شهر لی لی پوت ها که در داستان های گالیور درباره آن خواندیم و رویاپردازی کردیم وجود دارد، آن هم در ایران!
روستای دورافتاده " ماخونیک " که تا همین چند صد سال پیش غیر قابل دسترسی بود، با خانه های کوچک که نصفشان زیر زمین قرار دارد، با مردمانی که متوسط قد کوتاهی دارند، یکی از هفت روستای شگفت انگیز جهان است.
سبک زندگی اصیل این مردم ، فرهنگ دست نخورده آنان، باورهای عجیب و غریبشان همگی اینجا را به سرزمینی عجیب که باید آن را دید و کشف کرد تبدیل کرده. بنابراین در سفری به ماخونیک در شهرستان بیرجند با همگردی همراه باشید ...
پس از ورود به روستا، قبل از هرچیز خانه های کوچک توجه شما را جلب می کند و سپس قد اهالی. مردمان ماخونیک، به زحمت قدشان به 140 سانتی متر می رسد، اصلیتی افغانی دارند و حدود سه قرن پیش، وارد ایران شده اند. از آنجایی که روستا قابل دسترسی نبوده، ازدواج فامیلی در بین آن ها رواج داشته و همین موضوع باعث شده تا کوتاهی قد، نسل به نسل ادامه پیدا کند.
خانه ها هم به نسبت شرایط جسمی آن ها و آب و هوای منطقه بنا شده، بدین صورت که برای ساخت خانه ها، گودالی به عمق یک و نیم متر حفر می کردند و دیوار را تا ارتفاع یک متری با گل و سنگ بالا می بردند. در نگاه اول شاید این سبک از معماری بسیار اولیه به نظر بیاید اما کاملا حساب شده بوده. قد اهالی کوتاه است بنابراین ارتفاع سقف خانه ها و درب ورودی هم هماهنگ با آن ها انتخاب شده، اینکه منازل کوچک باشند و مقداری زیر زمین، در زمستان باعث گرم شدن و در تابستان باعث خنک بودن فضای خانه ها بوده.
بافت روستا نیز بسیار فشرده است و کوچه ها باریک، به طوری که تنها یک نفر می تواند از آن عبور کند.
علاوه بر معماری و خصوصیت ظاهری مردمان این روستا، فرهنگ و عقاید آنها هم برای بسیاری از ما تازگی دارد و همین موضوع باعث شهرت جهانی این روستا شده. مردمان ماخونیک تا پنجاه سال گذشته گوشت نمی خوردند و بنابراین شکار هم نمی کردند، سیگار کشیدن و چای نوشیدن را حرام می دانستند و تلویزیون را شیطانی، هرچند امروزه بسیاری از این عقاید کنار گذاشته شده.
دور بودن از دیگر روستاها باعث شده تا جشن هایی مانند عروسی، نامزدی، عید فطر، مراسم های باران خواهی، رمضان، عید قربان و حتی پوشاک محلی و غذاهای سنتی آن ها تغییری نکند. مردم اینجا تا چند سال پیش هنوز کرباس پوشیده و کفش هایی با کفه چوبی به پا می کردند. غذاهای محلی آن ها نیز، آب‌قروت، گندم‌کله، سوزی، اشکنه، آب‌دوغ، گرماس، آب‌ماست، کاچی شلغم، کشک، قلور شیر، قلور ترش، اشترغاز، تلخو و پختیک است. شغل اصلی مردم ماخونیک از پیشین دامداری و کشاورزی بوده، اما این روزها اهالی قالیبافی کرده و حتی در معادن سنگ کار می کنند.
اخیرا هم، با آسفالته شدن راه دسترسی به روستا، بهداشت و امکانات مورد نیاز برای تحصیل و زندگی راحت و سالم به اینجا رسیده. مغازه های خواربار فروشی و قصابی هم، نیاز اهالی که این روزها گوشت و قرص آهن مصرف می کنند تا متوسط قدشان افزایش یابد را فراهم می کنند. درحال حاضر روستای ماخونیک مورد استقبال بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته به طوری که شهرت جهانی اش ، آن را به یکی از هفت روستای شگفت انگیز جهان تبدیل کرده. از آثار تاریخی روستا هم می توان به سنگ نگاره ماخونیک، بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی، نادر مرده اشاره کرد.
