غده‌ی تیروئید و بیماری‌های آن

غده‌ی تیروئید را گواتر یا غمباد نیز می‌گویند. تیروئید در قسمت پایین گردن جای دارد. این غده شامل دو لب است یا دو نیم حلقه که طرفین نای قرار گرفته و توسط تنگه‌ای که از جلوی نای می‌گذرد، به هم اتصال دارند و این غده در جایی که زیبایی‌اش آرزوی هر زنی می‌باشد، قرار گرفته است. هورمون‌های فعال این غده عبارتند از تایروکسین وتری یدوتایرونین که هر دو حاوی مقادیر بالایی ید می‌باشند.
یکی از فعالیت‌های اصلی این غده نگه داری ید در بدن است. ترشح تایروکسین توسط هورمون محرکه‌ی تیروئید مترشحه از لوب قدامی هیپوفیز تنظیم می‌شود. اعمال این غده عبارتند از: کنترل سوخت و ساز بدن- حفظ سلامت پوست و مو- اثر بر تحریک پذیری سیستم عصبی- همکاری با دیگر غدد درون ریز (بدون مجرا) جهت نگهداری تعادل هورمونی بدن- کنترل رشد بدن و تکامل ذهنی در خردسالی- انباشتن ید در بدن.
ترشح بیش از حد هورمون‌های تیروئید، بیماری تیروئید سمی را ایجاد می‌کند که عموماً با بزرگی غده‌ی تیروئید (گواتر) همراه است.
علائم این بیماری شامل بیرون زدگی کره‌ی چشم، تندی نبض، افزایش تعریق و حالات عصبی می‌باشد.
اگرچه فرد در این حال به قدر کافی غذا می‌خورد اما به علت افزایش سرعت سوخت و ساز غالباً لاغر و ضعیف است. به دلیل اثرات ترشح بیش از حد هورمون‌های این غده بر روی سایر غدد درون ریز بدن، اختلالاتی در سیکل قاعدگی زنان نیز پدیدار می‌شود. همچنین کم‌کاری این غده در بزرگسالان و هم چنین عواقب متفاوتی در بر دارد. در بزرگسالان این حالت میکزدم نام دارد و علائم آن درست برعکس پرکاری تیروئید است، که شامل تمایل به افزایش وزن، خشکی و کلفتی پوست و کم پشت شدن موها می‌باشد. با کاهش سرعت سوخت و ساز، اشکالاتی در گرم نگه داشتن بدن رخ می‌دهد. در دوران کودکی کم کاری تیروئید کرتینیسم نام دارد که موجبات عقب ماندگی رشد و عدم تکامل ذهنی کودک را به دنبال دارد.
غالباً مشاهده شده که در دختران جوان در اوایل بلوغ و همچنین خانم‌های نسبتاً مسن در شروع دوره ی یائسگی در جلوی گردن برآمدگی مختصری پدیدار می‌شود. علت این برآمدگی همان غده‌ی تیروئید می‌باشد که گواتر یا غمباد نامیده می‌شود. هورمون‌های مترشح به وسیله‌ی تیروئید تا قبل از بلوغ در رشد اندام و تکامل شعور، نقش مهمی را به عهده دارند. اگر کودکی به علت بیماری یا جراحی یا به طور مادرزادی از هورمون‌های این غده محروم شود، رشد جنسی و مغزی‌اش متوقف می‌شود، پوست، متورم و پر چروک خواهد شد و موها خشک و شکننده می‌شوند. تیروئید بعد از بلوغ نقش مهمی در تنظیم امور تخمدان‌ها، باروری و شیر دادن خانم‌ها دارد. خانم‌ها باید توجه داشته باشند که خیلی بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بیماری تیروئید، مخصوصاً پُرکاری آن می‌باشند. یکی از عواملی که در پیدایش بیماری گواتر تأثیر دارد، تحریکات دائمی اعصاب و ناراحتی‌های روحی است. معمولاً گواتر اخلاقاً عصبی یا بدبین یا حسود و یا سریع التأثیر و یا گریبان خانم‌هایی را می‌گیرد که دارای زندگانی نامرتب، متشنج و غیرعادی هستند و در کل زن زندگی نمی‌باشند. گرفتار شب نشینی‌های مکرر، جلسات قمار، مجالس ناروا و غیراجتماعی و داخل شدن در جماعاتی که از حیث لباس و زر و زیور (طلا و جواهرات) یا منزل، اتومبیل و غیره به یک دیگر فخر می‌فروشند و امثال این گونه مجالس که به روحیه خانم‌ها بسیار فشار وارد می‌سازد، خواه ناخواه آن‌ها را به بیماری گواتر مبتلا خواهند ساخت. به طور کلی غده‌ی تیروئید در چاقی‌های مفرط و هم چنین در لاغری‌های بیش از اندازه نقش مهمی را بازی می‌کنند.
• در صورت مبتلا شدن می‌توانید برای درمان، پوست پرتقال و پوست لیمو را با هم بکوبید و به صورت خمیرمانندی روی موضع ضماد گذارید و ببندید و هر صبح و شب تکرار کنید.
• گشنیز تازه را پس از کوبیدن، با فشار آب بگیرد، یک قطعه سرب ورقه‌ای نازک را برداشته و آب گشنیز را روی آن بمالید، روی موضع گذاشته و ببندید. هر صبح، ظهر و شب ورقه‌ی سرب را باز کرده و صاف کنید، مجدداً آب گشنیز روی آن بمالید و ببندید.

