ردیابی ماهواره‌ای بهترین تصمیم برای پلنگ رودسر پلنگ پرآوازه رودسر سرانجام صبح روز یکشنبه مورخ 14 آبان‌ماه سال 1396، در یکی از مناطق جنگلی سجیدان رودسر رهاسازی شد. این پلنگ ماده که در بهمن ماه سال گذشته بر اثر گرفتار شدن در تله‌های مخصوص شکار گراز وضعیتی به شدت اسف‌بار داشت و از استان گیلان به تهران منتقل گردید؛ با صلاحدید دفاتر تنوع‌زیستی و حیات‌وحش و شکار و صید سازمان حفاظت محیط‌زیست در یک مطب خصوصی (بیمارستان حیوانات خانگی حمیدرضا فتاحیان) تحت عمل جراحی قرار گرفت. علیرغم تشخیص‌های اولیه که ضایعه نخاعی را برگشت‌ناپذیر توصیف می‌کرد، این پلنگ در برهه کنونی به گفته جراح معالج و کارشناسان سازمان حفاظت محیط‌زیست بهبودی لازم را به دست آورده و می‌تواند در طبیعت به زندگی عادی خود ادامه دهد.
ایمان معماریان، دامپزشک حیات‌وحش که پیش‌تر تشخیص ضایعه نخاعی برگشت‌ناپذیر را برای این حیوان داده بود، در مصاحبه با دیجی‌کالامگ از این خبر ابراز مسرت کرده و گفت: «امیدوارم همه‌چیز خوب و عالی پیش برود و خبرهای مثبتی از موفقیت این پلنگ داشته باشیم. در آینده هر اتفاقی هم که رخ دهد که من امیدوارم مثبت باشد، در اصل ماجرا یعنی تصمیم درست مبنی بر استفاده از گردنبند ماهواره‌ای جهت ردیابی این حیوان خللی وارد نخواهد کرد. گردنبند ردیاب بدون‌تردید اطلاعات سودمندی را در اختیار کارشناسان قرار خواهد داد و تنها افراد ناآگاه هستند که در صورت تلخ بودن اتفاق می‌توانند بر این تصمیم درست خرده بگیرند. خوشحال هستم که تصمیم بسیار درست و هوشمندانه‌ای برای قرار دادن این ردیاب ماهواره‌ای گرفته شده است.»
پلنگ رودسر در ساعات آغازین ورود به تهران
اهمیت ردیابی ماهواره‌ای حیات‌وحش
ردیابی حیات‌وحش با استفاده از سامانه موقعیت¬یاب جهانی (GPS) تکنیکی است که زیست‌شناسان و دست‌اندرکاران امر حفاظت از حیات‌وحش، سال‌هاست برای ارزیابی و پایش علمی الگوهای مهاجرتی و جابجایی‌های حیات¬وحش از آن استفاده می‌کنند. پیشینه استفاده از این روش در ایران به سال‌های 2007 الی 2009 میلادی در منطقه بافق برمی‌گردد که بر اساس آن پروژه نحوه جابجایی‌ها و تعارضات احتمالی دو گونه (پلنگ و یوزپلنگ) زیرنظر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی مورد پایش قرار گرفت.
سامانه موقعیت‌یاب جهانی(GPS)، سنسورهای مختلف زیست‌محیطی، فناوری‌های بازیابی خودکار اطلاعات نظیر سیستم‌های ارتباطی ماهواره‌ای آرگوس، فناوری داده‌های موبایل یا جی‌پی‌آر‌اس (سرویس بسته امواج رادیویی) و طیف وسیعی از نرم‌افزارهای پردازشی از جمله شناخته‌شده‌ترین ابزارها و فناوری‌های مدرن به منظور انجام این کار هستند.
دارت کردن پلنگ به منظور بیهوشی و نصب ردیاب ماهواره‌ای، مکان پارک ملی تندوره
سامانه موقعیت‌یاب جهانی این امکان را دارد که داده‌های مکانی را در خلال یک مدت زمان از پیش تعیین‌شده، ثبت و آن‌ها را موقت در حافظه دستگاه نگهداری کند یا به طور مستقیم به مرکز جمع‌آوری داده‌ها مخابره کند. مرکز جمع‌آوری داده‌ها گاه فقط یک کامپیوتر معمولی است که از طریق جی‌پی‌آر‌اس، رادیو یا یک مودم ماهواره‌ای با اینترنت ارتباط برقرار می‌کند و از این طریق داده‌های موقعیت مکانی حیوان در زیستگاه جمع‌آوری می‌شود.
