کاخ سرخ آگرا ؛ نگین قرمز هند

جهانگردان عزیز، اگر قصد سفر به هند را دارید، از شهر آگرا، (انگلیسی: Agra، هندی: आगरा) شهری پر از جاذبه و تداعی کننده ی عاشقانه های تاریخ، شهری با قلعه ی 4 دروازه و بلندای دیوارهای سرخ رنگ، از کاخ آگرا و از تاج محل نماد عشق بین شاه و ملکه و دیگر مناطق شگفت انگیز هند، دیدن و لذت از زیبایی ها را مهمان چشمان خود کنید. در سفر به هند، ذره بین را نزدیک و نزدیک تر می بریم تا به کاخ سرخ آگرا می رسیم. انقدر نزدیک می شویم تا دقیقاً، تلألو سرخی قلعه ی آگرا، چشمانمان را مجذوب خود کند آگرای هند، با تمامی جاذبه هایش را از دست ندهید. در این مقاله، گرمی نگاه شما، گذر از حوادث واقع در آگرا و زیبایی های آن، و در ادامه توان بیان رخدادهای تاریخ، عشق بین محبوب و معشوق، حصر پدر به دست پسر، که هریک در آفرینش جاذبه های آگرا، نقش مهمی در دل تاریخ هند، ثبت کرده اند، آسان تر خواهدکرد. پس ما با همراه باشید تا از قلعه سرخ دهلی و  تماشای  شهر افسانه ای و دیدنی در هند، بیشتر بگوییم.

با آگرا، شهر پرجاذبه ی هند آشنا شوید.

قبل از سفر به هند ، خوب است در کتاب تاریخ اقوام و ملل مختلف تورقی کنید و اطلاعات خود را در مورد مکانی که قصد عزیمت دارید، ارتقا دهید. شاید این سخن را شنیده باشید که می گویند همیشه ناشناخته ها هستند که وقتی با آن ها روبه رو می شوید، ترس را در خود احساس خواهیدکرد. پس برای غلبه بر ترس خود، سعی کنید بیشتر بخوانید و بیشتر بدانید. وقتی از آگرای هند و جاذبه هایش و البته قصه های افسانه ای آن، بدانید، زمانی که سفرتان به تحقق پیوست، گویی فقط دانسته هایتان را در عالم واقع به تماشا نشسته اید. اول از جغرافیای کاخ سرخ آگرا، بدانید که این شهر دیدنی در کشور هندوستان و ایالت اورتار پرادش مأمن سومین شهر بزرگ خود، یعنی آگرای هند است. همجواری کاخ آگرا با رودخانه ی یامونا یا همان جمنا، بر زیباتر کردن این شهر، بی تأثیر نیست. در این بخش، بد نیست با هم راجع به بعد زمانی قلعه سرخ دهلی و قلعه ی سحرآمیزش، نسبت به دهلی، پایتخت هند هم صحبت کنیم. ماشین، قطار یا هواپیما؟ کدام یک را برای طی مسیر به سمت این شهر دیدنی، البته از مقصد دهلی، انتخاب می کنید؟ خب شاید وقتی بگوییم که با ماشین تقریباً زمانی معادل دو ساعت و نیم، با قطار چهار ساعت و با هواپیما مدتی معادل نیم ساعت در راه خواهید بود، با توجه به برنامه ریزی سفر خود، تصمیم برایتان ساده تر شود. به هرحال شما سفر به هند دارید و به این شهر افسانه ای، در حال حرکتید، مسلماً بعد از رسیدن به آگرای هند یا همان قلعه سرخ دهلی ، خستگی راه از جسم شما رخت خواهد بست و شما را با حال خوشتان و شکوه جاذبه های کاخ سرخ آگرا، تنها خواهدگذاشت.