بزرگ شدگی تیروئید (گواتر)

به بزرگ شدن تیروئید، گواتر گفته می‌شود. دلایل زیادی برای بزرگ شدن تیروئید وجود دارد که عبارتند از: کمبود ید در رژیم غذایی که بیشتر در مناطق کوهستانی و دور از دریا دیده می‌شود.
علت اکثر گواترهایی که در بریتانیا وجود دارد، مشخص نشده است و چنین گواترهایی را با وجود این که دلایل پیچیده‌ای باعث ایجاد آن‌ها می‌شوند، گواترهای ساده می‌نامند. در این موارد گرچه غده‌ی تیروئید بزرگ می‌شود اما میزان هورمون تیروئید طبیعی باقی می‌ماند و هیچ‌گونه کم کاری یا پُرکاری تیروئید دیده نمی‌شود. در ابتدا، غده‌ی تیروئید در نوجوانان و جوانان به طور یکنواخت منتشر و بزرگ می‌شود. در طی 15 تا 25 سال بعد، غده‌ی تیروئید دارای ندول‌ها یا گره‌هایی می‌شود و هنگامی که فرد به میانسالی می‌رسد، و غده‌ی تیروئید او از ندول یا گره پُر شده که اصطلاحاً به آن گواتر مولتی ندولر گفته می‌شود.

گواتر منتشر ساده:

اکثر مبتلایان به گواتر منتشر ساده را خانم‌های 15 تا 25 سال تشکیل می‌دهند. اگر شما هم یکی از این افراد هستید، توجه خواهید کرد که این گواتر حالت ورم کرده، نرم و قرینه‌ای در جلوی گردن پیدا کرده است. شما ممکن است این گواتر را به مدت چندین سال داشته باشید اما فکر می‌کردید که چربی دور گردن است. وقتی شما چیزی را می‌بلعید، باعث بالا و پایین رفتن آن خواهد شد. با این حال، این گواتر هیچ‌گونه دردی نداشته و معمولاً مشکلی در بلع ایجاد نمی‌کند. اما ممکن است شما احساس گرفتگی در جلوی گردن کنید. اندازه‌ی گواتر ممکن است در زمان‌های مختلف تغییر کند. در هنگام قاعدگی یا در طی حاملگی، اندازه‌ی گواتر بزرگتر می‌شود. معمولاً این گواترها از نظر زیبایی مشکلی ایجاد نمی‌کنند حتی بعضی‌ها عقیده دارند که این گواترها باعث زیبایی هم می‌شوند. نقاشان بزرگ قرن هفدهم و هجدهم اغلب برای این که زیبایی خانم‌ها را در نقاشی‌ها بیشتر نشان دهند برای آن‌ها یک گواتر هم می‌کشیدند.
برای درمان گواترهای منتشر ساده هیچ درمانی لازم نیست. سابقاً پزشکان برای این گونه افراد، (اغلب همراه با شیر) قرص‌های تیروئیدی تجویز می‌کردند، اما هیچ کدام از آن‌ها مؤثر نیستند. بسیاری از افراد متوجه می‌شوند که بعد از دو یا سه سال گواتر آن‌ها کوچک شده و یا حتی از بین رفته است.

