داستان فطرس ملک چیست و نافرمانی او چه بود؟

نام این فرشته فطرس می باشد، که یکی از فرشتگان الهی است، روایات متعددی درباره جریان بخشش او وجود دارد، که مضمون و محتوای آن ها یک سان است.
در این روایت آمده است: "فطرس فرشته ای بود، که گردا گرد عرش الهی در گردش بود و درباره دستوری از اوامر خداوند کوتاهی و سستی ورزید. بالش به کیفر این نافرمانی چیده شد و به یکی از جزیره ها تبعید گردید. هنگامی که امام حسین(ع) متولد شد، جبریل برای عرض تبریک به پیامبر به سوی زمین فرود آمد و در راه با فطرس دیدار کرد. جبریل به وی پیشنهاد کرد، برای عرض تبریک و تهنیت، با او نزد پیامبر برود. هنگامی که جبریل او را به حضور پیامبر برد، به امر پیامبر، بالش را به بدن پاک امام حسین(ع) مالید و سلامتش را باز یافت". (1)
عده ای از بزرگان معتقدند، داستان فطرس با آیات صریح قرآن که ویژگی های فرشتگان را برشمرده، آن ها را بندگان مطیع و کریم و شایسته خداوند معرفی می کند و از هر نوع سرپیچی و نافرمانی پیراسته می داند، سازگاری ندارد؛ پس باید این گونه روایات را نادرست شماریم؛ به فرض درستی شان، بدان سبب که نکته ای فراتر از ادراک ما دارند، باید علمش را به اهلش یعنی اولیای برگزیده الهی واگذاریم و خود را در فهم آن ناتوان بدانیم.
در مقابل عده ای بر این باورند، که فرشتگان اصناف و درجه های گوناگون دارند. گروهی مقرّبند و گروهی در درجه پایین تر جای گرفته اند. آیاتی که هر گونه نافرمانی و سرپیچی را از فرشتگان نفی می کنند، به فرشتگان مقرب مربوط است. فطرس از فرشتگان مقرب نبود، تا از هر نوع سرکشی پیراسته باشد؛ به ویژه آن که تخلّف و سرپیچی فطرس در برخی روایات کندی و سستی ورزیدن خوانده شده که نوعی ترک اولی است، نه گناه. چنان که پیامبران(ع) نیز درجات مختلف دارند: " تلک الرسل فضّلنا بعضهم علی بعض؛ بعضی پیامبران را بر بعضی برتری بخشیدیم. "(2)
عده ای از انبیا ترک اولی داشتند؛ ولی جمعی مانند پیامبر(ص) و خاندان پاکش جز اراده الهی اراده ای نداشتند و حتی از ترک اولی نیز پیراسته بودند.
در برخی از این روایات که اشاره شد، جرم فطرس که مورد شفاعت امام حسین(ع) قرار گرفت، یک نوع غرور و خود بزرگ بینی بود.

جهت اطلاع بیشتر رجوع کنید، به مقاله: پژوهشی در روایات فُطرس ملَک، از محمد احسانی فر، در مجله علوم حدیث شماره 34.

پی نوشت ها:
1) کشی، رجال کشی، مشهد، انتشارات دانشگاه مشهد، 1348ش، ص583؛ صدوق،  أمالی،   بیروت ، اعلمی، چ پنجم،   1400ق،   ص137؛ ابن قولویه،   کامل الزیارات،   نجف،   مرتضوی، چ اول، 1356ق، ص66؛ فتال نیشابوری، روضه الواعضین، قم، انتشارات رضی، چ اول، بی تا، ج1، ص356؛ مسعودی، اثبات الوصیه، قم، انصاریان، چ سوم، 1426ق، ص164؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب، قم، مؤسسه العلامه للنشر، 1379ق، ج4، ص74؛ مجلسی، بحار الأنوار، تهران، اسلامیه، چ دوم، 1363ش، ج44، ص182. (نرم افزار سیره معصومان)
2) بقره(2) آیه 253؛ بحارالانوار، پیشین، ج 56، ص184.