نگاهی بر آگرا در تاریخ هند

از ادبیات شروع کنیم و معناشناسان تا برسیم به نهان های تاریخ آگرای هند . اول این که اصلاً نام آگرا از کجا آمده است؟ پاسخ این است که کاخ سرخ آگرا برای اولین بار در کتاب حماسی ماهابهاراتا البته نه به این شکل، بلکه به شکل آگرابانا، یاد شده است. معناشناسان ، آگرا را بهشت یا پردیس، معنا انگارده اند و چه حق گفته اند که هرچه پیشتر رویم و از جاذبه های آگرا بدانید شما هم، بی تردید، این عناوین را سزاوار این شهر خواهید دانست. و جالب این که از قرن 16 یا 17 میلادی این شهر، مصداقی از بهشت روی زمین خاکی بود. شهری که در تورق تاریخ هند، از حکومت شاهانی چون اکبر، جهانگیر و شاه جهان بهره مند بوده، به گونه ای که امروز از زیباترین شهرهای هند، از آن یاد می کنیم. توجه این شاهان به آگرا، آنقدری بوده که اکبر، این شهر را مرکز حکومت خود قرارداد و آن را در ابتدا همنام خود، بر زبان ها جاری کرد، اکبرآباد، جایی نیست جز همین آگرای امروزی. امپراتور مغولی هند که نام دیگر کورکانیان بر آن ها نامند، آگرا را مأمنی برای رشد فرهنگ و هنر قرارداد و فن تجارت و علم یادگیری اصول حاکم بر این شهر دیدنی در هند شد. به عبارتی پایتخت فرهنگی، هنری هندوستان، آگرا در دستان اکبرشاه، شروع به سیر تکامل به سمت زیباتر شدن، نهاد.

چه کسانی در مجذوب کردن آگرا نقش ایفا کردند؟

اگر شما هم اقوام ملل و داستان های اساطیری برخی ازدوره های تاریخی، برایتان آنقدر جذاب است که از خواندن خسته نمی شوید، پس خوب بخوانید و بدانید که سکندر لودهی، مقام: سلطان دهلی، از نسل: لودهی، متوفی به سال ،1517 مشخصات شناسنامه ای فردی نیست جز کاشف آگرا در قرن 16 میلادی. بعد از او فردی که در مزین کردن شهر دیدنی آگرا، نقشی مهم داشت، بابر، موسس سلسله ی امپراطوری مغولی هند بود. وی در ساخت باغ های زیبای آگرا، نام خود را در تاریخ هند به ثبت رسانده است. در طول زمانی که او در آگرا بود، هنر خود را در قالب ایجاد باغ های باشکوه و البته که وصف ناپذیر به سبک ایرانی و به شکل چهارگوش، به اعتلای خود رساند. در ادامه، اکبرشاه هم در زیباسازی شهر البته که کم نگذاشت و با ساخت قلعه ای سرخ، نگینی پرجاذبه به آگرا تقدیم کرد. و این شهر را در هند از جاذبه های توریستی و گردشگری بسیاری از جهانگردان امروزی، مبدل ساخت. جهانگیر فرزند اکبر، با تلفیق هنر و معماری، کار پدر را ادامه داد و با ساختن کاخ های مجلل و باغ های باشکوه، در پیشبرد قلعه به اوج زیبایی، از تلاش مضائقه نکرد. و اما تیر پایانی به سمت اعتلا به بی نظیر شدن کاخ سرخ آگرا را شاه جهان، فرزند جهانگیر رهاکرد. حتماً شنیده اید که می گویند: کار را که کرد، آن که تمام کرد. و این گونه این قلعه در طول 91 سال، مسیر تکامل به سمت مجلل تر شدن را طی کرد. شاه جهان، شاه عاشق هند، در بنانهادن جاذبه های کاخ آگرا، یدی طولانی داشت. وی محلی بی نظیر برای همسرش، ممتاز، در آگرای هند بناکرد و آن را تاج محل نامید و این مکان امروزه چشم جهانگردان بسیاری را به سوی خود جلب می کند. هرآن چه از قلعه سرخ دهلی گفتیم یک طرف و حال بدانید که آگرای هند به نوعی، مهد توسعه ی زبان فارسی در هند هم بوده است. و این نشأت از این جای داستان می گیرد، که زبان مادری شاهانی که از آن ها در ساخت و اعتلای شهر قلعه سرخ دهلی به خصوص قلعه ی سحرانگیزش، در زیبایی نام بردیم، زبان فارسی بوده است. زبان فارسی در آن سوی مرزها و فراتر از آن در شبه قاره ی هند، ترویج می یابد که البته تاریخ دانان، سعی پادشاهان را در این امر، بی نتیجه ندیده اند و لذا آن ها بودها اند که موفق به گسترش زبان فارسی در هند شده اند. اگر فراموش نکرده باشید، از بابر پیش تر درمورد هنرنمایی هایش در ساخت باغ های به سبک ایرانی در شهر دیدنی آگرای هند ، سخن گفتیم. آرام باغ، نام نخستین باغی است که به باغ های پارسی در آگرای هند شهر دیدنی و پرجاذبه ی هند در جوار رود یامونا، شهره شده است.

