گورستان نوودیچی روسیه ؛ تاریخچه ای در قلب شهر مسکو

قبرستان نوودیچی مسکو در قلب شهر مسکو پایتخت روسیه قرار دارد. مانند تمام گورستان نوودیچی روسیه، در این جا هم مشاهیر بزرگی زندگی می کنند. یکی از دلایلی که این قبرستان تاریخی به شهرت رسیده است، حضور کلیسایی قدیمی به نام نوودویچ است که در نزدیکی لوژنیکی قرار دارد. یکی از معروف ترین بناهای قدیمی شهر که سالیان زیادی مورد توجه ادب دوستان بوده و هست. دیر و کلیسایی که در منطقه لوژنیکی مسکو ساخته شده، به افتخار تسخیر شهر سمولنسک توسط واسیلی سوم، شاهزاده بزرگ مسکو بنا شده است.در بین قرن های 16 و 17 این دیر، پناهگاه زنان اشرافی و خانواده سلطنتی بود که تارک دنیا و راهبه شده بودند. البته با گذشت زمان و روی کار آمدن حکومت کمونیستی، بخش هایی از این دیر به گورستان تبدیل شد. گورستان نوودیچی روسیه که محل دفن ثروتمندان منطقه شده بود، کم کم فرامنطقه ای شد و گسترش پیدا کرد. تعداد افرادی که در این قبرستان تاریخی دفن می شدند باعث شد که محدوده آن در انتهای قرن 19 افزایش پیدا کند، به طوری که در سال 1904، منطقه جدیدی به بخش جنوبی آن اضافه شد. نام این قبرستان نیز در سال 1927 به گورستان نوودویچی تغییر کرد. زیرا دیگر محلی برای دفن اشخاص مهم از بین سیاستمداران، نظامیان طراز اول و افراد برجسته علم و هنر و فرهنگ تبدیل شده بود. البته از همان زمان ها هم، رسم و قانونی در این قبرستان تاریخی وجود داشت که دو گروه از انسان ها این جا دفن نخواهند شد: رشوه خوارها و دزدها!

 مشاهیری که در گورستان نوودیچی دفن شده اند

همان طور که گفته شد، گورستان نوودیچی مسکو زمانی صرفاً مدفنی برای ثروتمندان منطقه بود و با گذشت زمان، بزرگان زیادی در آن خاک شدند. از دهه 1930، نویسندگان و هنرمندان زیادی در این قبرستان نوودیچی مسکو به خاک سپرده شدند که در بین هنرمندان سینما، تئاتر، موسیقی دانان و چهره های معروف می توان به: سیرف، یرمولوا، لویتان، روبینشتاین، مایاکفسکی و تریتیاکف اشاره کرد. بخشی که در نیمه دهه 1950 میلادی به گورستان نوودیچی روسیه اضافه شد، آن را به سه قسمت تقسیم کرد. تعداد سنگ مزارهایی که تاکنون در این قبرستان نوودیچی مسکو تاریخی خاک شده اند نزدیک به 7000 نفر تخمین زده شده اند. نزدیک به 230 نفر از آنان نیز «قهرمانان اتحاد شوروری» سابق هستند که به بزرگترین لقب در رژیم کمونیستی روسیه به حساب می آیند.

زیبایی های قبرستان تاریخی نوودیچی مسکو

تعداد آثار برجسته ای که در گورستان نوودیچی روسیه کار شده اند آن قدری هستند که بتوان لقب موزه را به این قبرستان نوودیچی مسکو تاریخی داد. هر کدام از مشاهیر و شخصیت های دفن شده در این جا، سنگ مزاری به اندازه ابهت خود نیز دارند. مجسمه ها، نمادها و آثار تجسمی کار شده در این جا نیز توسط هنرمندان برجسته این رشته مانند نیکلای اندریف، ایوان شادر، ورا موخینا، سرکی مر کویروف، زینوی طراحی و اجرا شده اند. شاعران و نویسندگانی که در این جا خاک شده اند نیز دست کمی از بزرگان سیاست و نظامی ندارند و جایگاه ویژه ای برای آنها در ادبیات روسیه قائل هستند. از جمله مایاکوفسکی که از شاعران مشهور این کشور بوده است.به این فهرست، آرگایف شاعر انقلابی روسیه را نیز باید اضافه کرد. این شاعر براساس رایی که در دادگاه تزاری روسیه صادر شده بود، محکوم به تبعید دائم شده بود، به طوری که حتی نباید جسدش در این کشور خاک می شد. آرگایف در سال 1877 در لندن فوت کرد و همان جا در گرینویچ لندن به خاک سپرده شد. نزدیک به 90 سال بعد و در سال 1877، استخوان های این شاعر انقلابی طرفدار دموکراسی به قبرستان نوودیچی مسکو تاریخی نوودیچی آورده و دفن شد.از دیگر مشاهیر ادبی روسیه، نیکلای گوگول نویسنده معروف روسی هم در این گورستان نوودیچی روسیه دفن شده است. او هم مانند آرگایف در جایی دیگر و در دابیلف دفن شده بود، اما جسد او را به نوودیچ آوردند و بار دیگر به خاک سپردند. مجسمه ای هم به یادبود او توسط «تومسکی» ساخته و بالای مزار او قرار داده شد.جالب است بدانید که آرامگاه آنتوان چخوف هم در این قبرستان تاریخی قرار دارد. یکی از برجسته ترین نویسندگان روسیه که زندگی پر رمز و رازی داشت و آن قدر شهرت داشت که نگران بود صرفاً از او تعریف و تمجید کنند. به طوری که در وصیت نامه اش نوشته بود: «لطفاً چیزی بیشتر از این که من مردی زیبا، نابغ و دارای روحی پاک همچون آینه هستم نیز  بنویسید.»یکی از ایران شناسان معروف شوروی سابق به نام پروفسور «برتلس»، در این قبرستان نوودیچی مسکو دفن شده است. او اولین ایران شناسی بود که قطعاتی از فارسی را به روسی ترجمه کرد. ترجمه روسی اوستا و قطعاتی از هفت پیکر نظامی از او در مجله ای به نام شرق منتشر شد. و بعد از آن، دویست جلد کتاب تالیف کرد. سفرنامه ناصرخسرو توسط او به روسی برگردانده شده است و شهرت جهانی نیز برایش به همراه داشته است. فرزند این پروفسور نیز به نام «آندری برتلس» در قبرستان نوودیچی آرام گرفته است.

