عشایر پیوند عمیقی با محیط طبیعی خود داشته و در اصل زندگی خود را در انطباق با طبیعت ایجاد کرده اند. سنت ها، صنایع دستی، آداب و رسوم و شیوه زندگی خاص آنان با یکجانشینان شهری و روستایی تفاوت اساسی دارد در نتیجه می توان گفت که گردشگری عشایر به دو دسته جاذبه های گردشگری، یعنی طبیعت گردی و گردشگری فرهنگی را در بردارد. این خود بیانگر اهمیت و ضرورت توجه بیشتر به گردشگری عشایر است. پس با همگردی همراه باشید برای کسب اطلاعات از جاذبه های گردشگری عشایر و تور گردشگری عشایر.
قابلیت ها و جاذبه های گردشگری عشایر
زندگی عشایر و زندگی با عشایر تجربه ای غیرقابل وصف است. تجربه ای که برای هر گردشگر مغتنم و فراموش نشدنی خواهد بود. مهم ترین قابلیت ها و جاذبه های گردشگری عشایر که به عنوان فرصت های توریسم به شمار می روند می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
1) محیط طبیعی متنوع، در قلمرو ایلی که محدودهای زیست بوم های عشایر (ییلاق، قشلاق و میان بند) را شامل می شوند، در فصول مختلف قابل مشاهده است که می توانید برای زیباترین جاذبه های گردشگری عشایر با تور گردشگری عشایر همراه شوید و لحظه های ناب خلق کنید.
2) شروع و خاتمه و جابه جایی در قلمرو ایلی از جمله مواردی است که برای گردشگران با منشا داخلی و خارجی در قلمرو ایلی از ییلاق به قشلاق و بالعکس بسیار جذاب، جالب و دیدنی است.
برچیدن مساکن موقت عشایر در قالب چادر، آلاچیق و برافراشتن آن ها از محدودهای زیست در طول سال، بسته بندی لوازم و ابزار زندگی با استفاده از تولیدات خود عشایر و حمل آن ها توسط چهارپایان و در همین اواخر با وسایل نقلیه موتوری، حرکت زنان، مردان، کودکان به همراه ایل چه سواره و چه پیاده همواره برای گردشگران مهیج است و تور گردشگری عشایر بهترین پیشنهاد برای این تجربه هاست. جاذبه های اکوتوریستی ایران در مناطق عشایری، قایقرانی، اسکی روی آب، غواصی، کوهنوردی، غارنوردی، یخ نوردی، صخره نوردی، ورزش های ساحلی، شنا، مردم شناسی،توریسم کوچ، توریسم آداب و رسوم، روستاگردی، دامنه نوردی، دیدار از حیات وحش، چشم اندازها و آثار طبیعی، آموزش و پژوهش در طبیعت، تفریح و تغییر حال و هوا، شکار و صید، شکار چارپایان، ماهیگیری، صید، ورزش های زمستانی، اسکی، لوژ سواری، برف نوردی، بیابان گردی، تورهای کاروانسرا، قایقرانی اسکی و قایق سواری روی ماسه، کویر، طبیعت درمانی، چشمه آبگرم، لجن درمانی، نقاهت گاهی سنت های عشایری و پایبندی به آن ها: عشایر مردمانی مهربان، خون گرم، دلیر، باهوش، سوارکارانی ماهر، تیراندازانی زبده و کوهنوردانی برجسته و سخت کوش به حساب می آیند. اعتقاد آن ها به آداب و رسوم، سنن اجتماعی، مراسم های عروسی با گویش های متنوع از جمله موارد دیدنی محسوب می شوند.