از اکبرآباد تا آگرای هند

اکبرشاه، امپراتور مغولی هند، توسعه دهنده ی شهرآگرای هند در فرهنگ و هنر، قلعه ای دیگر هم در کارنامه ی ثبت بناهای پرجاذبه دارد و آن قلعه لعل است. شهرک فاتح پورسیکری نیز بازمانده از او و اجداد او، در حوالی شهر آگرای هند است. و اما پسر جهانگیر فرزند اکبر، شنیده اید که می گویند: پسر کو ندارد نشان از پدر، تو بیگانه خوانش نه خوانش پسر. جهانگیر به درستی که فرزند اکبر بود چراکه در ساخت باغ های باشکوه در قلعه سرخ دهلی دنباله رو هنر پدر بود و زحمات پدر را در اعتلای شهر، پوچ نیگاشت. نوبتی هم که باشد نوبت شاه جهان، فرزند جهانگیر و نوه ی اکبر است. او علاقه اش به معماری را در قالب بنایی زیبا به نام تاج محل هدیه به عشق خود کرد، بنایی که جاودانه ماند و به راستی تاجی است بر سر شهر آگرای هند و وسیع تر بر هند. شاه جهان برخلاف پدر و پدربزرگ، پایتخت خود را به دهلی انتقال داد. اما برگ روزگار به گونه ای ورق خورد، که شاه جهان دوباره به آگرا یا همان اکبرآباد سابق، بازگشت ولی برای زندانی شدن در قلعه ی سرخ و به جرم شیفتگی یک زن و بهایی که برای آن پرداخته بود. نقطه ی اوج این داستان، حصر در قلعه ی میراث اجدادی، توسط پسرخود یعنی اورنگ زیب است. اورنگ زیب پسر شاه جهان که پایتخت و استقرار حکومتش را در اورنگ آباد واقع در فلات دکان، قرار داده بود، پس از مدتی در سال 1653، مثل برخی دیگر از حکومت های شاهان، دوران شکوه و جلالش به سررسید و تا جایی پیش رفت که امپراتوری مغول هند یا بابری، سرانجام در زمان نتیجه ی اکبرشاه، تا مرز نابودی پیش رفت و اقوام جدیدی مدعی تصرف اکبرآباد شدند و آن ها اقوام مارات و جاث بودند، این اقوام بودند که امروز دیگر به پرجاذبه ترین شهر هند، اکبرآباد نمی گوییم و آن را آگرا می نامیم. سرانجام داستان شهر دیدنی آگرای هند این گونه بود که در سال 1803 دیگر به امپراتوری مغول هند، مربوط نمی شد و تحت نفوذ امپراتوری بریتانیا قرار گرفت.

قلعه ی سرخ و پرجاذبه در شهرآگرا

نام قلعه که می آید، چه چیزی در ذهنتان دنبال آن خواهدآمد؟ مخوف بودن یک قلعه، سحرآمیزبودن و یا قلعه ای پر از زیبایی های وصف نشدنی؟ قلعه ای را برایتان توصیف خواهیم کرد، دیگر ساختن آن در ذهنتان با خودتان. تصور کنید قلعه سرخ دهلی مکانی که دیوارهای سرخ آن طولی به اندازه ی 2/5 کیلومتر دارند. اما فکر این را کرده اید چرا دیوارهای سرخ؟ جواب شما تنها یک دلیل دارد و آن علاقه ی اکبرشاه از امپراتوری مغول هند، به رنگ سرخ است و این شد که ماسه های سرخ رنگ، حصارهای قلعه را از این رنگ پوشش دادند و امروزه رنگ سرخ قلعه، عاملی برای توجه جهانگردان به این سرزمین است. اما یک نکته را به خاطر داشته باشید، قلعه ی سرخ در هند، دوتاست و هر یک با ویژگی های منحصربه فرد خود. یکی در آگرای هند و دیگری در دهلی ، پس این دو را با هم اشتباه نگیرید.

