حرف از حفاظت از محیط‌زیست که می‌زنیم کمتر به دنبال حفاظت از خاک هستیم. بی‌توجهی ما به مساله خاک اکنون هزینه معنوی و مادی زیادی بر دستمان گذاشته و در ابعاد وسیع شاهد وقوع پدیده‌هایی مانند فرسایش و آلودگی خاک هستیم.
به گزارش به نقل از روزنامه آرمان، شاهد رفتاری دوگانه افراد با خاک هستیم، از یک سو خاک را بی‌اهمیت می‌دانیم و بی‌توجه به چرخه طولانی تولید آن استفاده‌های غیرکارشناسانه از خاک می‌کنیم و از سوی دیگر گروه‌های خلافکاری خاک قاچاق می‌کنند و برای مثال تا مدت‌ها قاچاق خاک جزیره هرمز دغدغه مسئولان و سوژه رسانه‌های خبری شده بود.
عبدالکریم حسین‌زاده، عضو فراکسیون محیط‌زیست مجلس با اشاره به لزوم وجود قانون خاک در کشور می‌گوید:«از خاک استفاده‌های غیرکارشناسانه وبی‌رویه‌ای طی سال‌های اخیر شده که اکنون با نمودهای عینی سستی و آلودگی خاک شاهد اثرات آن هستیم. موضوعات زیست‌محیطی کشور سال‌ها در هاله‌ای از ابهام و بی‌توجهی قرار داشت و اکنون دیگر زمان بی‌توجهی به این مسائل به سر رسیده است. اکنون باید قانون جامع زیست‌محیطی داشته باشیم تا بتوانیم اثرات مضر و توجیه‌ناپذیر فعالیت‌های انسانی را بر محیط‌زیست کاهش دهیم.»
اهمیت تصویب قانون خاک را در کشور چه می‌دانید و به نظرتان چرا تاکنون در ایران وجود نداشته است؟
در حوزه اکولوژیکی و اکوسیستمی موضوع خاک نیز مانند آب و سایر پدیده‌های اکوسیستمی است و باید قوانینی را به منظور پایداری خاک تصویب کرد. قوانین مربوط به خاک به نسبت نوع و شکل استفاده از خاک به صورت معدود در بخش‌هایی از آیین‌نامه‌های داخلی وزارت‌کشاورزی وجود دارند اما مفاد این آیین‌نامه‌ها به صورت دقیق اجرا و رعایت نمی‌شوند. اما وجود قوانینی که بر اساس آنها و باتوجه به شرایط توپوگرافی و ساختاری زمین آن را مورد بهره‌برداری قرار دهیم، احساس می‌شود. درباره شدت و نوع استفاده از خاک باید یک قانون جامع وجود داشته باشد و در حال حاضر قوانین به صورت پراکنده هستند و جامعیت ندارند.
بحث‌هایی درباره فروش خاک جزیره هرمز وجود داشت، آیا مجلس فروش خاک هرمز را تایید می‌کند و اکنون چه اقداماتی برای جلوگیری از وقوع حوادث مشابه انجام می‌شود؟
نمایندگان مجلس درباره موضوع فروش خاک به ویژه فروش خاک جزیره هرمز معترض بودند. اما فروش خاک‌های باارزش در بسیاری از شهرهای کشور وجود دارد و تشکل‌ها و گروه‌هایی این ثروت ملی را غارت می‌کنند و تا امروز برخورد قانونی قابل‌قبولی با این افراد نشده است. هرچند وجود این باندها هنوز توسط مسئولان ذیربط تایید نشده اما عدم تایید آن به معنای عدم وجود این مساله نیست.
بحث تامل‌برانگیز دیگر بحث «خاک آلوده» در کشور است. چه عواملی سبب آلودگی خاک می‌شوند و چگونه می‌توان از بروز آنها جلوگیری کرد؟
وجود خاک آلوده نباید طبیعی باشد اما هست و اکنون در حاشیه کلانشهرها که محل دفن زباله‌ها و نخاله‌های ساختمانی و شهری هستند ناخودآگاه این زباله‌ها سبب آلودگی خاک می‌شوند. تاکنون نتوانسته‌ایم میزان تولید پسماندها را کاهش دهیم و بیش از جمعیت شهرها زباله تولید می‌کنیم. علاوه براین نحوه دفن و معدوم‌سازی زباله‌های شهری نیز همچنان روشی قدیمی دارد و از راه‌هایی که آسیب کمتری به محیط‌زیست می‌زنند استفاده نمی‌کنیم. تمامی شهرهای کشور به چرخه بازیافت نپیوسته‌اند و در صورتی که وارد چرخه بازیافت زباله شوند اثرات قابل‌توجهی بر افزایش میزان پاکی خاک و محیط‌زیست می‌گذارند. در‌حال حاضر متاسفانه در شهرهای ساحلی، کناره دریاها و دریاچه‌ها زباله‌ها دریا و ساحل را آلوده کرده و در شهرهای غیرساحلی طبیعت پیرامون شهرها و محیط‌طبیعی را نابود می‌کنند. مساله بازیافت زباله در کشور به میزان کافی جدی نگرفته نمی‌شود. اگر از روش‌ها و الگوهای استاندارد بازیافت و معدوم‌سازی زباله استفاده کنیم در این صورت میزان مضرات آنها برای محیط‌زیست طبیعی کاهش پیدا می‌کند.