گواتر مولتی ندولر ساده:

اگر شما در میانسالی به سر می‌برید، هنگامی که جلوی آینه صورت خود را می‌شویید یا خود را آرایش می‌کنید ممکن است متوجه یک ورم یا برآمدگی در جلوی گردن‌تان شده باشید که آن علامت گواتر می‌باشد. درواقع این گواتر به مدت چند سال وجود داشته است، اما اکنون اندازه‌ی آن طوری است که شما متوجه آن می‌شوید و یا این که گردن شما باریک‌تر شده و گواتر خود، را بهتر نشان می‌دهد. این گواتر اغلب در یک طرف گردن بزرگتر است و بهتر دیده می‌شود. اندازه‌ی آن ممکن است به قدری بزرگ باشد که هرکسی به راحتی بتواند آن را ببیند و شما مجبور باشید برای پنهان کردن آن بلوز یقه اسکی بپوشید و یا با شال یا روسری آن را از دید دیگران محفوظ نگه دارید. گاهی اوقات ممکن است به علت خونریزی داخلی در گواتر، تورم آن بیشتر شود و تازه متوجه وجود آن شوید. اگر اندازه‌ی گواتر خیلی بزرگ باشد ممکن است در بلع غذاهای خشک و جامد دچار مشکل شوید. اگر نای هم تحت فشار قرار گیرد ممکن است در تنفس اشکال ایجاد شود. خواننده‌ها ممکن است به خصوص در صدایشان تغییری احساس کنند.

کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید یا اصطلاحاً هیپوتیروئیدی، هنگامی رخ می‌دهد که ترشح هورمون‌های تیروئیدی T3 و T4 کاهش می‌یابد. در شایع‌ترین نوع آن که 1% جامعه (به خصوص خانم‌های مسن) را مبتلا می‌سازد، غده‌ی تیروئید کوچک و مچاله می‌شود و سلول‌های آن به علت نقصی که در سیستم ایمنی فرد بیمار وجود دارد، از بین می‌روند. در بعضی موارد با شیوع کمتر، اختلال در سیستم ایمنی نه تنها باعث کم کاری تیروئید می‌گردد، بلکه سبب بزرگ شدن تیروئید و ایجاد گواتر نیز می‌شود. هر دو نوع این کم کاری‌های تیروئیدی همراه با سایر بیماری‌های به اصطلاح بیماری خود ایمنی که ذکر خواهد شد، دیده می‌شوند. گرچه ابتلاء به کم کاری تیروئید شما را نسبت به سایر افراد سالم جامعه در مقابل ابتلاء به بیماری‌های خود ایمنی مستعد می‌کند، اما باز هم احتمال مبتلا شدن شما به این بیماری‌ها خیلی کم می‌باشد. یکی از دلایلی که فرد دچار کم کاری تیروئید می‌شود، درمان بیماری گویوز از طریق جراحی یا درمان با یُد رادیواکتیو می‌باشد.
کم کاری تیروئید، مشکلی نیست که یک شبه ایجاد شود بلکه به آهستگی و در طی چندین ماه ایجاد می‌گردد و شما یا خانواده‌تان ممکن است در ابتدا به وجود علائم آن پی نبرید، یا این که این علائم را به حساب افزایش سن و پیری بگذارید. امروزه با وجود آزمایشگاه‌های مجهزی که در سراسر کشور ساخته شده است، انجام آزمایش از عملکرد تیروئید و تشخیص کم کاری تیروئید در مراحل اولیه‌ی آن، کار بسیار آسانی است. به کم کاری تیروئید در مراحل پیشرفته گاهی اوقات میگزِدِم گفته می‌شود. ایجاد تمام علائم و نشانه‌های مربوط به کم کاری تیروئید که در اینجا ذکر می‌شود، در همه‌ی بیماران دیده نمی‌شود مگر این که از کم کاری تیروئید چندین سال گذشته و درمانی انجام نشده باشد. شما ابتدا ممکن است به خاطر خستگی یا اضافه شدن وزن‌تان به پزشک مراجعه کنید، هرچند این علائم می‌توانند به علل دیگری هم رخ دهند. در این موارد پزشک از شما یک آزمایش تیروئید به عمل خواهد آورد، در صورتی که کم کاری تیروئید وجود داشته باشد T4 کاهش یافته و هورمون TSH افزایش می‌یابد.

علائم و نشانه‌های کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید باعث کند شدن واکنش‌های شیمیایی در بدن شده و علائم و نشانه‌های زیر را پدید می‌آورد:

افزایش وزن به علت کم کاری تیروئید:

اکثر بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید از 5 تا 10 کیلوگرم اضافه وزن پیدا می‌کنند، این افراد اشتهای‌شان افزایش نمی‌یابد و حتی ممکن است کاهش هم یافته باشد.

