امروزه خودکارآمدی به یکی از حوزه های پژوهشی گسترده در روانشناسی مبدل شده است. خودکارآمدی عبارت است از تصورات و ادراک فرد از تواناییهای خود. اما چگونه می‌توان آن را افزایش داد؟
امروزه خودکارآمدی به یکی از حوزه های پژوهشی گسترده در روانشناسی مبدل شده است.خودکارآمدی می تواند بر حالت های روانی ، رفتارها و انگیزه ها تاثیر داشته باشد. پینتریچ و شانک خودکارآمدی را به منزله یک متغیر اساسی در یادگیری ، عملکردهای اجتماعی– شناختی ، مهارتهای حرکتی ، انتخاب راهبردها و رفتارها به شمار آورده اند.
خودکارآمدی عبارت است از تصورات و ادراک فرد از تواناییهای خود. این مفهوم به اعتماد کلی فرد به توانایی گذر از دامنه ی وسیعی از خواستها یا موقعیت های جدید در خصوص اینکه توانایی انجام تکالیف را دارد یا خیر برمی گردد. خودکارآمدی عمومی بر پایه و اساس روشن شدن لیاقت و قابلیت فرد، برای کنارآمدن مؤثر با بسیاری از موقعیت های تنش زاست . خودکارآمدی با توجه به احساس تفکر و عمل انسان ها متفاوت است و بدون خودباوری ، رشد روانشناختی فرد دچار مشکل می شود. خودباوری به عنوان سیستم ایمنی روانی عمل کرده، استقامت، توانایی و ظرفیت لازم را برای مقابله با مشکلات اجتناب ناپذیر زندگی تأمین می کند.
به نظر بندورا خودکارآمدی یعنی اینکه معتقد باشیم می توانیم با وضعیت های مختلف کنار بیاییم. کسانی که خیلی خود بسنده هستند، انتظار دارند موفق شوند و غالباً موفق می شوند و کسانی که چندان خودکارآمد نیستند، در مورد توانایی خود در انجام تکالیف شک دارند و به همین جهت نیز کمتر موفق می شوند از همین رو عزت نفس آنها کم است.
به اعتقاد بندورا خودکارآمدی مفهومی است که بواسطه آن تجربیات ، توانایی و تفکر افراد در یک مسیر ادغام می¬شود. خودکارآمدی ادراک قابلیتهای فردی به منظور دستیابی به عملکردها و نتایج موقعیت دیگر از پیش تعیین شده می¬باشد ، بنابراین خودکارآمدی از بابت باورهای انتظاری متفاوت است.
- تاریخچه خودکارآمدی:
این تاریخچه مطرح می کند که خودکارآمدی، توان سازنده ای است که بدان وسیله، مهارتهای شناختی، اجتماعی، عاطفی و رفتاری انسان بر تحقق اهداف مختلف، به گونه ای اثربخش ساماندهی می شود. به نظر وی داشتن دانش، مهارتها و دستاوردهای قبلی افراد پیش بینی کننده های مناسبی برای عملکرد آینده افراد نیستند، بلکه باور انسان درباره توانائیهای خود در انجام آنها بر چگونگی عملکرد خویش مؤثر است. بین داشتن مهارتهای مختلف با توان ترکیب آنها به روشهای مناسب برای انجام وظایف در شرایط گوناگون، تفاوت آشکار وجود دارد. "افراد کاملاً می دانند که باید چه وظایفی را انجام دهند و مهارتهای لازم برای انجام وظایف دارند، اما اغلب در اجرای مناسب مهارتها موفق نیستند.
- تاثیر خودکارآمدی برفرآیندهای انگیزشی :
خودشناسی از طریق پردازش مهارتهای شناختی، انگیزشی و عاطفی که عهده دار انتقال دانش و توانائیها به رفتار ماهرانه هستند، فعال می شود. بطور خلاصه، خودکارآمدی به داشتن مهارت یا مهارتها مربوط نمی شود، بلکه داشتن باور به توانایی انجام کار در موقعیتهای مختلف شغلی، اشاره دارد. باور کارآمدی عاملی مهم در نظام سازنده شایستگی انسان است. انجام وظایف توسط افراد مختلف با مهارتهای مشابه در موقعیتهای متفاوت به صورت ضعیف، متوسط و یا قوی و یا توسط یک فرد در شرایط متفاوت به تغییرات باورهای کارآمدی آنان وابسته است. مهارتها می توانند به آسانی تحت تأثیر خودشکی یا خود تردیدی قرار گیرند، در نتیجه حتی افراد خیلی مستعد در شرایطی که باور ضعیفی نسبت به خود داشته باشند، از توانائیهای خود استفاده کمتری می کنند.
خودکارآمدی درک شده نقش تعیین کننده ای بر خود انگیزشی افراد دارد. زیرا باور خودکارآمدی بر گزینش اهداف چالش آور، میزان تلاش و کوشش در انجام وظایف، میزان استقامت و پشتکاری در رویارویی با مشکلات و میزان تحمل فشارها اثر می گذارد.
احساس خودکارآمدی، افراد را قادر می سازد تا با استفاده از مهارتها در برخورد با موانع، کارهای فوق العاده ای انجام دهند. بنابراین خودکارآمدی درک شده عاملی مهم برای انجام موفقیت آمیز عملکرد و مهارتهای اساسی لازم برای انجام آن است. عملکرد مؤثر هم به داشتن مهارتها و هم به باور در توانایی انجام آن مهارتها نیازمند است. اداره کردن موقعیتهای دایم التغییر، مبهم، غیرقابل پیش بینی و استرس زا مستلزم داشتن مهارتهای چندگانه است. مهارتهای قبلی برای پاسخ به تقاضای گوناگون موقعیتهای مختلف باید غالباً به شیوه های جدید، ساماندهی شوند. بنابراین، مبادلات با محیط تا حدودی تحت تأثیر قضاوتهای فرد در مورد توانائیهای خویش است. بدین معنی که افراد باور داشته باشند که در شرایط خاص، می توانند وظایف را انجام دهند. خودکارآمدی درک شده معیار داشتن مهارتهای شخصی نیست، بلکه بدین معنی است که فرد به این باور رسیده باشد که می تواند در شرایط مختلف با هر نوع مهارتی که داشته باشد، وظایف را به نحو احسن انجام دهد.
