اعتیاد شدید، تن‌فروشی، خشونت زیاد، کارتن‌خوابی و بی‌خانمانی و بسیاری مشکلات و معضلات دیگر که متوجه بسیاری از مادران است، باعث می‌شود تا از آنها با عنوان مادران دارای رفتارهای پرخطر برای فرزندان‌شان یاد کنیم؛ معضلاتی که متولی اول و اصلی حل هریک از آنها دولت و سیاست‌های‌های کلان دولتی است تا مادران به هیچ یک از این معضلات دچار نشوند، اما با قصور و عدم رسیدگی و اقدامات دولتی بسیاری از بانوان و مادران در کشور با اینچنین آسیب‌هایی مواجه هستند.
به گزارش ، فرهیختگان نوشت: اما کودکان و فرزندان این مادران با زندگی در چنین فضا و شرایطی همواره در معرض آسیب‌پذیری‌های بسیار زیاد هستند و این رفتارهای پرخطر بر آینده آنها تاثیر مخرب و بدی خواهد گذاشت. از این رو بسیاری از سیاستگذاران و کارشناسان و صاحبنظران در جهت رفع مشکلات و معضلات اجتماعی و حفظ و مصونیت سلامت جسم و روح کودکان گام برداشته و حرکت کرده‌اند و سعی در حل این آسیب‌ها داشته‌اند، اما به هر دلیلی تا به اینجا همچنان این آسیب‌ها و مشکلات پابرجاست و آمار‌ها همچنان حکایت از وخامت اوضاع دارند.
مجوز ایجاد مهدکودک‌های شبانه‌روزی
فاطمه دانشور، عضو پیشین شورای اسلامی شهر تهران و از فعالان اجتماعی، روز گذشته اعلام کرد که بعد از تلاش‌های بسیار و پیگیری‌های پیاپی مجوز تاسیس مهدکودک‌های شبانه‌روزی را از سازمان بهزیستی گرفته است و برمبنای آن یک مهدکودک شبانه‌روزی به‌منظور اسکان و مراقبت 24 ساعته از کودکانی که عموما زیر دو سال هستند و در معرض آسیب مادران پرخطر قرار دارند، احداث خواهد شد و مادران این کودکان، آنها را به مهدکودک‌ها سپرده و صبح روز بعد یا چند روز بعد به دنبال کودکان خود رفته و آنها را تحویل می‌گیرند.
دانشور همچنین از قصور دستگاه‌های دولتی، مجلس و سایر نهادهایی که در زمینه تصویب لایحه حمایت از کودکان کوتاهی کردند گلایه کرد و این تعلل در تصویب این لایحه را منطقی و درست ندانست.
مهدهای شبانه‌روزی پاک کردن صورت مساله
اما به‌رغم اهدای مجوز جهت تاسیس مهدکودک شبانه‌روزی برای کودکان در معرض آسیب مادران پرخطر، موضوعی که باید به آن اشاره کرد این است که آیا با چنین اقدامی از تعداد این کودکان کاسته خواهد شد؟ و آیا مشکل وجود و حضور چنین کودکان و مادرانی در جامعه با نگهداری و محافظت از کودکان به تنهایی مرتفع خواهد شد؟ آنچه صحیح می‌نماید این است که این مادران هستند که به دلیل مشکلات و معضلاتی که به آن دچار هستند، آسیب‌هایی را متوجه کودکان خود می‌کنند که با جدایی مقطعی کودکان از آنها به نوعی صورت‌مساله را پاک کرده‌ایم و آسیب‌هایی که مادران را به سمت و سوی گرایش به این نوع رفتار‌ها می‌کشاند، مورد غفلت قرار داده‌ایم.
به صورت کلی باید گفت براساس اطلاعات موجود و شواهد حاضر در جامعه این موضوع یعنی تاسیس مهدکودک‌های شبانه‌روزی خود محلی از نقد هستند و اگر راه‌حلی هم بر مشکل خطر‌پذیری کودکان تحت کنترل مادران پرخطر باشد، یک راه‌حل مقطعی و کوتاه‌مدت است.
شورا، حامی اقدامات کاهش‌دهنده آسیب‌های اجتماعی
حسن خلیل‌آبادی، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران ضمن تایید اقداماتی که در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی صورت می‌گیرد، گفت: «شورای شهر تهران همواره در جهت تولید زمینه‌هایی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی فراوان موجود در سطح جامعه بوده و اقداماتی را صورت داده است.»
وی همچنین با اشاره به خیرمحور بودن این نوع از حرکات با مثمرثمر دانستن آنها افزود: «شورا وظیفه خود می‌داند که از تمام خیرین و کسانی که دغدغه کمک و حرکت در جهت حذف آسیب‌های اجتماعی دارند، حمایت کامل خود را به عمل آورد.»
ایجاد مهدکودک‌های شبانه‌روزی کار درستی نیست
معصومه آباد، عضو پیشین شورای شهر تهران با موثر ندانستن چنین اقدامی در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی متوجه این کودکان گفت: «حمایت و کنترل و ساماندهی کودکان در معرض آسیب‌های اجتماعی- چه این کودکانی که زیرنظر مادران دارای رفتار پرخطر هستند و چه کودکانی که در معرض سایر آسیب‌های اجتماعی قرار دارند- در اختیار دولت و وظیفه نهادهای دولتی است؛ بر این اساس اقدامات صحیح و کارشناسی ابتدا باید توسط نهادهای متخصص دولتی صورت گیرد تا با تصمیمات شتابزده و غیرکارشناسی پایه‌گذار آسیب‌های جدی‌تری نشویم.»
