.

 

شما کسی را نمی بینید که به این ماده اعتیاد پیدا کند و تا آخر عمرش هم همین ماده را مصرف کند. افراد بعد از مدتی به مواد مخدر یا مواد محرک یا ترکیبی از این دو، گرایش پیدا می کنند. بنابراین ما استفاده از گل را دروازه ای برای ورود به اعتیاد می شناسیم.

متوسط سنی که جوانان به سمت استفاده از گل می روند چقدر است؟

تقریبا از همان سنین شروع نوجوانی است.

گل را می شود ترک کرد؟

بله، هر چیزی قابل ترک است و ما نمی توانیم بگوییم که قابل ترک نیست. اگر اوایل مصرف باشد، دُز استفاده کم باشد، هنوز در فاز وابستگی روانی باشد و وابستگی جسمی به وجود نیامده باشد، راحت تر می توان آن را ترک کرد. هر چیزی یک تاوانی دارد. وقتی که کسی به خاطر لذت یا هر هدف دیگری، مثل کنجکاوی، به سمت این مواد می رود، باید تاوانش را هم پس بدهد.

مضرات بعد از ترک آن چیست؟

مهم ترین اتفاقی که می افتد، مسئله اضطراب است. اضطراب بسیار شدیدی به سراغ آن ها می آید. درواقع اگر ما بخواهیم عوارض مصرف این دسته از مواد را در نظر بگیریم، مصرف این گروه دو دسته عوارض دارد.

بعضی از آن عوارض کوتاه مدت است و بعضی عوارض بلندمدت. عوارض کوتاه مدت مثل اختلال در بینایی، شنوایی، اختلال در درک زمان و مکان، اختلال خواب، اختلال تعادل و اختلال در مهارت های حرکتی و مهم ترین اختلالات آن هم اختلالات شناختی است. افرادی که این مواد را مصرف می کنند، دچار نقص توجه و تمرکز می شوند و حافظه یادگیری و تحلیل مغزشان هم دچار اختلالات شدیدی می شود که بلافاصله بعد از مصرف آن ها را می بینیم.

 

اضطراب شدید، هذیان، بدبینی و جنون و حتی از بین رفتن آتروفی بافت مغز از عوارض بلندمدت آن است. استعداد تشنج در کسانی که طولانی مدت از این گروه مواد استفاده می کنند، بالاتر است و تشنج بیشتر به سراغشان می آید. تغییرات هورمونی در آن ها ایجاد می شود و برای مصرف دیگر مواد روان گردان و از جمله مواد مخدر و محرک، استعداد بالایی پیدا می کنند.

شما درباره اعتیاد روحی و جسمی صحبت کردید، تفاوت این دو با هم در چیست؟

ما عموما اعتیاد جسمی و روحی را با هم داریم. عملا ما هیچ وقت تنها وابستگی روانی نداریم. وقتی وابستگی روانی است، قطع کردن آن ماده، علائم جسمی و محرومیت را ایجاد نمی کند. اگر یک نفر از ماده مخدری استفاده کند، قطع مصرف باعث می شود بیرون روی پیدا کند، بدن درد، دل درد و بعضی تغییرات جسمی را درونی دارد که به این علائم محرومیت می گویند.

وقتی می گوییم ماده ای وابستگی جسمی دارد، قطع آن با علائم محرومیت جسمی همراه است ولی وقتی از اعتیاد روانی حرف می زنیم، قطع آن با این عوارض همراه نیست. منتها علائم روانی دارد و فرد احساس کمبود می کند، مضطرب و پرخاشگر می شود. اگر قطع یک ماده ای باعث تغییر رفتاری شود، وابستگی روانی دارد. بعضی از مواد مثل نیکوتین، حوزه گروه حشیش و گل هم وابستگی جسمی ایجاد نمی کنند اما آنچه تجربه ما از افرادی که به این مواد اعتیاد دارند نشان داده، این است که برخلاف تصور عمومی، این دسته از مواد علاوه بر وابستگی روحی، وابستگی جسمی هم ایجاد می کنند.

 

در همه جای دنیا این گروه مواد در دسترس جوان هاست. حتی بعضی از کشورها و حتی بعضی از ایالات های آمریکا مصرف این دسته از مواد را قانونی اعلام کردند و تحت شرایط خاصی می توانند از گل و ماری جوانا استفاده کنند. این قانونی کردن به معنی ترویج، تجویز و مجاز دانستن نیست. با توجه به این که گفتیم، مصرف این ها دروازه است، بعضی از آن ها باور دارند که می توانند با قانونی کردن، کنترل بیشتری داشته باشند.

وقتی ما از مواد صحبت می کنیم، دو بعد دارد؛ یکی عوارض آن و دیگری ارتباط با قاچاقچی که خود آن معضلاتی را ایجاد می کند. باور آن کشورهایی که مواد را قانونی اعلام کرده اند، این است که ما اینجا دست قاچاقچی و واسطه را کوتاه کرده ایم.