حساسیت نسبت به سرما:

بیماران دچار کم کاری تیروئید شدیداً نسبت به سرما حساسیت پیدا می‌کنند و دوست دارند که چندین لباس گرم پوشیده و کنار بخاری بنشینند این افراد احساس می‌کنند وقتی که می‌خواهند سریعاً حرکت کنند، عضلاتشان سفت و دچار گرفتگی می‌شود، مخصوصاً در هنگام سرما.

مشکلات روحی روانی:

شما ممکن است احساس خستگی کنید و خواب آلوده باشید و از نظر ذهنی کند شده باشید. واکنش‌های شما آهسته‌تر می‌شوند. در بیماران مسن‌تر ممکن است به غلط تصور شود که دچار زوال عقل شده‌اند.

بریده بریده حرف زدن:

صدای شما ممکن است خسته و گرفته و صحبت‌های‌تان بریده بریده شود.

مشکلات قلبی:

برخلاف بیماران دچار پُرکاری تیروئید، نبض شما ممکن است آهسته‌تر شده و به حدود 60 ضربان در دقیقه برسد. شما ممکن است فشار خون نیز داشته باشید. بیمار سالخورده‌ای که مدت‌های طولانی دچار کم کاری شدید تیروئید بوده است در خطر نارسایی قلبی می‌باشد. آنژین قلبی می‌تواند اولین علامت کم کاری تیروئید باشد.

یبوست:

همان طور که تمام فعالیت‌های بدن در کم کاری تیروئید آهسته می‌شوند، به لحاظ ضعیف شدن دستگاه گوارش ممکن است شما دچار یبوست هم بشوید.

قاعدگی شدید:

قاعدگی‌های شما ممکن است خیلی سخت و شدید شود (در صورتی که هنوز یائسه نشده‌اید).

مشکلات پوست و مو:

پوست شما به احتمال زیاد خشک و خشن می‌شود و به آسانی پوسته پوسته می‌گردد، پوست رنگ پریده شده و پلک‌ها، دست‌ها و پاها ورم می‌کنند. بعضی از بیماران ممکن است متوجه شوند که رنگ پوستشان به رنگ زرد لیمویی تغییر یافته است و رگ‌های خونی که در گونه‌ها قرار دارند به رنگ ارغوانی درآمده‌اند. موها خشک و شکننده می‌شوند و کناره‌های خارجی ابروها ممکن است بریزد.

اختلالات سیستم عصبی:

شما ممکن است کمی از شنوایی‌تان کاسته شود و مشکلاتی در تعادل و توازن خود پیدا کنید. اگر انگشتان شما به خصوص در شب دچار سوزش و گزگز شدند، می‌توانید با تکان دادن شدید دست‌های‌تان باعث تسکین آن شوید.

بیماری‌هایی که همراه با کم کاری تیروئید ایجاد می‌شوند

گرچه خطر وجود این بیماری‌ها در افراد دچار کم کاری تیروئید، کم می‌باشد، اما این افراد نسبت به سایر افراد سالم در مقابل ابتلاء به این بیماری‌های خودایمنی (اتوایمیون) حساس‌تر هستند.

کم خونی وخیم (آنمی پرنیسیوز):

تزریق مرتب آمپول ویتامین B12 برای درمان این بیماری ضروری است.

دیابت (مرض قند):

در درمان این بیماری، معمولاً تزریق انسولین ضروری است.

بیماری آدیسون:

در این بیماری غدد فوق کلیوی که بر روی کلیه‌ها قرار دارند، هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون را به میزان ناکافی ترشح می‌کنند. خوشبختانه می‌توان به این بیماران قرص‌های حاوی این هورمون‌ها را تجویز کرد.

نارسایی زودرس تخمدان‌ها:

این بیماری باعث می‌شود که عقیمی و یائسگی در سنین پایین ایجاد شود.

کم کاری غدد پاراتیروئید:

این غدد در کنار غده‌ی تیروئید قرار دارند. در این بیماری، سطح کلسیم خون پایین می‌آید. این بیماری با مصرف ویتامین D درمان می‌شود.

