هفته نامه سلامت - دکتر محمدعلی نیلفروش زاده*: ورزش و فعالیت بدنی ارتباط نزدیکی با زندگی سالم و سلامت افراد دارد ولی ورزشکاران با مشکلاتی هم روبرو هستند. گاهی ورزش، تکنیک های نادرست و رعایت نکردن نکات بهداشتی می تواند برای سلامت ورزشکار مضر باشد. این مطلب در مورد ورزشکارانی است که دچار مشکلات پوستی مرتبط با ورزش و محیط ورزشی می شوند. مشکلات پوستی ای که با کمی دقت و رعایت نکات بهداشتی و مراقبتی می توان از بروز آنها جلوگیری کرد.
1. نکته مهمی که ابتدا باید به آن اشاره کنیم، وجود تعریق در ورزشکار است. میزان آبی که از پوست تبخیر می شود زیاد است و فرد آب زیادی را حین ورزش از دست می دهد. عرق انسان حاوی سدیم است و تجمع نمک روی پوست باعث قرمزی و سوختگی و حساسیت می شود. به همین دلیل است که ورزشکاران باید بعد از هر بار فعالیت بدنی استحمام کنند.
2. ورزشکارانی که در محیط پررطوبت هوا فعالیت می کنند، این شرایط محیطی به نفع رشد میکروارگانیسم هاست و احتمال بروز بیماری های قارچی و تشدید سایر بیماری های پوستی در آنها زیاد می شود. همچنین باید به این نکته توجه داشت که پاهای ورزشکار ساعت ها داخل کفش می ماند که محیطی مرطوب و بدون جریان هواست که این مساله نیز به رشد باکتری ها و قارچ ها کمک زیادی می کند. بنابراین یک ورزشکار همواره باید به بهداشت پاهای خود، پوشیدن جوراب نخی و شستن مدام آن با آب و صابون و شستن مرتب پاها دقت داشته باشد.
3. بعضی از ورزشکاران رشته های ورزشی ای مانند فوتبال، دوندگی، دوچرخه سواری و... را انتخاب می کنند که فرد باید در فضای باز و زیر نور آفتاب ورزش کنند. این ورزشکاران در معرض مستقیم اشعه آفتاب و تاثیر سوء آن روی پوست هستند. همچنین ورزش های کوهستانی مانند اسکی، کوهنوردی و... نیز ورزشکار را در معرض سرمازدگی قرار می دهد. البته سرما و گرمای زیاد می تواند باعث خشکی و تاول در پوست هم شود. حفاظت از پوست با کلاه، ضدآفتاب و پوشیدن دستکش هنگام سرما برای جلوگیری از عوارض سرما و گرما کمک کننده است.
4. هر چقدر لباس کمتر شسته شود، احتمال بروز عفونت های پوستی بیشتر می شود. لباس کثیف محل تجمع باکتری و آلودگی است و در این افراد ممکن است بیماری های پوستی عفونی دیده شود.
5. همچنین در ورزش کشتی که تماس بدن دو فرد با هم زیاد است، بیماری های مختلف قارچی، تبخال پوستی، کورک، زردزخم و... دیده می شود. بعضی از بیماری های پوستی از طریق تماس پوست با پوست قابل انتقال هستند. کورک نباید ترکانده شود چون عفونت به اطراف پوست گسترش پیدا خواهدکرد. بهترین راه این است که منطقه به خوبی با آب و صابون شستشو داده شود.
6. گاهی هم به دلیل اصطکاک بین لباس و پوست ناشی از فشار حریف ورزشی یا سطح جسم سخت ایجاد می شود. اصطکاک می تواند موجب قرمزی و از بین رفتن سطح پوست، تاول و... شود. در این مواقع ناحیه باید تمیز نگه داشته شود و تا بهبود آن ورزش انجام نشود. همچنین این ورزشکاران باید از لباس های نخی با بافت محکم و نرم استفاده کنند تا احتمال سایش کمتر شود.
