دکتر محمدحسین صالحی سورمقی
سابقه استفاده از رایحه (اسانس) گیاهان به هزاران سال قبل برمی‌گردد. مهم‌ترین نکته در مورد اسانس‌ها این است که هیچگاه نباید اسانس خالص را مستقیما به صورت موضعی و خوراکی مصرف کرد، زیرا ممکن است تحریکات شدید پوستی و یا مخاطی ایجاد کند، بنابراین برای استفاده از اسانس‌ها باید آنها را با روغن‌های گیاهی رقیق نمود.
مهم‌ترین روغن‌هایی که به این منظور مصرف می‌شوند، شامل روغن‌های بادام، زیتون بدون بو، آواکادو، گل مغربی، روغن هسته زردآلو، روغن ژوژوبا، روغن هسته انگور و روغن جوانه گندم هستند.
به طور کلی محصولاتی که در رایحه‌درمانی مصرف می‌شوند غیرخوراکی بوده و به صورت موضعی بر روی پوست و سطح بدن و یا از طریق تنفس استفاده و جذب می‌شوند. علت خوراکی نبودن این محصولات غلظت اسانس در روغن پایه است که ممکن است به غشاء مخاطی داخلی آسیب برساند.
البته غلظت‌های کم و بسیار رقیق اسانس‌ها می‌توانند به صورت خوراکی مصرف شوند. بهترین مثال در این مورد «عرقیات طبی» هستند که اسانس گیاهان با غلظت بسیار کم در آب قرار گرفته است.
با توجه به اینکه یکی از اثرات اسانس‌ها تحریک گردش خون جلدی است، برای تسکین و درمان دردهای سطحی، ماهیچه‌ای و به طور کلی اسکلتی بدن مفید می‌باشند. برای این منظور باید از روغن‌های ماساژ استفاده نمود. روغن‌های ماساژ را می‌توان مستقیم بر روی موضع قرار داده و مدتی به آهستگی محل را ماساژ داد. این کار می‌تواند روزانه چند بار بر حسب احتیاج و به مدت طولانی انجام شود.
روش دیگر اینکه می‌توان روغن‌های ماساژ را داخل آب وان حمام ریخت و در آن قرار گرفت. اسانس باعث تحریک گردش خون می‌شود و در مواردی نیز آرامبخش و یا ضد درد هستند و باعث رفع خستگی و کوفتگی و شادابی خواهند شد.
شیوه‌های دیگر استفاده از محصولات رایحه‌درمانی به صورت فرآورده‌های تنفسی، بخور و اسپری می‌باشد که اثرات ضداحتقان (ضدگرفتگی بینی) و ضدمیکروبی دارند.
فرآورده‌های اسانس را هرگز نباید در ظروف لاستیکی یا پلاستیکی و حتی ظروفی با دربی از این جنس قرار داد. این فرآورده‌ها حتماً باید در ظروف شیشه‌ای رنگی (قهوه‌ای) و یا فلزی نگهداری شوند، در ظروف باید کاملا بسته باشد و در معرض نور و حرارت قرار نگیرند، زیرا اسانس‌ها نسبت به عوامل مذکور حساسند و ممکن است تجزیه شوند. همچنین، مرور زمان ممکن است باعث تغییرات مواد اسانس‌ها و در نتیجه کاهش و یا تغییر اثرات آنها شود.