ظرفیت های اقتصادی: فعالیت های اقتصادی به عنوان نمادی از هویت گذشته و حال عشایر به حساب می آیند. فعالیت های دامداری شامل پرورش دام، شیردوشی، پشم چینی و تبدیل شیر به سایر فرآورده های لبنی، اشکال مختلف مسکن اعم از دائمی، موقت، آلاچیق، چادر و صنایع دستی متنوع شامل قالی، قالیچه، گلیم، جاجیم، گبه که اغلب از مواد اولیه بومی تهیه می شود برای ببنندگان دیدنی و شگفت انگیز می باشد. بنابراین باتوجه به قابلیت ها و ظرفیت های ذکر شده، زمینه فعال سازی طبیعت گردی به همراه گردشگری فرهنگی فراهم است و تور گردشگری عشایر این امکانات را برای علاقمندان فراهم ساختند. این فرصت نادر را که در بقیه جهان به ندرت مشاهده می شود، نباید از دست داد. از دیدگاه برنامه ریزی منطقه ای،مناطق جاذب گردشگری را می توان به قطب های بین المللی، ملی و محلی تقسیم نمود. در این راستا قطب های بین المللی گردشگری عشایری ایران در کوهپایه های زاگرس قرار دارد، که زاگرس میانی به دلیل شرایط خاص جغرافیایی در رتبه بالایی قرار دارد. با تور گردشگری عشایر همراه شوید و این لحظه های شیرین را تجربه کنید.
جاذبه های گردشگری فرهنگی
1) زبان و گویش های محلی؛ به دلیل تنوع قومی و نژادی، تنوع زبان و لهجه در بین عشایر بسیار چشمگیر است. عشایر ایران براساس زبان و گویش ها به گروه های عمده زیر تقسیم می شوند: کرد، بلوچ، عرب و فارس هرکدام از این زبان ها و گویش ها به لهجه های کوچک تری تقسیم می شوند. برای نمونه لهجه لری شامل لری بختیاری، ممسنی، بویراحمدی و لرستانی است.
2) مکان های زیست سنتی و بومی؛ عشایر به دلیل شیوه زندگی کوچ نشینی همواره از سیاه چادر و یا سایر مساکن قابل حمل استفاده می کنند که این خود نوعی صنایع دستی آن ها محسوب می شود. هر یک از ایل ها و طوایف کشور بنا به اوضاع جغرافیایی منطقه، مساکن مختلفی دارند. سیاه چادرهای قشقایی، کپرهای عشایر بلوچ، بهون بختیاری، گوت سنگسری، آلاچیق شاهسون و ترکمن و... هرکدام دارای سبک مختص به خود بوده که با شرایط اقلیمی منطقه خود نیز سازگاری دارد.
3) لباس و پوشاک؛ لباس ایلات عشایر به عنوان یکی از نمادهای اقوام ایرانی مورد توجه بسیاری از مردم شناسان و حتی موزه داران واقع گردیده است. طراحی لباس های محلی عشایر، تنوع رنگ ها و سوزن دوزی های انجام شده برآنها و ظرایف دیگر باعث جلب نظر بسیاری از علاقمندان شده است. برای مثال: لباس زنان کردستان در آذربایجان غربی و قشقایی ها در فارس فوق العاده زیبا و دیدنی است.
4) آداب و رسوم جشن ها و آیین ها؛ یکی از زمینه هایی که برای اغلب مردم جذاب و جالب است و مورد توجه فراوان واقع شده، آیین ها و مراسم در جامعه عشایر است. آداب و رسوم ازدواج و عروسی، عزاداری، اعیاد و سایر جشن های محلی که به مناسبت های مختلف انجام می گیرد. مانند جشن نوروز، جشن سده (کوچ پاییزه)، از توانمندی ها و جاذبه هایی است که باعث جذب جهانگرد به مناطق عشایری می شود، با تور گردشگری عشایر همراه شوید و این لحظه های تکرار نشدنی را تجربه کنید. به اعتقاد برخی از صاحب نظران جشن عشایر بختیاری در هنگام کوچ پاییزه، باقیمانده جشن سده یا مهرگان است. جشن ها و رقص های عشایری اغلب به صورت جمعی و با مشارکت همه، اعم از زن و مرد، کوچک و بزرگ، پیر و جوان انجام می گیرد. صفا، صمیمیت، شادی و نشاطی که نوازندگان ایل در جشن ها و اعیاد ایجاد می نمایند، غیرقابل توصیف است. این مراسم ها در پر کردن اوقات فراغت عشایر جایگاه والایی دارند.