کارشناسان می‌توانند با استفاده از این داده‌ها نقشه یا نمودار تولید کنند و علاوه بر آن با آنالیز موقعیت‌های مکانی درست مثل یک روح نامرئی حیوان را در تمام مراحل عادی زندگی‌اش تعقیب کنند بدون این‌که حتی کوچک‌ترین خللی در روال زندگی طبیعی حیوان ایجاد شود.
ردیابی ماهواره‌ای پلنگ‌ها در دنیا
گردنبندهای رادیویی سنتی VHF نخستین‌بار در دهه 1960 میلادی برای ردیابی حیات‌وحش مورد استفاده قرار گرفتند. این ردیاب‌ها بعدها جای خود را به انواع پیچیده‌تر نظیر GPS (Geographic Positioning System) یا سیستم‌های متصل به ماهواره‌ها دادند. هم‌اکنون بالغ بر 200 پلنگ در سرتاسر دنیا توسط ردیاب‌های ماهواره‌ای نظارت و پایش می‌شوند. قریب یک دهه از زمانی که اورجان جوهانسون Örjan Johansson سوئدی پلنگ‌های برفی را در صحرای گبی مورد مطالعه قرار داد، می‌گذرد. اقدام پیشگامانه این محقق که توانست 23 فرد پلنگ برفی را مجهز به گردنبند ردیاب ماهواره‌ای کند، در نوع خود بی‌نظیر و خارق‌العاده توصیف شده است. این محقق سوئدی در مقالات اعجاب‌برانگیزش از زندگی، نحوه استفاده از زیستگاه، چگونگی شکار و تحرکات یکی از مخفی‌کارترین گونه‌های گربه‌سان جهان سخن به میان می‌آورد؛ کاری که امروز به گفته بسیاری از محققان ضامن بقای پلنگ‌های برفی شده است.
پروژه ردیابی ماهواره‌ای پلنگ‌های برفی در مغولستان
کارشناسان حیات‌وحش معتقدند داده‌های جمع‌آوری شده از گردنبندهای ماهواره‌ای می‌تواند به مقامات رسمی کشورها که حافظان اصلی حیات‌وحش هستند، کمک کند تا مساحت زیستگاه‌های جانوری را تعیین و برمبنای آن‌ها استراتژی‌های بهینه حفاظتی ارائه کنند. مطالعات پلنگ‌های برفی در کشورهایی مانند نپال ثابت کرد که این مخلوقات خارق‌العاده به هیچ‌وجه تابع مرزهای جغرافیایی نبوده و از مرزها گذر می‌کنند بنابراین دانش شناخت آن‌ها نیز نمی‌بایست متروک و مهجور باقی بماند.
امیدها برای پلنگ رودسر
شناسایی الگوهای رفتاری، ترجیحات زیستگاهی، نحوه استفاده از زیستگاه‌ها، تعیین قلمرو زیستی و مهم‌تر از آن کسب اطلاع درباره دلایل نزدیک شدن پلنگ‌ها به محیط‌های سکونتگاهی انسانی از جمله مهم‌ترین دلایل برای ردیابی پلنگ‌ها در حیات‌وحش هستند. این ابزار پیشرفته، بی‌تردید بهترین روش برای شناخت رفتارهای گونه‌های مخفی‌کار همچون پلنگ می‌باشد.
پلنگ رودسر
ارزیابی وضعیت تغذیه، مکان‌های استراحت و نحوه زادآوری پلنگ رودسر می‌تواند از دستاوردهای آتی این پروژه رهاسازی باشد که امید است به زودی اطلاعات هرچه بیش‌تری در این زمینه در اختیار علاقمندان حیات‌وحش قرار گیرد. در حال حاضر طرح‌های نوین حفاظت از حیات‌وحش در کشور ما موافقان و مخالفان بسیاری دارند و این مساله لزوم تصمیمات جدی و تاثیرگذار نظیر رهاسازی این پلنگ ماده را یادآور می‌شود.
منبع: snowleopard، snowleopardconservancy
