نحوه برخورد والدین با لجبازی کودکان

پرسش خوانندگان : با لجبازی بچه ‌ ها چگونه رفتار کنیم تا هم لجبازی آنها کم شود، هم روش تربیتی درستی اعمال کرده باشیم؛ از مرتب کردن اتاق و جمع کردن اســباب ‌بازی ‌ها تا درست غذا خوردن و گریه کردن های بی دلیل!

پاسخ دکتر آناهیتا خدابخش کولایی، مشاور و مدرس دانشگاه : 

برای پاسخ به این سوال ابتدا باید مشخص کنیم چه چیزهایی لجبازی به حساب نمی آید. در بسیاری از موارد، والدین فکر می‌کنند بچه‌ی سه یا چهار ساله‌شان، با آنها لجبازی می‌کند. درحالی که آن کار به ظاهر لجبازانه به این دلیل از بچه سر زده است که نمی‌تواند صحبت کند یا درباره‌ی چیزی که می‌خواهد، توضیح دهد. کودکان به این دلیل که یا توانایی گفتاری ندارند یا در این توانایی مهارت لازم را کسب نکرده‌اند، برای رساندن منظورشان، اشیا را به اطراف پرت یا روی یک حرکت یا حرف‌شان، پافشاری می‌کنند. به خصوص در سن دو تا چهار سالگی که بچه‌ها در این سن‌و‌سال تمایل دارند همه چیز را برای خودشان داشته باشند.

به این ترتیب اگر دقت کنید، متوجه می‌شوید به برداشتن کیف یا دیگر وسایل شخصی مادرشان واکنش‌های تند نشان می‌دهند. اوضاع وقتی بدتر می‌شود که والدین، واکنش‌های اشتباه نشان می‌دهند به عنوان مثال در برابر خواسته‌ی کودک، روی خواسته‌ی خود اصرار می‌کنند و آن‌قدر این پافشاری دوطرفه، تداوم پیدا می‌کند که به رقابت و لج‌بازی بین والدین و کودک منجر می‌شود و به طور غیرمستقیم به کودک آموزش می‌دهند  لجبازی کند، در حالی‌که بچه پیش از آن، اصلاً لجبازی کردن را بلد نبوده است.

به عنوان مثال والدین در برابر خواسته‌ی کودک، شروع به توجیهات و آوردن دلایل منطقی و طولانی می‌کنند، توضیحاتی که نه بچه به آن توجه می‌کند و نه اصلاً آنرا می‌فهمد. در این مرحله، وقتی بچه‌ها به حرف والدین گوش نمی‌کنند، پدر و مادر فکر می‌کنند کودک لجبازی دارند! در صورتی که همه‌ی این عکس‌العمل‌ها بخشی از دوره‌ی رشد کودک به حساب می‌آید.

 حتا اگر قرار است نکته‌ای به بچه یاد بدهید، مثل اینکه پس از بازی اسباب‌بازی‌هایش را جمع‌و‌جور کند، باید این آموزش مشارکتی باشد و والدین به همراه کودک این کار را انجام دهند و آرام آرام و به طور غیرمستقیم او را به سمت انجام وظایفش سوق دهند.

بخش دیگری از موضوع لجبازی کودکان، به نحوه‌ی برخورد پدر و مادرها با بچه‌ها برمی‌گردد. به دلیل کوچک بودن خانه‌ها و آپارتمان‌هایی که در آن زندگی می‌کنیم، والدین معمولاً از بچه‌ها می‌خواهند جیغ و فریاد نزنند و برای جلوگیری از جیغ و فریاد آنها، به‌سرعت هم تسلیم می‌شوند و چیزی را که بچه می‌خواهد، در اختیارش قرار می‌دهند، به‌خصوص وقتی‌ می‌خواهیم رفتاری را در کودک تغییر دهیم، جیغ و لجبازی کودک بیشتر می‌شود و اتفاقاً والدین هم زودتر تسلیم می‌شوند. این در حالی است که کودکان به‌راحتی تغییر رفتار را نمی‌پذیرند و این کار، زمان و حوصله‌ی بسیاری نیاز دارد. نکته‌ی مهم آنکه همیشه به یاد داشته باشید تربیت کودک باید با نظم خاصی همراه باشد و تشویق و تنبیه‌ها (البته نه از نوع عاطفی و بدنی) به موقع و به اندازه باشد و حتماً انجام شود.

در صورتی که به کودک قول داده‌اید اگر به حرف شما گوش کند پاداش می‌گیرد و اگر جیغ بزند نمی‌تواند برنامه‌ی مورد علاقه‌اش را از تلویزیون تماشا کند، حتماً به این وعده‌ و وعیدها عمل کنید. نکته‌ی پایانی اینکه، همیشه کودکان، صرفاً لجباز نیستند و ممکن است لجبازی ظاهری آنها با اختلال دیگری همراه باشد؛ اختلالاتی مثل ADHD یا بیش‌فعالی و کمبود توجه، گاهی هم ممکن است این دو اختلال را به طور همزمان داشته باشند.

البته اختلال نافرمانی و لجبازی عمدتاً در سنین ورود به مدرسه بروز می‌کند و کودک نسبت به معلم، ناظم و والدین نافرمان و لجباز است و تکالیفش را انجام نمی‌دهد یا نافرمانی‌های شدیدتر و عمیق‌تر دارد و 55 تا 60 درصد از این موارد، با اختلال بیش‌فعالی همراه است، که در این صورت والدین حتماً باید با روان‌شناسان مشورت کنند و برنامه‌ریزی مدون و مشخصی برای حل این بحران داشته باشند.