مقبره الشعرا تبریز یکی از آرامگاه های دارای قدمت و بسیار کهن شهر زیبا و از جاذبه های گردشگری تبریز و محل دفن و آرامگاه قریب به 400 تن از بزرگان شعر و ادب و همچنین عرفای کشور عزیزمان ایران و سایر کشور های همسایه و اطراف ایران می باشد که سالانه میزبان خیل عظیم گردشگران داخلی و خارجی می باشد. پس با همگردی برای سفر به یکی از زیباترین جاذبه های تبریز همراه باشید.
موقعیت اقلیمی وجغرافیایی
مقبره الشعرا تبریز (آرامگاه شاعران) یکی از آرامگاه های قدیمی شهر تاریخی تبریز است که در منطقه ی سرخاب قرار گرفته است. مقبره الشعرا در حال حاضر درحوالی تکیه ی حیدر در تقاطع خیابان های ثقةالاسلام و عارف شهر تبریز واقع است و در ضلع شرقی بقعه سید حمزه و مقبره قائم مقام و ملاباشی می باشد. مقبره الشعرا در قدیم با نام های حظیره الشعرا، حظیره القضاه و قبرستان سرخاب نیز شهرت داشته است اما متاسفانه گذر زمان و شدید تر از آن حوادث طبیعی مانند سیل و زمین لرزه، نمای ظاهری آن را دچار فرسایش کرده است اما هم اکنون از زیباترین جاذبه های گردشگری تبریز به شمار می آید.
بزرگان مدفون در مقبره الشعرای تبریز
بر طبق نوشته های ادبی تذکره نویسان نام آشنای ایرانی و خارجی، مقبره الشعرا مدفن بیش از 400 تن از شاعران، عارفان و ادبای تاریخ از سراسر ایران بوده و چند تن از بزرگان ادبیات فارسی مانند اسدی طوسی (اهل خراسان) خاقانی شیروانی، قطران تبریزی، شاپور نیشابوری (اهل خراسان)، همام تبریزی و مانی شیرازی (اهل شیراز) و اخیرا زنده یاد سید محمدحسین شهریار بزرگ ترین غزل سرا و شاعر معاصر ایران در آن آرام گرفته اند.
تاریخ مجموعه
شهر تبریز در قرن ششم و بعد از اینکه به مرکز حکومت اتابکان آذربایجان تبدیل شد، سرزمین شاعرانی شد در جستجوی زندگی دور از نزاع و جنگ و به دنبال زندگی آرام وآسوده بودند. خاقانی وابوالعلا و فلکی از شروان و گنجه، ظهیر فاریابی و شاهپور نیشابوری از خراسان به تبریز مهاجرت کردند و در این شهر سکونت گزیدند و پس از مرگ، یکایک آنان در حظیره مخصوصی به خاک سپرده شدند که در متون تاریخی و تذکره ها از آن به عنوان مقبره الشعرا نام برده شده، شاعران دیگری نیز از عهد ایلخانیان تا ایلخانیان و دوره آق قویونلو در تبریز می زیستند و یا از نقاط دیگر به تبریز مهاجرت کرده و در این شهر درگذشته اند که غالبا در همین حظیره و در جوار خاقانی دفن شده اند. اسم این آرامگاه در آثار و نوشته های قبل از قرن هشتم هجری به چشم نمی خورد. در کتاب لباب الالباب تألیف محمد عوفی در سال 618 هجری که در آن زندگینامه ای از شاعران قرن هشتم هجری مثل خاقانی و ظهیرالدین فارابی که در مقبره الشعرا به خاک سپرده شده اند، نوشته شده، اسمی از این مکان به میان نیامده است. کهن ترین اشاره به این آرامگاه در کتاب نزهه القلوب تألیف حمدالله مستوفی در سال 740 هجری می باشد؛ همچنین در «تاریخ گزیده ی مستوفی» تألیف 730 هجری نیز به مقبره الشعرا اشاره شده است.
بنای یادبود
به دلیل متروکه شدن مقبره الشعرا بعد از زلزله های سال های 1193 و 1194 هجری قمری و به دلیل اینکه این آرامگاه محل دفن بسیاری از شاعران و عارفان بزرگ می باشد، در شهریور 1350 خورشیدی، مسابقه ای جهت طرح یک بنای یادبود در مقبره الشعرا توسط روزنامه ها برگزار شد و بعد از مدتی طرح غلام رضا فرزان مهر انتخاب و عملیات احداث و اجرای بنای یادبود آغاز گردید. در حال حاضر این بنای یادبود نماد مقبره الشعرا و یکی از اِلمان های شهر تبریز به حساب می آید.
نماد مقبره الشعرا که تلفیقی از هنر ومعماری کهن و مدرن است در بلندی های این آرامگاه خود نمایی می کند و یکی از بهترین و منحصر به فرد ترین جاذبه های گردشگری تبریز می باشد که سالانه میزبان خیل گردشگران ایرانی و خارجی است.
احداث بنا
احداث این پروژه از سال 1351 با قراردادی بین طراح و انجمن آثار ملی سابق شروع و تا سال 61 ادامه یافت و از این سال به بعد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجرای طرح را به عهده گرفت.
سخنان طراح بنا
فرزان مهر در خصوص انتخاب طرح بنای مقبره الشعرای تبریز و پروسه ساخت آن اظهار دارد:
1) این طراحی با هدف ایجاد وحدت و تلفیق طرح بر مبنای معماری سنتی و مدرن انجام شده است. در طراحی بنا همواره ایجاد حس ارتباط با بیننده و نو بودن طرح لحاظ شده تا با گذر زمان معماری آن جذابیت خود را حفظ کند.
2) لین قوس ها نمادی از تلفیق معماری کهن و مدرن است و برای ساخت آن ابتدا پنج لایه زمین کوبیده شده است تا مقاومت آن افزایش یابد. اگر اجرای این طرح درست پیش می رفت عمر مفید سازه تا 500 سال پیش بینی شده بود. سازه ی بنای یاد بود فلزی است و با روکش های از پیش ساخته ی بتنی پوشیده شده است.
به عقیده ی کارشناسان حوزه فرهنگی ایران، مقبره الشعرای تبریز مجموعه ای از تاریخ ادبیات می باشد. بیش از 400 شاعر، عارف و رجال نامی ایران و کشورهای منطقه از 800 سال قبل به ترتیب از حکیم اسدی طوسی تا استاد شهریار در این مکان به خاک سپرده شده اند.