از طرف دیگری آمار و اطلاعات مصرف کننده ها را داریم و مداخلات، دارویی، فرهنگی و روان شناسی خاصی را انجام می دهیم اما چیزی که تجربه نشان داده و حتی خیلی از آن کشورها هم به این نتیجه رسیده اند این است که قانونی کردن هیچ مشکلی را حل نمی کند. چه قانونی کردن در رابطه با حشیش باشد- بحثی که در حد گفت و گو در جامعه ما هم مطرح شده- و چه اصطلاحا افراد را به صورت کنترل شده، در نظر بگیرند.

در دهه 50 در ایران این تجربه به عنوان یکی از راهکارهای درمانی توزیع مواد، وجود دارد. تجربه نشان داد که این خود یکی از راه های نشر و توسعه آن است. از طرف دیگر، قبح مصرف مواد در جامعه می ریزد. در مجموع قانونی سازی یا آزاد کردن مواد ولو گروه گل به هیچ عنوان نمی تواند کمکی به کاهش مسئله سوءمصرف و عوارضی که ممکن است ایجاد کند، داشته باشد.

ترامادول یکی دیگر از مواردی است که استفاده از آن خطرناک است

هر ورقه قرص ترامادول سه هزار تومان در داروخانه ها و عطاری ها به فروش می رسد. ضعف، سرگیجه، خواب آلودگی، سردرد، عصبی شدن، لرزش غیرقابل کنترل بعضی از اعضای بدن، سفت شدن و گرفتگی عضلات، تغییرات خلقی، سوزش سر دل و سوءهاضمه، تهوع، استفراغ، اسهال و یبوست، از دست دادن اشتها، تعریق زیاد، خشکی دهان، تشنج، تب، بثورات جلدی، تاول های پوستی، مشکل در بلع و تنفس، تورم زبان، پلک ها، صورت، لب ها، دست ها، مچ پا، پاها، خشونت و گرفتگی صدا.

هذیان، توهم، بی قراری، تندشدن ضربان قلب، از دست دادن هشیاری و تعادل بدن، اغما و در نهایت مرگ، از عوارض استفاده از ترامادول است. با همه این ها خیلی ها اعتقاد دارند که ترامادول اعتیادآور نیست و حتی بعضی ها برای ترک اعتیاد از آن استفاده می کنند.

 

 

ترامادول یکی از دسته های مواد مخدر است که اصطلاحا به آن آگونیست نسبی می گویند. کسانی که این دارو را استفاده می کنند، بیشترشان دچار حملات تشنجی می شوند، البته گروه حشیشی و بقیه مواد هم می توانند آستانه تشنج را پایین بیاورند اما این مسئله درباره ترامادول بیشتر دیده می شود. یکی از مشکلاتی که ترامادول دارد این است که به صورت مجاز و در داروخانه ها به فروش می رسد.

 

حالا چه به صورت خوراکی و چه به صورت تزریقی، البته ما نمی گوییم که تجویز نشود، ما می گوییم که باید کنترل شود. این که ترامادول به شکل دارویی است، یک مقدار قبح استفاده و تابوی استفاده از آن را در بین جوان ها از بین برده است. از داروخانه ها به طور غیرقانونی تهیه می شود و وابستگی هم جسمی و هم روانی ایجاد می کند.

اعتیادآور است؟ بعضی ها معتقدند هر وقت بخواهند می توانند بگذارند کنار.

بسیار شدید! می توانیم بگوییم که نسبت به مواد دیگر اعتیادآوری آن خیلی بیشتر است. تجربه ثابت می کند که مصرف کننده ها خیلی زود میزان مصرف شان افزایش پیدا می کند.

شنیده شده که خیلی از مراکز ترک اعتیاد برای این که کسی را ترک دهند، از ترامادول استفاده می کنند.

تا جایی که من اطلاع دارم این اتفاق در کلینیک های ترک اعتیاد نمی افتد، چون کلینیک های ترک اعتیاد داروهای خاصی را به صورت سهمیه ای دریافت می کنند. آن داروها دو سه تا داروی اصلی هستند، یکی از آن ها داروی متادون است. داروی بوپرکسین که اتفاقا هم خانواده ترامادول است، منتها کاربرد درمانی دارد و باید با تجویز پزشک مصرف شود. یکی دیگر هم از تریاک گرفته شده تحت عنوان سنتوراپیون که برای افراد مسن است؛ کسانی که شرایط خاص دارند و به عنوان نگه دارنده و جایگزین استفاده می شود.

 

لزومی ندارد کلینیک های اعتیاد از ترامادول استفاده کنند. مگر مراکزی که غیرمجاز هستند و افرادی که پزشک نیستند و غیرقانونی وارد این حوزه شده اند یا کسانی که مجوز قانونی دارند و اما مجوز تجویز دارو ندارند و ترامادول را مورد استفاده قرار می دهند. مصرف ترامادول به هیچ عنوان توصیه نمی شود، چون عوارض بسیار زیادی دارد.