ویتیلیگو:

این یک بیماری پوستی است که باعث سفید شدن بعضی از قسمت‌های پوست می‌شود.
گاهی اوقات ممکن است بر اثر یک عفونت ویروسی یا درمان با بعضی از داروها، تیروئید به طور موقت، به مدت چند دقیقه پُرکار شود. به این وضعیت اصطلاحاً تیروئیدیت ویروسی یا تیروئیدیت دوکِروَن گفته می‌شود. مهم‌ترین علامت این بیماری، ایجاد درد شدید بر روی تیروئید و علائمی شبیه سرماخوردگی یا آنفلوانزا است. این پرکاری تیروئید به ندرت احتیاج به درمانی غیر از تجویز پروپرانول دارد پس از مدتی معمولاً این پرکاری به طور کامل بهبود می‌یابد.
داروهای حاوی ید مثل آمیودارون که برای درمان بی نظمی ضربان قلب مصرف می‌شوند، ممکن است پرکاری تیروئید ایجاد کنند. قبل از این که این دارو را مصرف کنید باید آزمایش خون بدهید و سطح هورمون تیروئید خون‌تان را اندازه بگیرید. هم چنین در حین مصرف دارو باید هر 6 ماه یک بار آزمایش خون را تکرار کنید.

نحوه‌ی پیشرفت بیماری تیروئید:

اکثراً این‌گونه بیماران قبل از این که به پزشک مراجعه کنند، حداقل شش ماه این علائم را داشته‌اند. اما در بعضی از بیماران به ویژه در نوجوانان و جوانان، این بیماری خیلی سریع در عرض چند هفته پیشرفت می‌کند. تمام بیماران همه‌ی علائم این بیماری را که در اینجا ذکر می‌کنم، نخواهند داشت. در افراد سالخورده، علائم بارز این بیماری، به غیر از کاهش وزن، اغلب، بی اشتهایی، ضعف عضلات و بی حوصلگی می‌باشد. از سوی دیگر، این علائم در یک خانم جوان ممکن است به صورت افزایش انرژی، خودش را نشان دهد، به طوری که این فرد برای چند ثانیه هم نتواند در یک جا بی حرکت بنشیند و مدام در حال حرکت و جنب و جوش است.

علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید:

یک غده‌ی تیروئید پرکار، باعث افزایش سرعت واکنش‌های شیمیایی در بدن می‌شود و ایجاد علائم و نشانه‌های جسمی و روحی می‌کند که عبارتند از:

1-کاهش وزن:

تقریباً در تمام بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید، کاهش وزن مشاهده می‌شود که به علت سوختن بیش از حد کالری در بدن بر اثر افزایش هورمون تیروئید می‌باشد. شما احتمالاً متوجه خواهید شد که در تمام مدت گرسنه هستید و حتی شب‌ها هم از خواب بلند شده و غذا می‌خورید. این کاهش وزن می‌تواند از 2 یا 3 کیلوگرم تا 35 کیلوگرم یا بیشتر متغیر باشد اما در بعضی از افراد اشتهای‌شان به قدری زیاد می‌شود و آن قدر غذا می‌خورند که نه تنها وزن‌شان کم نمی‌شود بلکه اضافه هم می‌شود. اگر شما شدیداً اضافه وزن دارید، ممکن است از کاهش وزنی که در این بیماری ایجاد می‌شود خوشحال شوید، اما متأسفانه بعد از این که پرکاری تیروئید شما درمان شد، وزن‌تان دوباره اضافه خواهد شد.

2-عرق ریزش و عدم تحمل گرما:

از آنجایی که متابولیسم بدن افزایش می‌یابد، بدن شما حرارت بیشتری تولید می‌کند که این حرارت، خود را با ریزش عرق نشان می‌دهد. شما از بودن در محل‌های گرم ناراحت می‌شوید و ممکن است حتی در روزهای سرد زمستانی فقط با یک پیراهن به بیرون از خانه بروید. در موارد شدید، این عدم تحمل گرما ممکن است باعث اختلاف شما و دوستان‌تان شود، زیرا شما دوست دارید که درجه‌ی حرارت شوفاژ را کم کرده و پنجره‌ها را باز کنید و موجب ناراحتی دیگران شوید.

3-تحریک پذیری:

تحریک پذیری و زودرنجی که بر اثر پرکاری تیروئید ایجاد می‌شود معمولاً در خانم‌های جوان بیشتر بروز می‌کند. شما ممکن است نتوانید با استرس‌ها و فشارهایی که در اطراف‌تان وجود دارد کنار بیایید. هم چنین ممکن است نسبت به انتقادهایی که از شما می‌شود حساسیت غیرطبیعی و بیش از حد نشان دهید و خیلی زود از کوره در بروید. شما ممکن است بدون هیچ علت واضحی زیر گریه بزنید. عدم تمرکز حواس باعث اختلال در کارهای مدرسه، دانشگاه یا محل کارتان خواهد شد.