فرسایش خاک نیز یکی از مشکلات جدی زیست‌محیطی شده و یکی از مهم‌ترین دلایل آن مصرف بیش از اندازه گونه‌های گیاهی توسط دام و احشام و همچنین کشاورزی غیراصولی است. به اعتقاد شما به منظور کاهش معضل فرسایش خاک چه راه‌هایی وجود دارد؟
این موضوع به نحوه سرمایه‌گذاری در حوزه آبخیزداری کشور برمی‌گردد و در صورت مدیریت و سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توان میزان فرسایش خاک را کاهش داد. علاوه براین باید بتوانیم موضوع استفاده دام‌ها و احشام از چراگاه‌ها و مراتع را سازماندهی دقیق و درست کنیم. در طول تاریخ دام‌ها از مراتع طبیعی برای تغذیه دام‌های خود استفاده می‌کردند اما شدت فرسایش خاک به میزان کنونی نبود. بنابراین استفاده دام از مراتع طبیعی نیازمند ساماندهی و برنامه‌ریزی دقیق است. باید بتوانیم نوع تغذیه دام‌ها را تغییر دهیم و از مواد طبیعی در محیط‌زیست استفاده کنیم. در این صورت کمک بزرگی به کاهش میزان فرسایش خاک در ایران کرده‌ایم. منتها نیازمند نظارت دقیق و ساماندهی بیشتر سازمان‌های ذیربط به ویژه سازمان مراتع و جنگلبانی هستیم.
به اعتقاد شما به منظور کاهش فرسایش خاک چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟ آیا به‌عنوان مثال، فرونشت‌های متعدد را نیز می‌توان به علت فرسایش خاک دانست؟
تمام مسائل چرخه طبیعی بر یکدیگر اثرگذار هستند و در مواردی این تاثیرگذاری نمود عینی دارد. مساله فرونشت زمین که اکنون در برخی سکونتگاه‌های شهری یا محیط‌زیستی با آن مواجه هستیم به علل مختلف رخ می‌دهند. یکی از عوامل و تاثیرگذار استفاده بیش از حد از آب‌های غیرسطحی و سفره‌های آب زیرزمینی است؛ مشکلی که به میزان قابل‌توجهی در ایران با آن مواجهیم. در سنوات گذشته نوع استفاده ما از سفره‌های آب زیرزمینی باعث سست شدن لایه‌‌های مختلف خاک در زمین شده و در نهایت شاهد فرونشست خاک هستیم. بنابراین به نظر می‌رسد به هر میزان افراد جامعه نسبت به طبعیت و محیط پیرامونی خود حساسیت و دقت بیشتری داشته باشند و در مورد میزان و نحوه مصرف آب نیز دقت و هوشیاری بیشتری به خرج دهند کمتر شاهد معضلاتی مانند فرونشست زمین خواهیم بود. اما موضوع مصرف بهینه آب هیچ‌گاه در کشور جدی گرفته نشده و برای آن هیچ‌گاه سامانه دقیقی وجود نداشته است.
در طول قرن‌های متمادی پدیده آب، در میان ایرانیان مقدس بوده است و برای نحوه مصرف درست آن برنامه‌ریزی می‌کردند اما در دهه‌های گذشته استفاده از آب بیش از حد و بی‌رویه شده است. بی‌توجهی ما به مسائل زیست‌محیطی اکنون تاثیر خود را بر محیط پیرامونی ما گذاشته است. بنابراین اگر چرخه‌های آب و خشک شدن دریاچه‌های مختلف مانند ارومیه و... را بررسی کنید و به کاهش میزان آب سفره‌های آب زیرزمینی بنگرید درمی‌یابید تمام این مسائل به معنای گسترش بحران آب در کشور هستند. به عنوان یک راهکار کلی واقعیت آن است که باید در حوزه محیط‌زیست یک برنامه راهبردی جامع داشته باشیم. قانون خاک، آلودگی و سستی خاک، پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی نشان از آن دارد که مستقیما چرخه طبیعت بر پدیده‌های مختلف اثرگذاری داشته و در لحظه‌های خاص تاثیرگذاری خود را نشان می‌دهد. از جمله آنکه این موضوع بی‌ربط به موضوعات مختلف و میزان پایداری خاک در برابر سوانحی مانند زلزله نیست. علاوه بر قانون خاک نیازمند طرح جامع زیست‌محیطی هستیم که تمام حساسیت سنجیده شده را در آن پیش‌بینی کرده و نسبت به آن حساسیت‌ها، فرمول ها، قوانین و آیین‌نامه‌های خاص داشته باشیم. درنهایت بتوانیم از این به بعد پاسداری بیشتری از محیط طبیعی کشور انجام داده و سطح پایداری طبیعت و اکوسیستم را بالاتر ببریم تا پاسخگویی بیشتری به نیازهای نسل‌های آتی داشته باشیم.