قلعه سرخ در دهلی

آگرا به سبب زیبایی های منحصربه فردش که چشم جهانگردان را به سوی خود معطوف می کند، با قصرهای باعظمتش و دو مسجد با معماری عجیب و چشم نوازش، در فهرست میراث جهانی یونسکو، در سال 1983 به ثبت رسید. و این خود سندی حاکی از مکانی تاریخی، بی نظیر در هنر و معماری است، دیدن از این کاخ سرخ آگرا حتماً شما را با خود به دل تاریخ خواهد برد. به زمان اکبرشاه و نوادگانش که در شکل گیری این قلعه سرخ دهلی، سهم بزرگی داشتند.

افسانه ای از شاه جهان و فرزندش اورنگ زیب در آگرا

دوستان عزیزم اگر از خواندن رمان های تاریخی، لذت می برید، پس داستان این پدر و پسر را هم به اختصار بخوانید و بدانید در قلعه ی آگرا در روزهای پایانی امپراتوری مغولی هند، چه گذشت و دیوارهای سرخ و کاخ های مجلل و استراحتگاه ها، چه ماجراهایی را در خود محصور کرده اند. یک روایت تاریخی که حتماَ ذوق دوستان اهل رمان را برانگیخته خواهد کرد. اول از اکبرشاه شروع می کنیم. اکبرشاهی که قلعه ی دیدنی کاخ آگرا را در این شهر بناکرد. این شاه اسطوره ای، سه زن اختیار کرد که هر یک از آن ها مذهبی متفاوت داشت، مسلمان، هندو و مسیحی. تقدیر برای اکبرشاه این گونه رغم خورده بود که تنها او، از زن هندویش، صاحب فرزندی پسر شد و او را جهانگیر نامید. پدربزرگ جهانگیر، به سبب این رخداد شیرین و نشان دادن شادی بیش از حد خود، جامی از طلا پیشکش داماد و دختر خود کرد. از داستان اکبر و سعی او در اعتلای فرهنگ و هنر پیشتر گفتیم. اما قصه ادامه پیدا می کند تا زمانی که جهانگیر، تنها فرزند اکبر، در برومندی خود به مشغول کارهایی نظیر ساخت با غ ها و قصرهای مجلل در قلعه، می شود. کاخ آگرا زیبا و زیباتر می شود. تا زمانی که فرزند او شاه جهان، بر اریکه سلطنت می نشیند. شاه جهان در یک روز که بر تخت مرمر خود در استراحتگاه تابستانی خود، نشسته بود و از بلندی نظاره گر بازار مخصوص شاهزادگان و اعیان البته دخترانشان بود، به ناگاه شعله ی عشق در قلب او زبانه می کشد و او را شیفته ی شاهزاده خانمی می کند، که او را ممتاز نام نهاده بودند. از قضا سرنوشت به گونه ای ورق خورده بود که شاه جهان درست عاشق زنی می شود که عمه ی او، همسر پدرش بود. این عشق آنقدر میان شاه جهان و ممتاز، آتشین بود که او را سوگلی همسرش قرار داد. آن قدری شاه جهان، به ممتاز علاقه داشت که او را مصمم کرد بعد از وفات او برای او بنایی زیبا، به عنوان آرامگاه ابدی او بسازد و آن مکان درست همین جایی است که امروز در هند و قلعه سرخ دهلی، یکی از زیباترین و پرجاذبه ترین مکان های گردشگری و توریستی است. فکر کنم متوجه شده باشید، بله تاج محل، تاج زیبای شهر آگرا، نمادی از عشق میان دو عاشق در تاریخ هند. از نظر نزدیکی این دو منطقه ی زیبا، خوب است بدانید که کاخ آگرا درست در 5/2 کیلومتری شمال غربی تاج محل قرار دارد.

 تاج محل در شهر آگرا

اما تورق در تاریخ بیانگر این است که اورنگ زیب، فرزند شاه جهان وقتی شیفتگی پدر را برای ساخت تاج محل و هزینه های گزافی که خرج کرد برای آرامگاه ممتاز، به جرم دیوانگی پدر را در قلعه ی میراث پدرانش، در برج معصومان، محصور کرد. حصر در قلعه ای سرخ، در کاخی مجلل به جرم دیوانگی، بهایی جز حصر برای شاه جهان نداشت. برخی مورخان گویند که محل حصر شاه جهان همان کاخ محل سکونت پدرش و وابستگانش بود و شاه جهان در مسجد کوچکی به نام مسجد مینا به خلوت با پروردگارش مشغول می شده است. هرچند که این زندان عجب دنیای زیبایی داشت. زندانی شدن در قلعه ای که شکوه باغ هایش و جلال قصرهایش منحصربه فرد بود و از توصیف ظاهر بیرونی این که، دیوارهای بلند سرخ که بلندای آن از 16 تا 33 مترمتغیر است و چاه های عمیق متصل به یامونا، اطراف قلعه را احاطه کرده و یک هشت ضلعی نامتوازن نمای بیرونی قلعه را به تصویر می کشد. نظرتان چیست برای مدت 8 سال درست مثل شاه جهان در همچین زندانی، محکوم به ماندن باشید؟ کاخی با معماری اسلامی و ایرانی.

