روستای هامانه در مسیر راه اردکان – خرانق 12 کیلومتر مانده به خرانق قرار دارد و موقیعت جغرافیای آن عبارت است از: 54 درجه و 25 دقیقه طول و 32 درجه و 23 دقیقه عرض جغرافیایی . ارتفاع آن از سطح دریا 2150 متر می باشد. اختلاف افق هامانه با پایتخت 11 دقیقه و 48 ثانیه می باشد. کوه هامانه با ارتفای 3003 متر از سطح دریا سومین کوه بلند استان یزد می باشد. بعضی از مورخین معتقد هستند که قدمت روستای هامانه به قبل از اسلام بر می گردد که نمونه ی آن در لغت نامه دهخدا به طور مفصل توضیح داده شده است ؛ نویسنده کتاب پرستشگاه زرتشتیان هم بنای هامانه را مربوط به قبل از اسلام دانسته است.(کتاب پرستشگاه زرتشتیان ص 155) در کتاب تاریخ اردکان تالیف آقای علی سپهری اردکانی آمده که این منطقه تفرجگاه و بیشه گاهی بوده به نام «هامون» که بهرام گور برای شکار به این بیشه میآمده. در حال حاضر روستای هامانه که در اصطلاح محلی به آن «هومین» گفته میشود دارای بناهای تاریخی زیادی میباشد از جمله خانه های چهار صفه قدیمی معروف به خانه های« گبری» ، مسجد و حسینیه روستا ، برج روستا ، کلات یا قلعه خانه (بنای سنگی بالای کوه) ، آسیاب آبی و تنوره ، آسیابهای دستی . بناهای سنگی و ساباط های روستا ، سد سنگی(بیش از 200سال قدمت دارد و اولین سد در استان یزد به ثبت رسیده است) و مهمتر از همه مقبره سلطان پیرغیب با دو کاشی نبشته موجود که بیش از 400 سال قدمت دارد که بر این مزار وقف شده است. شغل مردم هامانه ابتدا کشاورزی و دامداری بوده ؛ بعد با توجه به نیاز مردم در شهرها و روستاها برای گرم کردن حمامها و غیره مردم هامانه شغل هیزم کشی را پیشه کردند و حدود 90 نفر شتر در روستا بوده که عده ای ساربان وظیفه حمل هیزمها از روستا به شهر های اطراف داشته اند که خیلی از نیازهای شهرهای یزد و اردکان تامین میکردند . عده ای از مردم هم از طریق تخت کشی ، شکار ، دونه بری ، حلاجی ، سبد بافی ، کار بافی ، نخ ریسی و طناب بافی امرار معاش میکردند . بعضی از شغلها هم فصلی بود مانند انغوزه گیری ، ذغال سوزاندن ، برداشت زیره ، انغوزه، تدرو ، بالنگو ، ریواس و … بعدا عده ای جهت کار به معادن اطراف رفتند.
