آذین صحابی
سویا یکی از مواد غذایی با‌ارزش است که متخصصان تغذیه و پزشکان استفاده از این پروتئین گیاهی را بسیار توصیه می‌کنند. علی رغم اینکه سویا حاوی مواد مغذی بسیار ارزشمندی است و کارشناسان تغذیه هم بر مصرف آن تاکید زیادی دارند، ولی بدن عده‌ای از افراد نمی‌تواند این ماده غذایی را در خود بپذیرد و تحمل کند.
به بیان ساده این افراد «عدم تحمل سویا» دارند، بنابراین باید این ماده غذایی را به کلی از رژیم غذایی خود حذف کنند.
عدم تحمل سویا (soy intolerance) یعنی چه؟
عدم تحمل سویا حالتی است که در آن دستگاه گوارش فرد نمی‌تواند پروتئین موجود در شیر سویا و غذاهایی که در تهیه آنها از سویا هم استفاده شده هضم کند. حداقل 15 ماده در پروتئین سویا هست که ممکن است بدن انسان نتواند آنها را تحمل کند. عدم تحمل سویا در کودکان و نوزادان بسیار شایع است.
علایم، پس از اینکه آنها غذاهای مخصوص کودکان یا نوزادانی که سویا دارند را می‌خورند، ظاهر می‌شود. این حالت خاص حتی می‌تواند در نوزادانی که شیر مادر‌شان را می‌خورند هم بروز کند. اگر غذایی که مادر این نوزادان خورده‌اند حاوی سویا باشد، نشانه‌های عدم تحمل سویا در بدن نوزاد پدیدار خواهند شد.
نشانه‌های عدم تحمل سویا چیست؟
خیلی از این علایم به محض اینکه غذای حاوی سویا هضم می‌شود، خودشان را نشان می‌دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است چند ساعت بعد مشاهده شوند. اگر نوزادی دچار عدم تحمل شیر سویا باشد، ساعات متوالی در روز گریه می‌کند، پشت سر هم بالا می‌آورد و اسهال بسیار آبکی و مدفوع خونی دارد.
برخی از آنها از خوردن هر چیزی خودداری می‌کنند. عده‌ای دیگر هم پس از اینکه حالشان بهتر شد، میل زیادی به خوردن پیدا می‌کنند. نوزادان مبتلا به این عارضه بسیار تحریک پذیرند، کولیک دارند، پوستشان ورم می‌کند و روی پوستشان جوش‌های خارش‌دار ایجاد می‌شود.
عدم تحمل سویا در بزرگسالان
بزرگسالانی که مبتلا به این حالت گوارشی خاص هستند، همان علایم مشخصی که نوزادان هم دارند و در بالا گفته شد را از خود نشان می‌دهند، ولی برخی از نشانه‌ها هستند که به طور مشخص در بزرگسالان دیده می‌شوند. معمولا این افراد سردرد می‌گیرند و عصبی می‌شوند، احساس گیجی و منگی می‌کنند، شدیدا عرق می‌کنند، تپش قلب دارند، ممکن است در قفسه سینه خود احساس گرفتگی نمایند و دچار تنگی نفس شوند. برخی دیگر هم ممکن است بگویند که لب‌ها، زبان، حلق و صورت آنها گزگز می‌کند و یا دچار آبریزش از بینی هم می‌شوند.
با دیدن این نشانه‌ها چه باید کرد؟
بعضی از حالاتی که در بالا گفته شد خطرناک هستند و نیاز به اقدام جدی و فوری پزشکی دارند. یکی از مهم‌ترین آنها تنگی نفس است که هم در نوزادان و هم در بزرگسالان روی می‌دهد. اگر نوزادی در واکنش به خوردن غذای حاوی سویا دچار تنگی نفس شود و به آن توجه نکنند، احتمال ابتلای او به آسم زیاد خواهد بود.
همچنین ممکن است چنین بیماری به وضعیت خطرناک دیگری گرفتار شود که در آن ریه‌ها ورم می‌کنند و جلوی تنفس عادی فرد را می‌گیرند. دیگر علایم این وضعیت خطرناک که به آن «آنافیلاکسی» می‌گویند، می‌تواند افت فشار خون، ضربان قلب سریع، تب، از دست دادن هوشیاری و تعدادی علایم دیگر باشد. البته بروز این حالت در کسانی که عدم تحمل سویا دارند به ندرت روی می‌دهد.
عفونت گوش هم یکی دیگر از عوارض عدم تحمل سویا است. این عارضه به خصوص در نوزادان مشاهده می‌شود، چرا که به خاطر مسدود شدن راه هوا گوش نمی‌تواند آلودگی‌های خود را به طور عادی تخلیه کند. خارش مداوم پوست معمولا به اگزما و کهیر منجر خواهد شد.
عدم تحمل سویا را چطو درمان می‌کنند؟
واقعیت این است که این اختلال درمان قطعی ندارد و پرهیز کامل از خوردن غذاها و فرآورده‌های حاوی سویا تنها راه پیشگیری از بروز حالات آزاردهنده آن است.
اگر دستگاه گوارش بدن شما هم نمی‌تواند پروتئین موجود در سویا و فرآورده‌های آن را تحمل کند تنها کاری که می‌توانید بکنید تا این حالات ناخوشایند و آزار دهنده را تجربه نکنید، این است که غذاهایی که سویا دارند را کاملا کنار بگذارید و در هیچ حالتی آنها را نخورید، بنابراین دارویی برای درمان قطعی این عارضه وجود ندارد، ولی می‌توان علامت‌های آن را کنترل کرد تا بیمار کمتر رنج بکشد. پس به عبارتی درمان عدم تحمل سویا فقط یک درمان علامتی است.
نشانه‌های این عارضه را چگونه کنترل می‌کنند؟
اگر نشانه‌های عدم تحمل سویا در فرد خفیف باشد، نیاز به درمان پزشکی نبوده و طی 48 ساعت از بین خواهند رفت. سپس بیمار باید از خوردن تمام غذاها و فرآورده‌هایی که دارای سویا هستند خودداری کند تا علایم مجددا ظاهر نشوند. علایم شدیدتر را می‌توان با کمک داروهای آنتی هیستامین سرکوب کرد.
ممکن است بیماری بدون خوردن داروهای آنتی هیستامین هم فقط با گذاشتن یخ روی نقاط خارش‌دار پوستش احساس راحتی کند. کرم‌ها و پماد‌های بسیاری هم هستند که اگر به طور موضعی روی نقاطی که دچار اگزما شده یا کهیر زده‌اند مالیده شوند، به تسکین خارش و سوزش آنها کمک می‌کنند. اگر نشانه‌های آنافیلاکسی در بیمار مشاهده شد باید او را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به اورژانس رساند.
