گلهای زعفران ارغوانی، منظم و شامل لولهای دراز است که به سه گلبرگ و کاسبرگ منتهی میشود. گلبرگهای زعفران به رنگهای بنفش، گلی و یا ارغوانی است قسمت مورد استفاده این گیاه که زعفران نامیده میشود ناحیه انتهایی خامه و کلاله آن است.
زعفران خیلی مرغوب قسمت کلاله گل یعنی قسمت انتهایی خامه است و میله خامه زعفران درجه دو و نامرغوب را تشکیل میدهد.
بهترین نوع زعفران دنیا از قائنات در استان خراسان به دست میآید و بعد از آن زعفران کرمان قرار دارد.
در برخی از نقاط گرمسیر دنیا مانند اسپانیا و کشمیر نیز زعفران بعمل میآید که با زعفران ایران تفاوت دارد و مرغوب نیست.
برداشت زعفران به این ترتیب صورت میگیرد که قسمت کلاله هر گل را بر میدارند و در بین کاغذ قرار میدهند تا خشک شود و سپس بسته بندی میکنند. استاندارد زعفران که در کشور فرانسه صورت گرفته است اعلام میدارد که باید 50 عدد از الیاف زعفران بیشتر از0/277 گرم وزن داشته باشد و درصد رطوبت آن 13 درصد باشد. همچنین هر میلی گرم آن باید بتواند 700 سانتیمتر مکعب آب را بطور محسوسی رنگی کند.
ترکیبات شیمیایی زعفران
زعفران دارای مواد چرب، املاح معدنی، موسیلاژ و اسانس های فراوانی است. رنگ زعفران مربوط به ماده محتوی آن، بنام کروسین است. پیاز زعفران سمی است و مصرف بیش از حد آن برای حیوانات کشنده است.
از زعفران میتوان به شکلهای زیر استفاده کرد:
دم کرده زعفران یا چای زعفران: 2 گرم زعفران را در یک لیتر آب جوش ریخته و به مدت نیم ساعت روی آتش بسیار ملایم بگذارید تا دم بکشد.
تنتور زعفران: یک گرم زعفران را ساییده و با 10 گرم الکل سفید 80 درجه مخلوط کنید و در شیشه ریخته و در آن را ببندید. شیشه را در جای تاریک گذاشته و هر روز آن را تکان دهید. پس از دو هفته آن را صاف کرده و از آن استفاده کنید.
گرد زعفران: زعفران را با حرارت 25 درجه سانتیگراد در فر خشک کرده سپس آسیاب کنید و از الک خیلی ریز (نمره 100) رد کنید تا گرد نرمی بدست بیاید.
خواص طبی زعفران
زعفران از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است. و مهمترین خاصیت زعفران که از قدیم الایام مورد استفاده بوده درمان افسردگی است. این خاصیت مهم حتی در شعر شاعران نیز انعکاس یافته است. شاهد آن شعر خاقانی است که میگوید:
گر کسی را زعفران شادی فزاید گو فزای چون تو با غم خو گرفتی زعفران کس مخور
زعفران دارای بویی قوی و طعم تلخ است.
- خوردن چای زعفران باعث هضم غذا میشود.
- باعث تحریک اعصاب میشود.
- اثر مسکن درد دارد.
- تنظیم کننده عادات ماهانه است و خانمهایی که پریودشان نامنظم است و عقب میافتد باید چای زعفران بنوشند.
- زعفران خون ساز است و گردش خون را آسان میسازد.
- مصرف زعفران خونریزیهای بعد زایمان را کاهش میدهد.
- برای اینکه دانههای سرخک زودتر بیرون بریزد به بچه زعفران بدهید.
- برای تقویت مغز و حواس مفید است.
- قوای جنسی را تقویت میکند.
- کبد را تصفیه و قوی میکند.
- سرفه را رفع و اثر مفیدی روی درمان برونشیت دارد.
- کلیه و مثانه را پاک میکند.
- آرام بخش و خواب آور است. کسانی که دچار بیخوابی هستند بهتر است قبل از رفتن به رختخواب یک فنجان چای زعفران بنوشند.
- برای زایمانهای سخت مفید است و در موعد زایمان این گونه زنان باید از چای زعفران استفاده کنند.
- برای خورد کردن و بیرون آوردن سنگ مثانه زعفران را با عسل مخلوط کرده و بخورید.
- برای برطرف کردن درد رحم و مقعد از گرد زعفران و کره کاکائو، شیاف درست کرده و استفاده کنید.
- زعفران ضد تشنج است.
- هنگام دندان درآوردن بچه ها که لثه هایشان درد دارد، مقدار نیم گرم زعفران را با عسل مخلوط کرده و با مسواک نرم روی لثه آنها بمالید تا درد برطرف شود.
- دم کرده زعفران عرقآور بوده و مخصوصاَ برای رفع سرما خوردگی و آنفولانزا مفید است.
- گاز معده را برطرف میکند.
- ادرارآور است.
- و بالاخره اگر میخواهید همیشه شاد و خندان باشید زعفران بخورید.
فرمول قدیمی زیر برای تنظیم پریود خانمها و باز کردن قاعدگی، سالهاست که بکار میرود و اثر بسیار مفیدی دارد.
تارتارات آهن و پتاسیم. 0/5 گرم
گرد زعفران. 0/5 گرم
پودر دارچین. 2 گرم
خانمها می توانند از این مخلوط در روز استفاده کنند.
مضرات زعفران
چون زعفران بر روی سیستم تولید مثل اثر میکند، بنابراین زنان باردار باید از خوردن آن خودداری کنند. زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود.
خوردن زیاد زعفران برای کلیهها مضر است، اشتها را کم میکند و ایجاد سردرد و باعث اختلال حواس میشود. برای جلوگیری از مضرات زعفران میتوان زعفران را با سکنجبین خورد.
زعفران را باید در شیشههای در بسته و دور از نور نگهداری کرد، زیرا عطر و رنگ خود را در اثر نور از دست میدهد.
برگرفته از کتاب یکصد گیاه معجزه گر ( تالیف دکتر سهراب خوش بین)
