انتشار اسناد حقوقی حفاظت و مدیریت میراث ناملموس برای اولین بار

به گزارش خبرنگار مهر، آتوسا مومنی مترجم کتاب قدرت نرم میراث ناملموس در جلسه رونمایی از این کتاب صحبت‌هایش را با تشریح روند تشکیل کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس در سال 2003 آغاز کرد و گفت: بحث هویت میراث فرهنگی ناملموس زمانی مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفت که دنیا متوجه نقش اساسی فرهنگ به عنوان بن مایه محض ملت‌ها شد و فهمید که در صورت بی‌توجهی به صور فرهنگی متنوع، به زودی همه آنها از دست خواهند رفت.

عضو شورای حکام مرکز مطالعات منطقه ای حفاظت از میراث ناملموس آسیای مرکزی و غربی میراث معنوی با اشاره به کنوانسیون 1972 از 10 معیار مصوب برای قرار گرفتن میراث جوامع در فهرست میراث جهانی یاد کرد و افزود: معیار ششم از این 10 معیار باعث شد جوامع مختلف پرونده‌هایی چالش‌برانگیز را برای ثبت در فهرست میراث جهانی به یونسکو ارائه دهند. در این معیار ذکر شده بود هر اثری که دارای ظرفیت های فرهنگی، آئینی و سنتی باشد و به نحوی با دانش، سنت، آئین و صور فرهنگ مردم ارتباط داشته باشند، می‌توانند به عنوان اثری در فهرست میراث جهانی ثبت شوند.

به گفته دانش‌آموخته فوق دکترای حقوق میراث فرهنگی؛ در سال‌های 1988 و 1989 سه پرونده به عنوان مواردی مطرح شدند که مخالفان و موافقان بسیاری داشتند، سالها زمان برد و بارها رد شدند اما بالاخره با تلاش جوامع ارائه دهنده، به ثبت در فهرست میراث جهانی رسیدند. اما از همین زمان تصویب شد که هر پرونده‌ ملزم باشد حداقل سه معیار از لیست 10معیاره را در بربگیرد و هیچ پرونده‌ای دیگر فقط با معیار ششم قابلیت ثبت ندارد.

مومنی تصریح کرد: این مصوبه در سطح جهانی باعث شد اتفاق بدی رخ دهد؛ دیگر امکان ثبت صور فرهنگی وجود نداشت و این خلا باعث می‌شد کم‌کم دنیا به سمتی برود که فرهنگ غرب بر تمام جوامع سیطره پیدا کند و تمام دنیا شبیه به هم شوند! اما یونسکو در پی حل این خلا برآمد و به این ترتیب در سال 2003، سند کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس تصویب شد.

استاد دانشگاه‌ تهران تصریح کرد: به این ترتیب، 5 طبقه بندی تحت عنوان کردارهای اجتماعی تعریف شد؛ آئین‌ها و رسوم، باورها و اعتقادات، مهارت‌ها و هنرهای سنتی، دانش های مربوط به کیهان و طبیعت و هنرهای اجرایی و نمایشی. این اتفاق باعث شد جامعه جهانی از رقابت صرفاً در زمینه‌های اقتصادی به رقابت فرهنگی تغییر موضع دهد و جوامع مختلف تلاش برای ثبت صور فرهنگی‌شان را به عنوان پرونده‌های میراث ناملموس آغاز کنند.

آتوسا مومنی با تاکید بر این که ایران یکی از ثروتمندترین کشورها با پیشینه بیش از 3 هزار سال در زمینه  میراث ناملموس است، گفت: اصفهان هم جزو شهرهای سرآمد میراث ناملموس است؛ از یک سو شهر جهانی صنایع دستی است، از سویی سرآمد هنرهای اجرایی محسوب می‌‎شود. در زمینه دانش‌های مربوط به معماری جایگاه مولد دارد و هنرهای مرتبط با معماری از این شهر به مناطق مختلف ایران هم منتقل شده است. اخیراً نیز بنیاد میراث ناملموس اصفهان به ثبت رسیده و فعالیت‌هایش را آغاز کرده است. بنابراین به طور کلی می‌توان گفت قوی‌ترین شهر در حوزه میراث ناملموس است.

نوپا بودن حوزه میراث ناملموس در جهان، نکته دیگری بود که مومنی از آن یاد کرد و افزود: منابع علمی این حوزه صرفاً به دو زبان انگلیسی و فرانسه هستند و بنابر نیازی که احساس می‌شد، سه کتاب را برای ترجمه در این حوزه در نظر گرفتیم. اولی، کتاب قدرت نرم میراث ناملموس  است که در دنیا به عنوان مرجع مهمی در زمینه جنبه‌های حقوقی حفاظت و مدیریت میراث ناملموس محسوب می‌شود.

به گفته مومنی، یک استاد برجسته جهانی در حوزه مردم شناسی به نام هریت دیکن پروژه‌ مشترک مطالعه میراث ناملموس آفریقا را با یونسکو انجام داد. نتایج پژوهش او و گروهش در جلسه شبکه بین المللی سیاستگذاری فرهنگی (INCP- RIPC) در کرواسی ارائه شد و کتاب قدرت نرم میراث ناملموس هم از همین جا متولد شد. حالا این کتاب به زبان فارسی در اختیار ایرانیان قرار گرفته تا دریچه باشد برای آشنایی ما با ادبیات حفاظت و مدیریت میراث ناملموس جهان. او بر لزوم بومی‌سازی این اسناد و سیاست‌ها برای جامعه ایران نیز تاکید کرد و افزود: با توجه به مباحث، مثال‌های عینی و اسناد حقوقی مطرح شده در این کتاب نه تنها می‌توان به راه‌های مدیریت و حفاظت از میراث ناملموس ایران پی برد بلکه امکان رسیدن به منافع اقتصادی و فرهنگی (با رعایت اصل اولویت انتفاع جامعه مولد میراث ناملموس) نیز وجود دارد و به سوالاتی از قبیل مالکیت و قیمت و چگونگی انتقال بین نسلی نیز پاسخ داده شده است.

کتاب قدرت نرم میراث ناملموس؛ اسناد حقوقی و مالی برای حفاظت از میراث ناملموس  با عنوان انگلیسی The subtle power of intangible heritage; legal and financial instruments for safeguarding intangible heritage نوشته هریت دیکن (Harriet Deacon) با همکاری لوویو دونالدو، بوللو روباتا و سندرا پرسالندیز با ترجمه آتوسا مومنی توسط  بنیاد میراث ناملموس اصفهان و مرکز خلاقیت و نوآوری شهرداری اصفهان در یک هزار نسخه منتشر شده است.