روز جهانی هتروکرومیا ؛ چشم هایی زیبا با رنگ عنبیه متفاوت

هتروکرومیا (Heterochromia) به تفاوت رنگ در بخش هایی از بدن گفته می‌شود که عمدتاً در عنبیه چشم رخ می‌دهد. البته رنگ پوست و مو نیز از این قاعده مستثنا نیست. هتروکرومیا به دلیل وفور یا کمبود ماده ملانین (Melanin) رخ می دهد. علت رخداد آن ممکن است موروثی بوده یا به دلیل اختلال های ژنتیکی و بیماری های متفاوت باشد. به مناسبت روز جهانی هتروکرومیا، از این چشم رنگی های خاص بیشتر بدانیم.

هتروکرومیا چشم و انواع آن

هتروکرومیا چشم (Heterochromia iridum) سه نوع متفاوت دارد:

• در هتروکرومیا کامل (Complete Heterochromia) رنگ یک عنبیه با دیگری متفاوت است.
• در هتروکرومیا مقطعی (Sectoral Heterochromia) بخشی از یک عنبیه با بخش دیگر آن همرنگ نیست.
• در هتروکرومیا مرکزی (Central Heterochromia) اطراف مردمک چشم، با رنگی متفاوت از عنبیه به شکل پرتوهای نور دیده می‌شود.

دلایل متفاوتی برای این مسأله وجود دارد. اما دلیل اصلی بروز هتروکرومیا، کمبود تنوع ژنتیکی (Genetic diversity) است. این مسأله به خاطر جهش ژن هایی که فرآیند توزیع ملانین رخ می‌دهد. این ژن ها معمولاً به دلیل همتایی کرومورزوم ها از بین رفته و فاسد می‌شوند.

رنگ چشم و بخصوص رنگ عنبیه چشم عمدتاً توسط میزان غلظت و توزیع ملانین تعیین می‌شود. این مسأله می‌تواند رنگ چشم فرد را به سمت غلظت رنگ یا کاهش رنگ سوق دهد. معمولاً در انسانها میزان بیش از حد ملانین به هایپرپلازی (Hyperplasia) بافت عنبیه منجر می‌شود. از طرفی کمبود ملانین عامل هیپوپلازی (Hypoplasia) است. هایپرپلازی و هیپوپلازی واژه های یونانی به معنی افزایش و کاهش میزان رشد یک اندام هستند.

طبقه بندی

هتروکرومیا گاهی اوقات بر اساس سن و زمان شروع (چه در نوع ارثی و چه در نوع اکتسابی) طبقه بندی می‌شود. البته تفاوت اصلی بین انواع هتروکرومیا بیشتر متوجه آنهایی است که تمام عنبیه یا تنها بخشی از آن را درگیر کرده باشد. در یک طبقه بندی دیگر، هتروکرومیا به دو دسته ژنتیکی و اکتسابی تقسیم می‌شود. بیشتر موارد هتروکرومیا ارثی هستند. برخی اوقات نیز بر اثر بیماری یا سانحه خاص، امکان تغییر رنگ یک چشم وجود دارد. هتروکرومیا مادرزادی عمدتاً به عنوان یک ویژگی غالب اتوزومال (Autosome) به فرد انتقال می‌یابد. اتوزوم برخلاف کروموزوم جنسی، به کروموزوم هایی اطلاق می‌شود که به طور مستقیم در تعیین جنسیت نسل‌ های بعدیب نقش ندارند.

هتروکرومیا مقطعی

در این عارضه رنگ یک بخش چشم با بخش دیگر آن کاملاً متفاوت است. در هتروکرومیا مقطعی مثل این است که در بخشی از چشم یک نقطه غیرطبیعی وجود داشته باشد. این پدیده بیشتر در گربه ها و سگ ها یافت می‌شود. درصد کمی از انواع هتروکرومیا در انسانها به نوع مقطعی اختصاص می‌یابد.

هتروکرومیا مرکزی

یکی از نمونه های هتروکرومیا مرکزی نوعی است که اطراف مردمک طلایی بوده و کم کم به سمت رنگ آبی پیش می‌رود. در این وضعیت نیز مانند نمونه قبل، دو رنگ متفاوت در یک عنبیه چشم یافت می‌شود. تفاوت اصلی در نوع پراکندگی و نظم هتروکرومیا مرکزی است.

شخصیت های معروف

افراد مشهوری هم وجود دارند که دارای چشمانی با رنگ متفاوت بوده و هستند.

• اسکندر کبیر (Alexander the Great): آریان، مورخ یونانی، اسکندر را چنین توصیف می‌کند: فرمانده نیرومند و خوش‌قیافه با یک چشم تیره چون شب و یک چشم آبی چون آسمان.
• کیت باسورث (Kate Bosworth): چشمان این بازیگر آمریکایی یکی آبی و دیگری عسلی است.
• کریستوفر واکن (Christopher Walken): هنرپیشه آمریکایی-اسکاتلندی سینما و تئاتر هم دارای چشمان آبی و عسلی است.
• کیفر ساترلند (Kiefer Sutherland): بازیگر، تهیه کننده و کارگردان کانادایی است که هنرنمایی در نقش جک باور (Jack Bauer) در سریال 24 یکی از کارهای به یادماندنی اوست. یکی از چشمان او سبز و دیگری آبی است.
• مایکل فلتلی (Michael Flatley): که در زمینه رقص یک پادشاه محسوب می‌شود، دارای چشمانی سبز و آبی است.
• جین سیمور (Jane Seymour): بازیگر انگلیسی دارای چشمان قهوه ای و عسلی است. حتماً شما هم سریال دوست داشتنی پزشک دهکده با هنرنمایی جین سیمور در نقش دکتر کوئین را به یاد دارید.
• دن اکروید (Dan Aykroyd): کمدین، بازیگر و فیلم نامه نویس کانادایی هم دارای چشمانی قهوه ای و عسلی است.
• میلا کونیس (Mila Kunis):این بازیگر آمریکایی، جایزه گولدن گلوب برای بهترین بازیگر نقش مکمل زن را در فیلم قوی سیاه (Black Swan) ازآن خود کرد. چشم چپ او سبز و چشم راستش قهوه ای است.
• سایمون پگ (Simon Pegg): بازیگر انگلیسی چشمانی متفاوت از بقیه دارد. چشمان او آبی است و بخش هایی از عنبیه او به رنگ قهوه ای است. از این رو چشمان پگ، هتروکرومیا مقطعی دارد.

بهتر است بدانید که هتروکرومیا یک مشکل پزشکی نیست. بسیاری افراد و حیوانات وجود دارند که چشمانی با رنگ متفاوت دارند. موارد عمده این اختلال همان طور که گفته شد ناشی از عوامل ژنتیکی است. افراد بسیار موفقی در جهان هستند که دارای هتروکرومیا هستند. روز جهانی چشم های خاص و زیبا مبارک…

منابع: mentalfloss , wikipedia