7. در ورزشکاران نوعی آکنه دیده می شود که به نام «آکنه مکانیکال» معروف است. این نوع آکنه نیز در اثر اصطکاک در ورزشکارانی که ورزش هاکی یا فوتبال انجام می دهند، دیده می شود. افرادی که ورزش اصطکاکی دارند باید پوست بدن را نرم نگه دارند و از مرطوب کننده های قوی استفاده کنند تا لایه محافظی روی پوست تشکیل شود. برای پاها نیز می توان از ضدعرق حاوی کلراید آلومینیوم استفاده کرد که باعث کاهش عرق و رطوبت می شود.
8. ورزشکاران باید کفش های مخصوص همان ورزش را تهیه کنند و در اندازه آن دقت کنند. کفش های کوچک و نامناسب باعث تاول در پا می شود. وقتی تاول ایجاد می شود به هیچ وجه نباید تاول بترکد و پوست تاول نیز باید باقی بماند. پوست روی تاول بهترین و استریل ترین پانسمان است.
9. در ورزش هایی مانند بدنسازی و وزنه برداری احتمال انتقال بیماری های پوستی زیاد است چون همه ورزشکاران باید از یک وسیله مشترک استفاده کنند. به همین دلیل توصیه می شود ورزشکار هنگام حضور در باشگاه از یک حوله تمیز شخصی استفاده کند که مدام همراه خودش است. درواقع سطح دیگر حوله باید در تماس با وسایل بدنسازی باشد. همچنین سایش در اثر تماس میله وزنه ها نیز ممکن است دیده شود که با پوشیدن جوراب های ضخیم و وسایل محافظتی می توان سایش را به حداقل رساند.
10. زخم ها و بریدگی هایی که روی بدن وجود دارد باید هنگام ورزش کاملا پوشانده شوند. زخم باز می تواند محل تجمع باکتری و آلودگی باشد که این شرایط وضعیت زخم را بدتر خواهدکرد.
11. بعد از ورزش پوست باید بررسی شود تا هرگونه تورم، تغییر رنگ و ساییدگی درمان شود.
12. قبل از ورود به استخر فرد باید به خوبی بدن را با آب و صابون و موها را با شامپو بشوید. این کار احتمال انتقال بیماری های پوستی را از طریق استخر کاهش خواهدداد. گرچه آب حاوی کلر است ولی تعداد افراد داخل استخر زیاد است و احتمال بیماری وجود دارد.
13. اگر حوله یا لباس روی زمین افتاد، از استفاده مجدد آن خودداری کنید. به هیچ وجه از حوله دیگران استفاده نکنید.
14. افرادی که ورزش سوارکاری انتخاب کرده اند، دقت کنند سایش بیشتر در ناحیه داخلی ران ها اتفاق می افتد. همچنین رطوبت در این محل به دلیل تماس مداوم با زین اسب زیاد است پس احتمال عفونت های قارچی بالاست. برای جلوگیری از این بیماری سوارکار باید از پودرهای جاذب عرق استفاده کند و شلوار نخی مناسب داشته باشد. همچنین ورزشکاران بهتر است به محض این که احساس کردند لباسشان خیس شده لباس دیگری بپوشند.
15. بعضی از بیماری های پوستی ممکن است با ورزش تشدید شوند. بیماری اگزما جزو این بیماری هاست. آب استخر حاوی کلر است و در اثر تماس با پوست دارای اگزما باعث تشدید التهاب اگزما خواهدشد. البته این مساله به این معنا نیست که افراد مبتلا به اگزما اصلا نمی توانند شنا کنند. این افراد بهتر است قبل از ورود به استخر از کرم مرطوب کننده قوی استفاده کنند. مرطوب کننده سطح پوست را از خشک شدن محافظت می کند. بهتر است زمانی وارد آب شوید که چند ساعتی از کلر زدن آب گذشته است زیرا غلظت کلر با گذشت زمان کمتر می شود.
*متخصص پوست، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران 