هفته نامه جامعه پویا - سعیده علیپور: علی، دوساله، شاید یادش نباشد که تا چهار ماهگی چه روزهای جهنمی ای را از سر گذرانده است. حالا از خماری نرسیدن مواد و ترک اعتیاد روی تخت بیمارستان لقمان چیزی در حافظه علی نیست. پسرکی که با اعتیاد به دنیا آمد و در چهار ماهگی در حالی که اعتیاد به متادون داشت جانش را می گرفت، با کمک اعضای جمعیت امام علی (ع) شناسایی و در بیمارستان بستری شد.
مادر علی معتاد به شیشه بود و فرزند زاده نشده اش را هم در خماری و نشئه اش شریک می کرد. به همین دلیل علی برخلاف نوزادان دیگر برای آرام شدن باید متادون هم مصرف می کرد.
پای صحبت گروه های مختلف مددکاری که می نشینید، از کودکان زیادی مانند علی یاد می کنند. از خانه های آلونک مانند لب خط گرفته که در اتاقک های دخمه مانندشان ده ها کودک قد و نیم قد پای بساط بزرگترها قد می کشند تا کودکان معتادی که در استان های سیستان و بلوچستان و کرمان و... علاوه بر مصرف مواد، دستی هم در توزیع آن دارند.
ترک اعتیاد کودکان آسان است
گرچه خیلی از ما از اعتیاد کودکان، یاد عرشیا و رویا می افتیم؛ نوزادان معتادی که به دلیل اُوِردوز جانشان را از دست دادند. اما وقتی پای صحبت کسانی می نشینیم که دستی در نجات این کودکان از آلونک های پر از دود دارند، معتقدند ترک اعتیاد جسمی نوزادان و کودکان برخلاف تصورات، بسیار آسان تر از بزرگسالان است چرا که هنوز وابستگی روانی به این مواد مصرفی به وجود نیامده است. با این حال آنچه در این میان سخت است، نگهداری کودکان در محیطی سالم و به دور از آلودگی است تا بتوانند به زندگی عادی بازگردند.
مریم کیانی، از اعضای جمعیت دانشجویی امام علی (ع) که در زمینه اعتیاد کودکان فعالیت دارد، می گوید: تا همین اواخر هیچ ساز و کار مشخصی برای ترک اعتیاد این کودکان وجود نداشت. در یکی، دو سال گذشته با توجه به بازتاب رسانه ای برخی از موارد مربوط به اعتیاد کودکان، وزارت بهداشت و درمان پروتکل درمانی تدوین کرد تا یک سری از بیمارستان ها در تهران و شهرستان کودکان معتاد را برای ترک، پذیرش کنند.
کیانی ادامه می دهد: به نظر می رسد وزارتخانه این دستور را به بیمارستان ها ابلاغ کرد، اما بیشتر بیمارستان ها در این زمینه به راحتی همکاری نمی کنند. مثلا در یکی از بیمارستان ها فقط یک پزشک در جریان این پروتکل بود. در کنار این مشکل معضل دیگری هم وجود دارد و آن این است که خیلی از مراکز درمانی نمی دانند که چگونه باید کودکان معتاد را ترک دهند.
کمپ های ترک اعتیاد
گرچه در تهران هیچ مرکزی متخصص ترک اعتیاد کودکان و نوجوانان وجود ندارد، اما در استان سیستان و بلوچستان و کرمان دو کمپ برای این گروه راه اندازی شده که به صورت تخصصی اقدام به ترک اعتیاد کودکان و نوجوانان می کنند.
گرچه با توجه به حجم بالای اعتیاد در کودکان، برخی این دو کمپ را هم در این مناطق کم می دانند، اما جالب است که پایتخت کشور با شمار بالای معتادان و متعاقب آن شماری از کودکان درگیر اعتیاد، مرکز تخصصی برای ترک این کودکان در اختیار ندارد.
قوانین، حمایت نمی کنند
گرچه علی، همان معتاد کوچکی که امروز سالم در یکی از اقامتگاه های بهزیستی به دور از پدر و مادر معتادش زندگی می کند، این شانس را آورده که دوباره به محیط پرخطر خانواده معتادش بازنگردد، اما این شانس مشمول همه این کودکان نمی شود.
کیایی می گوید: بهزیستی مکلف است برای شناسایی این کودکان معتاد و حمایت های بعد از ترک نیز تلاش های لازم را انجام دهد. با توجه به اینکه اصلی ترین مشکل این کودکان، محیط زندگی آنهاست، اما قانون به راحتی این اجازه را برای فعالان مدنی فراهم نمی کند تا این کودکان را از محیط های آلوده دور کنند. در بسیاری از موارد نیز بهزیستی این کودکان را از خانواده های معتادشان نمی گیرد.
او ادامه می دهد: بیشتر کودکان کار در محله هایی زندگی می کنند که در آنها خرید و فروش مواد مخدر بسیار آسان و فراوان است. تا حدی که گاهی خود این کودکان و نوجوانان فروشنده مواد مخدر می شوند. علاوه بر این، والدین این کودکان نیز یا خودشان معتاد هستند یا قاچاقچی. کودکان هم اکثرا مدرسه نمی روند و به جای آن به مشاغل کاذب (گل فروشی، فال فروشی، اسپند دودکنی و...) گماشته شده اند.
در محیط کار هم آنها در معرض انواع خطر از اعتیاد به مواد تا روابط جنسی پرخطر قرار دارند. به گفته او روش های ترک اعتیاد شناخته شده موجود به درد کودکان نمی خورد و کمپ های ترک اعتیاد هم کارایی لازم را ندارد. این در حالی است که با بستری این کودکان در مدت کوتاهی می توان آنها را از شر اعتیاد خلاص کرد. البته نتیجه بخشی این روش زمانی معنا دارد که کودک دوباره در محیط پر از دود و مواد مخدر نباشد.
پیچیدگی ترک در نوجوانان
گرچه ترک اعتیاد برای کودکان و نوزادان آسان است، اما اعتیاد برای نوجوانان وضعیت پیچیده ای دارد؛ به همین دلیل ترک اعتیاد برای نوجوانان سخت ترین و پیچیده ترین حالت را دارد. کیانی می گوید: در دوره نوجوانی تا حدودی سیستم جسمی با تغییرات هورمونی همراه می شود و بلوغ روانی و جسمی به نوجوان فشار می آورد. این در حالی است که اعتیاد به شیشه، اختلالات هورمونی را بیش از پیش می کند و می تواند از یک کودک معصوم، یک متجاوز بسازد. از این رو ما باید تلاش کنیم کودکان درگیر معضل اعتیاد را پیش از آنکه ماجرا برای آنها در دوره نوجوانی پیچیده شود، درمان کنیم.
