تغییرات پوستی در دوران حاملگی

دکتر نازنین سادات نبوی؛ متخصص پوست و مو، لیزر و زیبایی

همگام با تغییرات هورمونی ایجاد شده در دوران حاملگی تغییراتی در پوست، مو و ناخن رخ می‌‌دهد که می‌توان آنها را به سه گروه تغییرات فیزیولوژیک دوران بارداری، اختلالات پوستی از قبل موجود که در دوران بارداری تشدید می‌‌شوند و اختلالات پوستی مختص بارداری، طبقه‌بندی نمود. لازم به یاد‌آوری است که کلیه بیماری‌های پوستی شایع افراد بزرگسال در این دوران نیز کماکان شایع می‌‌باشند.

تغییرات پوستی فیزیولوژیک دوران بارداری
این تغییرات از ابتدای حاملگی شروع شده و بتدریج واضح‌تر می‌‌شوند، اگرچه این تغییرات بی‌ضرر بوده و خطری برای فرد ندارند ولی در اکثر موارد ناخوشایند بنظر می‌‌رسند. در زیر به شایع‌ترین آنها اشاره می‌‌شود:

1- تیره شدن رنگ پوست بویژه در نواحی تناسلی، نوک سینه‌، هاله اطراف آن و تیره شدن رنگ خال‌ها و کک‌ومک

2- پیدایش یک نوار تیره در خط میانی شکم 3- قرمزی و پرخونی کف دست‌ها

3- گشاد شدن عروق خونی ریز پوست و نیز پیدایش عروق آبی رنگ (واریس) 4- ترک‌های پوستی در ناحیه شکم، سینه، پهلوها، رانها و ... 5- پیدایش منگوله‌های پوستی در ناحیه گردن، زیر بغل، کشاله ران  و...  6- تغییر در روند رشد مو. در زیر به توضیح چند مورد شایع‌تر از این دسته تغییرات می‌‌پردازیم: 

ترک‌های پوستی
خطوطی هستند که روی نواحی تحت فشار و کشیدگی پوست بویژه روی شکم و سینه‌ها اغلب از هفته 25 حاملگی ایجاد می‌‌شوند. در ابتدا به رنگ قرمز مایل به بنفش هستند ولی بتدریج سفیدرنگ شده و به‌مرور زمان حالت چروک خورده پیدا کرده یا به اصطلاح به اسکارآتروفیک تبدیل می‌‌شوند.

ترک‌های پوستی بسیار شایع بوده و در 50-90 درصد زنان باردار ایجاد می‌‌شوند. با آنکه اغلب بدون علامتند ولی ممکن است سوزش یا خارش در محل رخ دهد. علت بروز آن را به بزرگ شدن رحم و سینه‌ها و متعاقباً کشیدگی ناگهانی پوست روی آن نسبت می‌‌دهند. 

در بعضی از فامیل‌ها (مادر و خواهر) بیشتر رخ می‌‌دهد همچنین ممکن است فرد سابقه چنین ترک‌هایی را در دوران رشد یا نوجوانی داشته باشد. علاوه بر استعداد ژنتیکی، در زنانی که افزایش وزن بیش از اندازه دوران بارداری یا جنین بزرگ دارند احتمال ایجاد ترک‌های پوستی بیشتر است.

پس از وضع حمل اکثر ترک‌ها ناپدید می‌شوند و فقط خطوط کمرنگی بجا می‌‌ماند. با این وجود برای پیشگیری از ترک‌های پوستی می‌‌توان از چرب کردن پوست با روغن‌هایی مثل روغن زیتون، نارگیل و یا اسید‌های میوه‌ای استفاده کرد. استفاده از برخی کرم‌های ادعا کننده ضد ترک پوستی و گران قیمت توسط متخصصین پوست توصیه نمی‌‌شود.

همچنین کنترل وزن (جلوگیری از چاق و لاغر شدن) و مرطوب نگه داشتن پوست در پیشگیری از ایجاد ترک پوستی موثر است. درمان‌هایی که پس از زایمان به بهبود ترک‌های پوستی کمک می‌‌کند شامل: کرم ترتینویین 0/10 درصد - ترکیبات گلیکولیک اسید و تریتینویین یا اسکوربیک اسید و نیز استفاده از برخی لیزرها می‌‌باشند. 

تغییر در روند رویش مو

در طی بارداری موها وارد فاز استراحت از سیکل رشد خود می‌‌شوند، در این فاز ریزش مو کم شده و موها ضخیم‌تر می‌‌گردند. دو تا سه ماه پس از زایمان، سیکل رشد مو دوباره به حالت نرمال برگشته و بنابراین موها وارد یک دوره موقت ریزش می‌‌شوند که به این نوع ریزش موی تلوژن گفته می‌‌شود. این دوره ممکن است 6-12 ماه طول بکشد ولی پس از اتمام این فاز موها دوباره به حالت قبل از بارداری برمی‌‌گردند.

زنان باردار همچنین ممکن است دچار موهای زائد در ناحیه چانه شوند که عمدتاً به برتری میزان هورمون مردانه مربوط می‌‌شود و این تغییر نیز دو تا چند ماه پس از زایمان ناپدید می‌‌گردد.

تغییر در اختلالات پوستی از قبل موجود در طی حاملگی احتمال ایجاد برخی اختلالات شایع پوستی افزایش می‌‌یابد و یا اگر از قبل وجود داشته‌اند تشدید می‌‌شوند مانند:

1- لکه‌های پوستی (ماسک حاملکی)

2- آکنه 

3- پسوریازیس

4- درماتیت آتوپیک 

5- درماتیت پری اورال

6-گرانولوم پیوژنیک 

7- پسوریازیس پوسچولارمنتشر

8- لوپوس اریتروماتوزیس

9- درماتومیوزیت

10- افزایش تعداد خال‌های ملانوسیتی 

ملاسما یا ماسک حاملگی

در طی حاملگی لکه‌های پوستی ناحیه گونه‌ها، پیشانی و پشت لب تیره‌تر شده و نمای تو چشم خوری پیدا می‌‌کنند. اگرچه این لکه‌ها تحت تاثیر نور خورشید هستند اما تغییرات هورمونی دوران بارداری نیز در تشدید آنها موثر است بنابراین محافظت قوی از آفتاب لازم است تا در دوران پس از زایمان لکه‌ها رفته رفته ناپدید گردند. در هر صورت درمان‌هایی برای این لکه‌ها توسط متخصصین پوست وجود دارند که شامل کرم‌های خاص و لیزر می‌‌باشند. 

برخی از اختلالات و بیماری‌های پوستی منحصر به دوران بارداری بوده و عمدتاَ پس از زایمان بهبود می‌‌یابند. علت دقیق آنها مشخص نیست ولی برخی از آنها به تغییرات ایمنی بدن مادر در قبال جنین برمی‌‌گردد.

1- پروریگوی حاملگی

2- کلستاز حاملگی

3- پاپول‌ها و پلاک‌های خارش‌دار حاملگی

4- پمفیگویید حاملگی

5- اریتما ندوزوم حاملگی