داستان کاخ حصر جهان شاه با ورودی یک جام

در ابتدای ورود به این کاخ آگرا ، یک جام درست به اندازه ی یک حوض در معرض دید قرار داشت. و اما داستان آگرای هند و معماری آن که خود نشأت گرفته از زمان بابر، اولین پادشاه مغول است وی دوست داشت که اسلام را به هند نیز معرفی کند ولی عجل مهلتش نداد تا راهی هند شود و این توفیق بودن در ایران در زمان صفویه نصیب همایون شد. وی فارسی را آموخت در حد خواندن و نوشتن و پس از بازگشت در دهلی نو، حکومت خود را مستقر کرد، اکبر و جهانگیر و شاه جهان، به ترتیب بر مسند قدرت نشستند و با ساخت کاخ و باغ های زیبا، آگرا را توسعه بخشیدند. و نفر آخر از این امپراتوری، اورینزیپ (orienzip) بود که مسند قدرت را تا به زوال پیش راند.

شباهت معماری قلعه ی آگرا با معماری ایرانی

اگر روزی شما یکی از بازدیدکننده های کاخ سرخ آگرا در هند بودید، به معماری و طرح های روی دیوار قلعه و کاشی کاری های آن دقت کنید، اگر شما در هنر معماری دستی بر کار دارید، خیلی زود به این نکته می رسید که بسیاری از این تزئینات برگرفته از نوع معماری ایرانی است. بی شک، شمایی که عاشق هنر هستید، شباهت معماری در این قلعه و کاخ های آن را با معماری ایرانی درک می کنید و البته تفاوت ها هم برای شما قابل تشخیص خواهندبود.تصاویر حک شده روی کاشی های قلعه و قصرها، نقش هایی از فیل و پرندگان و اژدها تصویر شده است که  با خطوط اسلیمی و خطاطی هایی که در آثار معماری ایرانی دیده اید، این تمایز را نشان می دهند. در نهایت این که، معماری این قلعه، خود آثاری از معماری اسلامی به شمار می آید. پس از این قلعه ی هنری، تاریخی و اسلامی بازدید کنید و حسابی اوقات خوشی را از آن لحظات خود کنید.

در آگرا شاهد مراکز دیدنی زیادی هستید.

اگر در برنامه ریزی سفرتان، هند با بالاترین آرا، رتبه ی نخست را برای بازدید و گردشگری، کسب کرد، حتماً به خاطر داشته باشید، آگرا جزء لاینفک دیدنی و پرجاذبه در هند است. بی شک، از رفتن به آگرا، شهری دیدنی و گردشگری به خاطر تمام زیبایی های چشم نوازش همچون مسجد جامع آگرا، چینی کاروضه و باغ رام، پشیمان نخواهیدشد. بگذارید چشمانتان مسحور زیبایی ها شود. و این زیبایی برای مدتی قلبتان را آرام کند. یکی دیگر از جاذبه های دیدنی در آگرا، سوامی باغ صمد است. از آرامگاه یکی از زنان اکبرشاه، آرامگاه مریم هم غافل نشوید. در بازدید از باغ مهتاب لحظات خوشی را برای خودتان به تصویر بکشید تا حال دلتان خوب شود.

سخن آخر

به آگرا شهر پرجاذبه ی هند، سفر کنید و از قلعه ی اسرارآمیز و سرخ رنگ آگرا دیدن کنید و از مشاهده ی  قلعه ای با قصرها و باغ های پراز شاخ وبرگ تنیده و قصرهایی سفید و سرخ که تجلی زیبایی هنر دست بشر و اسطوره های گاه عاشق پیشه ی تاریخ هستند، لذت ببرید. سفرتان بی خطر، لحظاتتان پر از شادی.