آسیه محمدزاده؛ کارشناس ارشد تغذیه
ویار، شایع‌ترین بیماری گوارشی در سه ماهه اول بارداری است و معمولا در 50 تا 90 درصد خانم‌های باردار ایجاد می‌شود. علت ویار تغییرات هورمونی بدن در دوران بارداری می‌باشد. عارضه فوق اغلب در حدود هفته 17 بارداری برطرف می‌شود. معمولا خانم‌های مبتلا به تهوع صبحگاهی قادر به انجام کارهای شخصی و یا حتی کار در خارج از منزل هستند و وزن کم نمی‌کنند. عوامل تحریک‌کننده تهوع عبارتند از بوهای نامطبوع، ادویه‌جات، حرکت، سر و صدا، نور شدید و شرایط آب و هوایی نامساعد.
مصرف وعده‌های غذایی کم‌حجم و متعدد و مصرف آب در بین وعده‌های غذایی اصلی به بهبود تهوع کمک می‌کند. همچنین حذف غذاهای پرادویه از رژیم غذایی مبتلایان به ویار ضروری است. مصرف غذاهای گرم چرب به دلیل تحریک حس بویایی، باعث تهوع می‌شود، ولی مصرف غذاهای چرب که در دمای اتاق نگهداری شده‌اند (مانند چیپس) مشکلی ایجاد نمی‌کند.
مصرف نان خشک، بیسکویت خشک و یا شیرینی خشک بلافاصله پس از بیدار شدن در صبح به بهبود تهوع کمک می‌کند. توصیه می‌شود مبتلایان به ویار، مقداری از این مواد غذایی را در بالای تختخواب خود قرار دهند تا بتوانند به هنگام صبح قبل از پایین آمدن از تخت خواب، آنها را میل کنند. بوییدن لیمو ترش مانع از استشمام بوهای نامطبوع محیط می‌شود و تهوع را کاهش می‌دهد. سایر درمان‌هایی که برای رفع این عارضه توصیه می‌شوند، عبارتند از مصرف کراکر و چیپس، بعضی از آب نبات‌ها، برگ تمشک قرمز، کاهش سر و صدای محیط و دوش گرفتن طولانی مدت.
اگرچه مصرف برخی مواد غذایی به بهبود تهوع کمک می‌کند، ولی باید دقت کرد که یک رژیم غذایی متنوع رعایت شود تا همه مواد مغذی مورد نیاز مادر باردار تامین گردد. اگر ابتدای بارداری با استفراغ شدید و کاهش وزن همراه باشد، فرد مبتلا به تهوع و استفراغ بدخیم بارداری است و در معرض خطر سوءتغذیه قرار دارد.
تهوع و استفراغ بدخیم در 2 درصد بارداری‌ها مشاهده می‌شود. در صورت از دست دادن شدید آب بدن، بستری شدن در بیمارستان ضروری است. جالب است بدانیم که بعضی از متخصصان علت اصلی تهوع و استفراغ بدخیم را یک مساله روانی می‌دانند. به خاطر داشته باشید که در دوران بارداری نباید هیچ دارویی (حتی ویتامین) بدون تجویز پزشک مصرف شود.
پیکا
پیکا عبارت است از مصرف مواد با ارزش تغذیه‌ای کم یا فاقد ارزش تغذیه‌ای. واژه پیکا (Pica) در لاتین به معنی پرنده‌ای است که غذای فراوان و مختلفی می‌خورد و در واقع تمایل به خوردن مواد درهم و برهم دارد. مواد غیرخوراکی که در پیکا مصرف می‌شوند، عبارتند از: نشاسته، خاک، گِل رس، ماسه، سنگ ریزه، خاکستر، گچ، مهر نماز، پودر لباسشویی، مو، صابون، خمیردندان، دانه‌های قهوه، پلاستیک، خاکستر سیگار، سکه، زغال چوب، سر کبریت سوخته، ته سیگار، کاغذ، یخ، قرص‌های آنتی‌اسید، شربت شیر منیزیمی و جوش‌شیرین.
بروز پیکا محدود به منطقه جغرافیایی، ن‍ژاد، جنس، فرهنگ یا وضعیت اجتماعی نیست و فقط به زنان باردار منحصر نمی‌شود. پیکا اغلب در خانم‌های بارداری که در دوران کودکی یا بارداری قبلی خود، این حالت را تجربه کرده‌اند، دیده می‌شود. علت پیکا به روشنی مشخص نشده است. یک فرضیه بیان می‌کند که مواد غیرخوراکی باعث برطرف شدن حالت تهوع و استفراغ می‌شوند. تئوری دیگری نیز بیان می‌کند که کمبود املاح ضروری مانند کلسیم یا آهن موجب تمایل فرد به مصرف منابع غیر غذایی این املاح می‌شود. همچنین عوامل روانی می‌توانند زمینه‌ساز بروز پیکا باشند.
پیکا ممکن است منجر به بروز سوء تغذیه شود، زیرا مواد غیر خوراکی، فاقد مواد مغذی مورد نیاز بدن می‌باشند. همچنین برخی از مواد غیرخوراکی حاوی ترکیبات سمی مانند فلزات سنگین هستند و مصرف آنها موجب بروز مسمومیت و نیز کاهش جذب مواد معدنی مورد نیاز بدن مانند آهن می‌شود. سایر عوارض پیکا عبارتند از انسداد روده به دلیل مصرف بیش از حد نشاسته یا گل، صدمه به دندان به دلیل جویدن مواد غیرخوراکی و ابتلا به عفونت‌های انگلی به دلیل خاک‌خوری.
جهت درمان این عارضه ممکن است نیاز به بررسی‌های تشخیصی از قبیل آزمایش خون برای شناسایی کم‌‌خونی و اندازه‌گیری مایعات و الکترولیت‌ها باشد. رادیوگرافی شکم نیز ممکن است توصیه گردد. اقدامات درمانی شامل ممانعت فیزیکی و برانگیختن بیزاری در فرد نسبت به مصرف مواد غیر غذایی می‌باشد. همچنین ارزیابی محیط منزل و تعامل‌های خانوادگی به منظور ایجاد محیط سالم‌تر مفید است.
در بسیاری از موارد، فرد به درمان پاسخ می‌دهد و یا با اتمام بارداری، علایم پیکا برطرف می‌شود. به خاطر داشته باشید که کلید موفقیت در درمان پیکا، صبر و پشتیبانی خانواده می‌باشد.