دیگر بزرگانی که در این قبرستان مسکو خاک شده اند

حتماً نام توپولف را شنیده اید. آرامگاه مخترع این هواپیما در قبرستان مسکو به خاک سپرده شده است. به غیر از او، بزرگان دیگری هم در این جا هستند. از جمله سیاستمدارانی مانند: نیکیتا سرگیویچ خروشچف که دبیر کل حزب کمونیست شوروی و رهبر اتحاد جماهیر شوروی بوده است. اولین رئیس جمهور فدراسیون روسیه و آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی به نام بوریس یلتسین، از مشهورترین سیاستمداران خاک شده در قبرستان تاریخی مسکو هستند. به این لیست، کارگردان بزرگ انقلاب روسیه، سرگئی آیزنشتاین؛ شاعر انقلابی روسیه، ولادیمیر مایاکوفسکی؛ روان شناس مشهور روسی، پاول ایوانویچ بلیایف و کارگردان مبدع تئاتر روسیه، الکساندرتایروف، نیز این جا هستند. از ورزشکاران، زویا کاسمو دیمیانسکایا، دختر پارتیزان و قهرمان ملی روسیه در جنگ جهانی دوم در این جا خاک شده است. شاعران نام آشنایی هم هستند که برای ما ایرانی ها شناخته شده اند. از جمله: ناظم حکمت، شاعر انقلابی ترکیه،  ابوالقاسم لاهوتی کرمانشاهی، شاعر و فعال سیاسی ایرانی در دوران انقلاب مشروطه که از دیگر کشورها هستند و در مسکو به خاک سپرده شده اند.

ابوالقاسم لاهوتی در قبرستان تاریخی مسکو

ابوالقاسم لاهوتی، یکی از شاعرانی است که از کشورش دور افتاده است. در اولین قبرها می توان آرامگاه او را در قبرستان نوودیچی  دید، که در سمت راست ورودی قبرستان قرار دارد. به احترام او، نامش را با رسم الخط فارسی روی قبر نوشته اند.این شاعر در جوانی اش، سمت فرماندهی ژاندارمری قم را داشته است. اما به خاطر کارهای انقلابی اش، زندان و تبعید محکوم شد. او بعد از این که به خارج از کشور و شهرهایی مانند استانبول و ایروان تبعید شد،  توانست به کشور بازگردد و در راس ژاندارمری تبریز و با کمک انقلابیون تبریز، این شهر را تصرف کرد. اما وقتی که در عملیاتش شکست خورد، به شوروی سابق پناهنده شد و تا اواخر عمرش در تاجیکستان امروزی، مشغول آموزگاری شد. البته در این مدت، عضویت در حزب کمونیست و ریاست اکادمی علوم تاجیکستان و وزارت معارف را نیز به کارنامه خودش اضافه کرد.او به سال 1336 هجری شمسی، در شهر مسکو از دنیا رفت و در قبرستان نوودیچی تاریخی همین شهر به خاک سپرده شد.

وضعیت فعلی گورستان نوودیچی

با این که اکثر کسانی که در قبرستان مسکو به خاک سپرده شده اند، جزو قهرمانان این کشور به حساب می آیند و مدت زمان زیادی از فوتشان می گذرد، اما همچنان شهرداری مسکو اجازه می دهد که افرادی در آن به خاک سپرده شوند. شرط خاک سپاری در این قبرستان مسکو این است که بازماندگان یکی از کسانی باشند که در این جا به خاک سپرده شده اند، و البته نیم قرن از دفن فرد اول گذشته باشد.تعداد کسانی که در گورستان نوودیچی روسیه به خاک سپرده شده اند، بیشتر از بیست هزار نفر است. به این لیست، باید هزاران نفر را که جسدهایشان سوزانده شده و خاکسترشان را در کنار دیوار دفن و تصویرشان را به دیوار نصب کرده اند، اضافه کرد.  حبیب وفا، جزو کسانی است که جسدش سوزانده شده و خاکسترش را نیز در کنار دیوار دفن کرده اند. او نویسنده و دانشمندی هندی بوده که در سال 1900 متولد و در سال 1936 در گذشته است.نمادهایی به شکل مجسمه و دیگر اشکال روی اغلب سنگ قبرها دیده می شود که خودشان نیز جزو شاهکارهای هنری به شمار می روند. جنس بیشتر این مجسمه ها از مرمر سیاه است.به لیست بلندبالای مشاهیر این قبرستان مسکو باید لئو تولستوی را نیز اضافه کرد.او خالق رمان مشهور «جنگ و صلح» است که از زبان یکی از قهرمانان در مورد شهر پس از جنگ صحبت می کند. بنابراین بازدید این قبرستان را در سفر به روسیه و یا همراهی با تور روسیه به هیچ عنوان از دست ندهید.