وی با اشاره به این موضوع که خانواده و محیط خانوادگی و حفظ آن بر سایر اقدامات اولویت دارد، ادامه داد: «حل مشکلات این کودکان زیر سایه حل مشکلات خانواده‌ها امکان‌پذیر است؛ یعنی اگر مشکلات خانواده و همین مادران یا پدران حل بشود، به تبعیت از آن مشکلات کودکان نیز حل خواهد شد و آسیب‌ها به حداقل خواهد رسید، والا با چنین اقداماتی گرهی باز نخواهد شد و فقط به صورت سطحی و مقطعی کودکان از آسیب‌ها مصون می‌مانند و البته دوباره به دامان این آسیب‌ها بازخواهند گشت.»
نظارت دقیق، پاشنه آشیل این مهدها
فاطمه قاسم‌زاده، روانشناس کودکان ضمن اشاره به پیمان‌نامه حقوق کودکان گفت: «براساس این پیمان‌نامه جداکردن کودک از مادر وقتی صحیح است و به وقوع می‌پیوندد که این جدایی به مصلحت و صلاح کودک باشد؛ یعنی مادر یا به‌طور کلی والدین این کودک به حدی از درجه آسیب رساندن به کودک برسند که جدایی آنها به صلاح و نفع کودک باشد. البته این قانون در ایران شدیدتر نیز هست و نمی‌توان به سادگی کودکان را از مادر یا پدرشان جدا کرد.»
وی با بیان نسبی بودن صحت یا عدم صحت این راهکار جهت کمک به حفظ کودکان در معرض آسیب از مادران مبتلا به رفتارهای پرخطر ادامه داد: «جدایی کودک از مادر خود به هر دلیلی مشکل‌زاست و اول باید مدنظر داشت که این جدایی چرا ایجاد می‌شود و در وهله بعدی باید در نظر داشت که این جدایی به درازا نینجامد، چراکه خود مشکلاتی وخیم‌تر را ایجاد خواهد کرد.»
این روانشناس حوزه کودکان با تاکید بر این نکته که ارتباط کودک با والدین و به‌خصوص مادر نباید قطع شود، خاطرنشان کرد: «در یک فرآیند کاملا کنترل‌شده و تحت نظر، مادر و فرزند باید مدام باهم در ارتباط باشند. این ارتباط نباید آنقدر آزاد باشد که مادر فرزند را دوباره به دامن آسیب بکشد و نه آنقدر بسته که ارتباط مادرانه با فرزند خیلی خشک شود و خب ایجاد چنین فضایی نیازمند بسترسازی‌های بسیار کارشناسانه است.»
مهدهای شبانه‌روزی جایگزین نقش مادران نیستند
آذردخت داوری، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی ضمن آسیب‌زا خواندن رفتارهای پرخطر این مادران برای کودکانشان گفت: «برخی از مادران با اعمال و اقدام به برخی افعال همچون خشونت بسیار زیاد، اعتیاد، تن‌فروشی و... مخاطرات و مشکلات جبران‌ناپذیری برای کودکان خود ایجاد می‌کنند که بهتر است در چنین شرایطی کودک را از مادر یا با بیان دقیق‌تر از والدین او جدا کرد تا از میزان آسیب‌ها کاست.»
وی با اشاره به این موضوع که ایجاد مهدکودک‌های شبانه‌روزی از جهاتی اقدامی مثبت است، ادامه داد: «پنج سال اول زندگی کودک نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری شخصیت او دارد. همچنین شکل‌گیری اطمینان خاطر و امنیت در روحیه کودک نیز در دو سال اول زندگی آن رخ می‌دهد و این امنیت باید در درجه اول فقط به وسیله مادر ایجاد شود و مادر در تامین آن حضور داشته باشد. بر این اساس وقتی مادری به دلیل انجام رفتارهای مخاطره‌آمیز توان ایجاد چنین امنیتی را ندارد، ایجاد این اماکن می‌تواند در جهت ایجاد فضای متعادل روحی برای کودکان نقش مثبتی ایفا کند. البته این عقیده به معنی تایید کامل چنین رویه‌ای نیست، هیچ کس نمی‌تواند جایگاه خاص خانواده و به‌خصوص مادران را در روند رشد کودک انکار کند، اما صحیح این است که در گام نخست مادران تحت حمایت قرار گیرند و با ریشه‌یابی افکار و اعمالشان تحت کنترل و در روند بهبودی شرایط قرار گیرند تا ما خانواده‌هایی سالم داشته باشیم.»
این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی با تاکید بر اینکه این اقدام باید کاملا معقولانه و کنترل‌شده ایجاد و امتداد یابد، افزود: «نباید این‌طور شود که از این به بعد مستمر به تاسیس این مهدها و مراکز بپردازیم و بگوییم بچه‌هارا از دست مادرانشان نجات بدهیم. مکررا باید توجه داشته باشیم که مادران با هر درجه‌ای از ابتلا به آسیب‌ها و رفتارهای پرخطر نیاز لاینفک کودکان هستند و نمی‌توان آنها را از هم جدا کرد.»
هرچند حرکت به سمت انجام چنین اقداماتی از منظر انسان‌دوستانه و دلسوزانه و البته چاشنی شتابزدگی در راستای بهبود اوضاع می‌تواند امری مثبت تلقی شود، اما چنین امور مهم و تاثیرگذاری در زندگی افراد و کودکان این جامعه نیازمند بررسی‌های کارشناسانه و اقداماتی بنیادین است که باید در سطوح کلان صورت بگیرد و اجرا شود تا ما بتوانیم در حرکت نخست بنیان‌های خانواده را تثبیت و قدرتمند کرده و معضلات را ریشه‌ای و عمیق حل کنیم و مبهوت امور مقطعی و کم‌بازده نباشیم.
