حتماً برای شما هم پیش آمده که با شنیدن بوی یک عطر خاص، خاطراتی را از گذشته خود به یاد بیاورید. فکر می‌کنید چرا چنین اتفاقی می‌افتد. در ادامه علت بروز این حالت را بررسی می‌کنیم.
حس بویایی یکی از حس‌های خیره‌کننده است. اگرچه مجاری بینی ما همواره در حال شناسایی مولکول‌های معطر هستند؛ اما معمولاً توجهی به نحوه عملکرد حس بویایی نداریم. علاوه بر این، بوها می‌توانند احساسات قدرتمندی را برانگیزند و خاطرات گذشته را یادآوری کنند.
حس بویایی چگونه کار می‌کند و چرا حس بویایی می‌توانند یادآور خاطرات و احساسات باشد؟
شناسایی یک بو، به عنوان مثال بوی آناناس، میوه آناناس را به یاد می‌آورد.
با این حال، در برخی افراد همین بوی آناناس ممکن است یک دارو با طعم آناناس که در دوران کودکی مصرف کرده‌اند را به یاد بیاورد. در نتیجه حس هراس و حالت تهوع نیز با این بو ایجاد می‌شود.
یک بو می‌تواند احساسات گذشته را برگرداند و همه این احساسات تنها از طریق مولکول‌های کوچک ایجاد می‌شود.
نحوه عملکرد حس بویایی
اولین مرحله حس بویایی شناسایی است. حفره بینی از بافت بویایی پوشیده شده و در حفره بینی انسان‌ها نزدیک به 20 میلیون سلول عصبی و حسی بویایی وجود دارد.
این سلول‌ها پروتئین‌های گیرنده تولید می‌کنند که تا زمانی که بویی از حفره‌ها عبور کند، منتظر می‌مانند. انسان‌ها حدود 450 نوع گیرنده بویایی دارند.
زمانی که بویی به حفره بینی می‌رسد، به یک گیرنده با شکل متناسب می‌چسبد. این پیوند باعث یک تکان عصبی می‌شود که به پیازهای بویایی منتقل می‌شود؛ منطقه‌ای که از عصب‌های بویایی پوشیده شده است. پیازهای بویایی دو قطره به اندازه نخود هستند که زیر لوب پیشانی قرار دارند.
در این مرحله تفاوت بارز بین حس بویایی و حواس دیگر بارزتر می‌شود. در حواس دیگر، زمانی که محرکی توسط اندام موردنظر شناسایی می‌شود، به تالاموس می‌رود؛ جایی که سیگنال‌ها پردازش می‌شوند. در مرحله بعد اطلاعات به بخش‌های دیگر مغز می‌رود تا دقیق‌تر بررسی شود.
حس بویایی یک حس عجیب‌وغریب است. پیاز بویایی مستقیماً از طریق اولین عصب جمجمه‌ای درک می‌شود و لازم نیست مسیر پرپیچ‌وخمی را از تالاموس عبور کند تا پردازش شود.
دستگاه بویایی انسان
دستگاه بویایی دستگاه حسی بدن جانوران برای بوییدن است. بیشتر پستانداران و خزندگان دارای دو دستگاه جدای بویایی هستند یکی دستگاه اصلی بویایی اصلی و دیگری دستگاه فرعی بویایی.
ارتباط میان بو و احساسات
حس بویایی را می‌توان به عنوان یک کاوش محیطی در نظر گرفت. این سیستم عصبی با هوا تماس مستقیم دارد. حس بویایی تنها ساختار بیولوژیکی است که مغز عصب‌هایش را مستقیماً به دنیای خارج می‌فرستد.
یک ویژگی دیگر که باعث می‌شود حس بویایی با سایر حواس فرق داشته باشد، منطقه پردازش آن است. سیگنال‌های معطر که از محیط جمع‌آوری شده‌اند، مستقیماً به سیستم کناره‌ای مغز ارسال می‌شوند؛ جایی که گروهی از ساختارهای مغزی به شدت با احساسات، انگیزه، یادگیری و خاطرات درگیر هستند.
سیستم کناره‌ای شامل بادام‌واره‌ها، هیپوکامپوس و قشر جلویی است و بیشتر زندگی احساسی ما روی دیواره‌های آن نقش می‌بندد. این سیستم از طریق تحت تأثیر قرار دادن سیستم غدد درون‌ریز و سیستم عصبی خودکار (سیستمی که مسئول فعالیت‌های فیزیکی خودکار مانند ضربان قلب، هضم، ادرار و تحریک جنسی است) کار می‌کند.
علت این که زمانی که بویی را می‌شنویم، خاطره و احساسات خاصی را به یاد می‌آوریم، ارتباط مستقیم حس بویایی با این مراکز در مغز است.
همچنین این رابطه نزدیک با سیستم غدد درون‌ریز علت بروز عکس‌العمل در کل بدن با شنیدن یک بوی خاص را نیز توضیح می‌دهد.