4-طپش قلب:

اکثر بیماران دچار پرکاری تیروئید، طپش قلب دارند. شما ممکن است احساس کنید که ضربان قلب‌تان سریع‌تر از حالت طبیعی شده است. در پرکاری تیروئیدی شدید که مدت مدیدی طول کشیده و درمان هم نشده، به ویژه در افراد سالخورده ممکن است بی نظمی در ضربان قلب ایجاد شود که به آن اصطلاحاً فیبریلاسیون دهلیزی می‌گویند و حتی ممکن است نارسایی قلبی هم رخ دهد.

5-تنگی نفس:

تنگی نفس به ویژه در هنگامی که فعالیتی انجام می‌دهید (مثلاً از پله‌ها بالا می‌روید)‌خود را نشان می‌دهد.افرادی که قبلاً دچار آسم بوده‌اند ممکن است متوجه شوند که علائم‌شان بدتر شده است.

6-لرزش دست‌ها:

اکثر بیماران دچار پرکاری تیروئید از لرزش دست‌های‌شان شکایت دارند. نگه داشتن یک فنجان چای یا قرار دادن کلید در قفل ممکن است برای این افراد مشکل باشد. دست خط این بیماران نیز به علت لرزش دست بدخط می‌شود.

7-ضعف عضلات:

به خصوص عضلات ران دچار ضعف می‌شوند و بالا رفتن از پله‌ها را مشکل می‌سازند. این افراد در هنگام بلند شدن از حالت نشسته، مجبور هستند که با دست‌شان جایی را بگیرند.

8-تغییر در حرکات روده:

در اثر افزایش حرکات روده، مدفوع نسبت به حالت طبیعی شل‌تر خواهد بود. اسهال در این بیماران می‌تواند به عنوان یک مشکل مطرح شود.

9-قاعدگی‌های نامنظم:

قاعدگی‌ها در خانم‌های دچار پرکاری تیروئید اغلب نامنظم، کم حجم و حتی گاهی اوقات دیده نمی‌شود. تا هنگامی که پرکاری تیروئید در یک خانم بیمار به قدری کافی درمان نشود، ممکن است حاملگی مشکل باشد.

10-اختلالات پوست، مو و ناخن‌ها:

شما ممکن است تمام بدن‌تان دچار خارش شود. بیماران مبتلا به گریوز در قسمت جلوی ساق پای خود دچار تورم و خارش می‌شوند. موهای شما ممکن است نازک و باریک‌تر از معمول شده و به خوبی حالت نگیرند. ناخن‌های‌تان شکننده شده و نسبتاً زشت می‌شوند.

11-مشکلات چشمی:

بیماران مبتلا به بیماری گریوز اغلب دچار مشکلاتی در چشم‌های‌شان می‌شوند. این مشکلات شامل: آب ریزش شدید از چشم‌ها می‌باشد که بر اثر در معرض باد یا نور شدید قرار گرفتن، بیشتر می‌شود، احساس وجود شن‌ریزه در چشم‌ها و درد چشم‌ها، اختلال در بینایی و دیدن دوگانه‌ی اشیاء نیز ممکن است رخ دهد. بسیاری از این بیماران از این که چشم‌های‌شان بیرون زده می‌شوند خیلی ترسیده و نگران می‌شوند.

سرطان تیروئید

تومورهای سرطانی ناشایعی هستند که در غده‌ی تیروئید ایجاد می‌شوند. شایع‌ترین سن ابتلا بیش از 40 سالگی است که در زنان شایع‌تر است. از لحاظ ژنتیک، عامل خطر، وابسته به نوع سرطان می‌باشد. هم چنین اگر گردن در معرض اشعه قرار گیرد، یک عامل خطر محسوب می‌شود. رشد غیرطبیعی در غده‌ی تیروئید گاهی اوقات می‌تواند سرطانی باشد. سرطان تیروئید نادر است و 1% از کل سرطان‌ها را تشکیل می‌دهد و در زنان نسبت به مردان 2 بار شایع‌تر است، و در افرادی که سن بیشتر از 40 سال دارند ایجاد می‌شود. مدارک موجود نشان می‌دهد در صورتی که ناحیه گردن قبلاً در معرض اشعه قرار گرفته باشد، خطر ابتلا افزایش می‌یابد. میزان بهبودی در سرطان‌های تیروئید نسبت به تمامی سرطان‌ها بیشتر است.