5) شیوه دامداری سنتی و تهیه فرآورده های لبنی؛ پایه و اساس زندگی عشایر دامداری است. پس از گوشت قرمز، تولید فرآورده های لبنی، مهم ترین منبع اقتصادی عشایر بوده و اصلی ترین خوراک آن ها را تشکیل می دهد. به دلیل پراکندگی عشایر به خصوص در دوره ییلاقی در ارتفاعات در راه های سخت گذر که به نقاط روستایی و شهری متصل می شوند، اغلب از طریق جاده های مالرو از تولیدات خود را برای مصرف هموطنان خود انتقال می دهند. تهیه لبنیات سنتی در ایلات مختلف متنوعند. برای مثال لبنیات تولیدی سنگسری ها 22 نوع، اکراد شمال خراسان به 11 نوع، ایل قشقایی، بختیاری و بچاقچی 8 نوع مختلف بوده است. برخی از این تولیدات به عنوان داروهای سنتی استفاده دارد.
6) صنایع دستی؛ عشایر ایران از دیرباز در زمینه تولید صنایع دستی اشتغال داشته اند. آن ها با توجه به نوع زندگی خود مجبور بوده اند که وسایل زندگیشان را خود تولید کنند. از مهم ترین صنایع دستی آن ها باید از قالی، گلیم، گبه، پشتی، جاجیم، مفرش و... نام برد که برخی از این بافته ها شهرت جهانی دارند. مانند پشتی ترکمن، گبه قشقایی و...
7) دانش ها و فناوری های بومی سنتی؛ کشور ایران، یکی از نخستین مراکز کشاورزی و دامداری جهان است. رام کردن بز، سگ و اسب، اصلاح نژاد دام و پرندگان (پر دنبه کردن و یا بی دنبه کردن گوسفندان)، واکسیناسیون (مایه کوبی) دام ها، قرن ها قبل از کشفیات پاستور از دستاوردهای فرهنگی ایرانیان است. شیوه های تولید فرآورده های لبنی و حفظ و نگهداری ان و ایجاد مساکن متعدد با توجه به اقلیم مختلف ایران از دیگر دستاوردهای دانش بومی ایرانیان بوده است.
8) موسیقی و ترانه های محلی؛ موسیقی و آوازهای فولکلور و محلی یکی از وسایل عمده انتقال فرهنگ نسل های گذشته به نسل های جدید است. این هنرها، کارکردهای ویژه ای در جامعه عشایری دارند. یکی از کارکردهای موسیقی و آوازهای محلی دسته جمعی در زندگی عشایری، نظم و ساماندهی به سازمان تولید می باشد از مشک زنی گرفته تا برنج کوبی نمونه های بارزی از این ادعا به حساب می آیند. اشعار و آوازهای محلی همراه ایل علاوه بر یاری رساندن جهت انجام کار، توان و نیروی جسمی آنان را برای ادامه کار با نشاط و پرتحرک نگه می دارد.
9) کوچ سنتی؛ باوجود پیشرفت های عمده در زمینه حمل و نقل هنوز هم بسیاری از عشایر کشور به دلیل نداشتن امکانات ارتباطی و جاده های مناسب به شیوه سنتی کوچ می کنند. تا به حال گزارش های مستند و آلبوم عکس متعددی به وسیله عکاسان، نقاشان و مردم شناسان در این زمینه تهیه و چاپ شده است.
شناخت جاذبه های عشایری
زندگی کوچ نشینی به اشکال مختلف در تمام نواحی ایران مشاهده می شود، زیرا موقعیت مکانی و شرایط طبیعی در کشور زمینه مناسبی را برای فعالیت های دامداری و اقتصادی کوچ نشینی فراهم آورده است. ویژگی های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی عشایر همواره در طول تاریخ زبانزد خاص و عام بوده است. علاوه بر آن جاذبه های طبیعی، شیوه زندگی، کوچ، دامداری سنتی، صنایع دستی، هنر و موسیقی، مراسم و جشن ها و... چشم هر بیننده ای را خیره می کند. شناخت دقیق جاذبه های توریستی و آداب و رسوم اجتماعی ایلی بدون شک برای جهانگردان و ایرانگردان جذابیت ویژه ای را ایجاد خواهد کرد.
