دکتر رضا راست منش
هوشیاری نسبت به آنچه که می‌خوریم و هوشیاری نسبت به سلامتی‌مان یک وظیفه است. اگر به خودمان احترام می‌گذاریم باید بدانیم به چه غذایی و چه انتخاب غذایی احتیاج داریم و در تامین آن بکوشیم.
وزن اضافه، یک شبه به وجود نیامده
خیلی از افراد نظارت و کنترل خوبی بر روی وزن خود ندارند و پس از مدت‌ها غفلت متوجه می‌شوند که وزنشان خیلی بالا رفته است. عده زیادی از افرادی که دچار اضافه وزن شده‌اند یا چاق هستند، معمولا به این واقعیت توجه کافی نمی‌کنند که این وزن اضافه، یک شبه به وجود نیامده است و طبیعتا نباید هم انتظار داشت که در مدت کوتاهی این اضافه وزن یا چاقی رفع شود.
در نتیجه عده زیادی از افراد به ورزش‌های بسیار سنگین غیر منظم و غیراصولی، حذف شام یا ناهار یا هردو، مصرف مکمل‌های کاهش وزن و نظایر آن رو می‌آورند. متاسفانه هرچند که برخی از این روش‌ها باعث می‌شوند که وزن کم شود، ولی مضرات متعدد و خطرناک و اکثرا غیر قابل بازگشتی برای بدن دارند.
برای مثال، بسته به نوع روش انتخاب شده، مشکلات گوارشی، صفراوی، چین و چروک پوست، خستگی، ضعف، کاهش توان بدنی و فکری، عدم تمرکز، مشکلات مفصلی و... ممکن است پیش بیاید. علاوه بر این، مهم‌ترین نکته این است که چون اصلاح رفتار خوردن صورت نگرفته است، پس از مدت کوتاهی، دوباره وزن از دست رفته برمی‌گردد.
اگر این چرخه از دست دادن و کسب مجدد وزن ادامه یابد، حالتی به وجود می‌آید که اصطلاحا آن را «رژیم یویو» یا «رژیم الاکلنگی» می‌‌نامیم که در آن بدن دیگر به تغییرات بیرونی و رژیم پاسخ نمی‌دهد و این افراد به هرگونه رژیم غذایی مقاوم می‌شوند و متاسفانه این حالتی است که بیشتر افرادی که خودسرانه رژیم می‌گیرند یا به توصیه افراد غیر متخصص عمل می‌کنند مبتلا می‌شوند.
یک راه متداول
یکی از راه‌های متداول پی بردن به سلامت وزن، استفاده از شاخص توده بدن است که با فرمول ساده زیر محاسبه می‌شود:
مراحل
1. وزن خود را بر قد متری خود تقسیم کنید. عدد حاصله را دوباره به قد متری خود تقسیم کنید تا شاخص توده بدنی خود را به دست بیاورید. برای مثال فرض کنید وزن شما 76 کیلوگرم و قد شما 177 سانتیمتر است.
2. الف: ابتدا باید وزن خود را به متر تبدیل کنید. پس قد شما بر حسب متر 77/1 متر است. آنگاه وزن را تقسیم بر 77/1 نمایید:
42/93=1/77÷76
ب: اکنون دوباره عدد حاصله از مرحله اول را دوباره به قد تقسیم کنید:
24/25=1/77÷42/93
پس شاخص توده بدن شما 24/25 است. حال می‌خواهیم بدانیم آیا وزن من طبیعی است؟ اضافه وزن دارم؟ آیا چاق هستم؟ چاقی شدید دارم؟
نمایه توده بدنی خود را با اعداد زیر مقایسه کنید:
کمتر از 18/5 یعنی کمبود وزن 24/9-18/5 یعنی وزن طبیعی 29/9-25 یعنی اضافه وزن
9/34- 30 یعنی چاقی درجه اول
9/39-35 یعنی چاقی درجه دو بیشتر از 40 یعنی چاقی شدید
بیشترین طول عمر، بیشترین سلامتی، کمترین شیوع بیماری‌های قلبی- عروقی، دیابت و انواع سرطان زمانی است که شاخص توده بدن افراد در دامنه طبیعی 29/9-25 باشد و حتی بهترین حالت زمانی است که به عدد 25 نزدیک‌تر باشیم. پس این موضوع خیلی مهم است که نظارت بیشتری به وزن خودمان داشته باشیم.