انواع آنها کدامند؟

سه نوع اصلی سرطان تیروئید وجود دارند که از تمایز سلول‌های مختلف غده، منتج می‌شوند: پاپیلاری، فولیکولار و مدولاری، 70% (از هر 10 مورد 7 تا) از سرطان‌های تیروئید، پاپیلاری هستند و این نوع از سرطان تیروئید اغلب از طریق غدد لنفاوی منتشر می‌شود، در معرض اشعه قرار گرفتن خطر پیشرفت سرطان پاپیلاری را افزایش می‌دهد. سرطان فولیکولا تیروئید شیوع کمتری دارد و ممکن است به ریه‌ها یا استخوان‌ها پخش شود. سرطان مدولاری نیز نادر است و معمولاً با بیماری نئوپلازی آندرکرین متعدد MEN مرتبط است و حالت توارثی دارد.

نشانه‌های آن کدامند؟

نشانه‌ها به نوع سرطان تیروئید بستگی دارند اما آن‌ها اغلب عبارتند از: برآمدگی سخت و دردناک در گردن، اشکال در بلع، خشونت صدا. ممکن است نشانه‌ی اول در سرطان پاپیلاری تیروئید به صورت برجستگی در اطراف گردن و ناشی از بزرگ شدن غدد لنفاوی باشد.

چه باید انجام داد؟

اگر در گردن شما یک برجستگی ایجاد شود پزشک آن را معاینه خواهد کرد و ممکن است چند آزمایش خون جهت بررسی سطح هورمون‌های تیروئید تجویز کند. ممکن است از غده‌ی تیروئید تصویربرداری، سونوگرافی یا اسکن رادیونوکلوئید به عمل آید. ممکن است برداشت نمونه از غده‌ی تیروئید با سوزن ظریف آسپراسیون برای برداشتن سلول‌های ناحیه برجسته که بتوان آن‌ها را بعداً از نظر سرطان آزمایش کرد انجام شود. درمان سرطان تیروئید معمولاً به وسیله‌ی عمل جراحی به صورت برداشتن کامل این غده می‌باشد. بیشتر درمان‌ها اغلب با یک دُز خوراکی ید رادیواکتیو همراه است. ید رادیواکتیو باعث نگهداری بافت تیروئید شده و هر نوع سلول سرطانی را که هنوز ممکن است وجود داشته باشد از بین می‌برد. بعد از درمان، شما به خوردن داروهای هورمونی تیروئید در طول زندگی‌تان احتیاج خواهید داشت، اگر سرطان تیروئید زود تشخیص داده شود و درمان گردد، میزان بقاء بعد از 5 سال بیش از 95% می‌باشد.

شرح سرطان تیروئید:

تومورهای بدخیم غده‌ی تیروئید نادر هستند. برای مثال از هر 50 نفر یا 100 نفری که به علت پرکاری تیروئید بر اثر بیماری گریوز به متخصص غدد درون ریز مراجعه می‌کنند، تنها یک نفر دچار سرطان تیروئید می‌باشد. دو نوع سرطان تیروئید که پزشکان بیشتر با آن‌ها برخورد می‌کنند عبارتند از:

سرطان پاپیلاری:

بیشتر خانم‌های جوان و کودکان را گرفتار می‌سازد.

سرطان فولیکولار:

بیشتر در سنین 30 سال به بالا دیده می‌شود. با این حال هر دو این سرطان‌ها می‌توانند در هر سنی دیده شوند، به شرطی که تشخیص و درمان سرطان در مراحل اولیه صورت پذیرد، فرد مبتلا می‌تواند از یک زندگی با طول عمر طبیعی برخوردار شود. به عبارت دیگر احتمال مرگ به علت سکته‌ی مغزی یا قلبی در سنین بالا در این افراد بیشتر است تا مرگ بر اثر سرطان تیروئید.

تشخیص سرطان تیروئید:

اکر بیماران به علت وجود یک توده در گردن یا به علت رشد سریع و ناگهانی گواتری که چندین سال آن را داشته‌اند به پزشک مراجعه می‌کنند. تشخیص سرطان تیروئید به وسیله‌ی روش برداشتن نمونه توسط سوزن یا FNA و یا انجام عمل جراحی صورت می‌گیرد. گاهی اوقات بیمار به علت بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن به پزشک مراجعه می‌کند. در این موارد بیوپسی و نمونه برداری از این غدد لنفاوی نشان می‌دهد که بیمار دچار سرطان پاپیلاری تیروئید است که به غدد لنفاوی گردن انتشار پیدا کرده است.

نحوه‌ی درمان سرطان تیروئید:

سرطان تیروئید را می‌توان با برداشتن کامل یا قسمتی از تیروئید درمان کرد. برای کشتن سلول‌های باقیمانده‌ی سرطانی بعد از عمل جراحی می‌توان از ید رادیواکتیو استفاده کرد.

جراحی سرطان تیروئید:

سرطان پاپیلاری تیروئید را معمولاً با برداشتن تمام تیروئید درمان می‌کنند، زیرا اگر مقداری از بافت تیروئید باقی بماند احتمال دارد که در آینده دچار سرطان شود. تمام غدد لنفاوی بزرگ شده و حاوی سلول‌های سرطانی هم باید برداشته شوند. سرطان فولیکولار برخلاف سرطان پاپیلاری معمولاً در یک قسمت تیروئید رشد می‌کند و می‌توان فقط نصف تیروئید را طی عمل جراحی برداشت.

سرطان‌های نادرتر تیروئید:

انواع نادرتر سرطان‌های تیروئید عبارتند از:

سرطان‌های مدولاری:

معمولاً در بعضی خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود و همراه با سایر اختلالات غدد درون ریز یا ناهنجاری‌های اسکلتی است.

لنفوم تیروئید:

معمولاً افراد سالخورده را مبتلا می‌سازد و ممکن است همراه با شواهدی از بیماری در سایر قسمت‌های بدن باشد.

سرطان آناپلاستیک:

معمولاً افراد سالخورده را گرفتار می‌سازد. این سرطان‌ها نسبت به سرطان‌های پاپیلاری و فولیکولار وخیم‌تر بوده و درمان آن‌ها سخت‌تر می‌باشد. درمان این سرطان‌ها شامل شیمی درمانی و رادیوتراپی است.

غده‌ی پاراتیروئید

چهار غده‌ی پاراتیروئید (هرکدام به اندازه‌ی یک نخود) در پشت هریک از چهار گوشه‌ی غده‌ی تیروئید پنهان هستند. هورمون مترشحه از این غدد پاراتورمون نام دارد که متابولیسم کلسیم در بدن را کنترل می‌کند. کمیِ ترشح این هورمون منجر به حالتی به نام تتانی می‌شود. در این حالت بدن قادر به مصرف کلسیم موجود نخواهد بود، بنابراین محتوی کلسیم خون در حد پایینی قرار می‌گیرد. علائم این بیماری شامل اسپاسم عضلانی و افزایش تحریک پذیری سیستم عصبی است. ولی ترشح بیش از حد پاراتورمون بالا برنده‌ی کلسیم خون و ادرار و نهایتاً منجر به بیماری استخوانی به نام قیبروزاستئیت می‌شود.

خفقان

در مورد خفقان، خوراکی‌های مفیدی وجود دارند، مانند سیب درختی، گلابی، پسته، پسته‌ی وحشی، عناب و شیر که از آن‌ها باید بیشتر استفاده کرد. هم چنین خوراکی‌هایی وجود دارند که برای این بیماری مضر هستند و باید از خوردن آن‌ها پرهیز کرد. مانند: گوشت، چربی‌جات، شیرینی‌های قنادی، چای، گشنیز بوداده، شربت گل گاوزبان، شربت عنبر، عرق بیدمشک، ضمناً مصرف دخانیات و حرص و جوش و ناراحتی و عصبانیت نیز زیان آور است.
• به عنوان درمان باید نعناع را با پر سیاوشان بجوشانید، آب آن را صاف و شیرین کرده و میل فرمایید.
• پوست سنگدان مرغ را پس از شستن و خشک کردن نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب یک قاشق شربت خوری از آن را در دهان بریزید و با آب بخورید.
• روزی یک عدد قرص کافوری بخورید و از بازوی چپ خون کم کنید.
• گل نیلوفر، گل محمدی و تباشیر هندی از هر کدام چهار جزء، تخم خرفه، مغز تخم کدو و مغز تخم خیار از هرکدام سه جزء و تخم گشنیز، تخم کاسنی، تخم کاهو و صندل سفید از هرکدام دو جزء همه را نرم بسایید و هر بار یک قاشق مرباخوری از آن را در آب سیب بریزید و بخورید.
• زنجبیل، دارفلفل، دارچین، جوز هندی و میخک از هرکدام 10 گرم، مصطکی 20 گرم و صبرزرد 5 گرم، همه را نرم بسایید و با 150 گرم پودر عصاره‌ی شیرین بیان مخلوط، سپس با 500 گرم عسل ترکیب کنید. صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل فرمایید.

خفقان سرد:

برای درمان خفقان سرد خوردن شربت بادرنجبویه مفید است.

خفقان در اثر هوای کثیف:

برای درمان خفقانی که در اثر تنفس هوای کثیف عارض شده باشد، مصرف نارنج و یا آب نارنج یا شربت نارنج مفید خواهد بود.
منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.