دکتر محسن نراقی-متخصص گوش، حلق و بینی -عضو آکادمی جراحان زیبایی آمریکا
چشم‌ها قادرند احساساتی نظیر خشم، غم، شادی، تعجب، یاس، نفرت و خشم را بیان کنند. با وجود این، تنها کره چشم یا رنگ عنبیه آن نیست که مسؤول بیان این احساسات می‌باشد؛ بلکه در عوض این دینامیک ناحیه اطراف چشم است که امکان رساندن احساسات را از طریق چشم فراهم میکند ـ تغییر در شکل شکاف بین پلاکها، وضعیت ابروها، چین خوردگی گلابلا و بافت اضافه و پُری ناحیه پلک‌ها.
روند سالخوردگی از طریق هر دو دسته عوامل درونی و بیرونی؛ پوست و بافت‌های زیر آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سالخوردگی درونی به اثرات زمان بر پوست اطلاق می‌شود. طی حیات یک فرد اپیدرم و لایههای چربی زیرپوستی نازکتر می‌شوند و پیوندگاه درم ـ اپیدرم محو می‌شود. سازمانیابی کلاژن و رشتههای الاستیک به شکل پیشروندهای کاهش می‌یابد و عضلات زیر پوست ضعیف می‌شوند. عوامل بیرونی نظیر جاذبه، سیگارکشیدن و مواجهه با نور خورشید میتوانند باعث پیری زودرس شوند. عوامل درونی و بیرونی توأم با یکدیگر موجب تغییرات رنگدانهای، ایجاد چین و چروکها و نامنظمیهای قوام پوست پلک می‌شود.
سالخوردگی چشم در نمای ظاهری موجب افتادگی ابرو، آویزان شدن کنار ابرو، نمای پنجه کلاغی کنار چشم، چین و چروکهای ظریف و عمیق و فقدان خاصیت ارتجاعی می‌گردد. اگر چه اثرات سالخوردگی برای بسیاری از افراد طبیعی، متداول و قابل قبول است، این تغییرات ذهن برخی دیگر را به خود مشغول میکند. اثرات سالخوردگی در ناحیه اطراف چشم می‌تواند باعث شود چهره فرد بیآنکه خود بخواهد نشاندهنده بیحوصلگی، خستگی و غم باشد، علیرغم این واقعیت که احساسات درونی فرد واقعاً چنین نیستند. به دلیل اهمیت چشم‌ها در بیان احساسات، سالخوردگی یک سوم فوقانی صورت تقریباً همواره در مقایسه با سالخوردگی قسمت تحتانی صورت و گردن، مشهودتر است و از تأثیر بیشتری برخوردار می‌باشد.
انواع جراحی زیبایی پلک:
جراحی زیبایی پلک ممکن است برای دو پلک بالا، دو پلک پایین یا در یک جراحی برای هر چهار پلک انجام شود. بنابراین اصطلاحاً بلفاروپلاستی پلک تحتانی، بلفاروپلاستی پلک فوقانی و بلفاروپلاستی توام فوقانی و تحتانی نامیده می‌شود. در مورد هر پلک تکنیک‌های بسیار متعدد و پیچیده‌ای وجود دارد که در جراحی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. نوع تکنیک ممکن است مبنایی برای تقسیم بندی انواع جراحی پلک باشد. مثلاً در مورد پلک تحتانی ممکن است برش از طریق ملتحمه و یا از طریق پوست باشد. بنابراین بلفاروپلاستی پلک تحتانی بر دو نوع با و یا بدون برش پوستی تقسیم می‌شود.
افراد کاندید مناسب جراحی:
افرادی که به این نوع جراحی نیاز دارند را می‌توان به سه گروه تقسیم بندی کرد:
دسته اول: بیمارانی که خواستار تغییر شکل پلک برای زیباتر شدن چهره در سن جوانی هستند. این افراد دارای سابقه خانوادگی و ارثی هستند و پلک‌های آنها از همان سنین جوانی پف کرده است. دسته‌ای از این افراد چشم‌هایی شبیه ژاپنی‌ها دارند یعنی شیار پشت پلک در آنها تشکیل نشده و نوع بخصوصی از عمل جراحی پلک بنام بلفاروپلاستی اورینتال برای آنها انجام می‌شود. در این نوع جراحی با ایجاد چین پلکی چشم‌ها حالت درشت‌تری پیدا می‌کنند.
دسته دوم افرادی هستند که در اثر مرور زمان و با بالا رفتن سن، نخستین اثرات سالخوردگی را در پلک خود پیدا می‌کنند. در این افراد جراحی پلاستیک پلک با هدف جوان سازی چهره و برگرداندن حالت چشم‌ها به سال‌های قبل صورت می‌گیرد. در حقیقت این نوع بلفاروپلاستی که اصطلاحاً بلفاروپلاستی رجوونیشن نامیده می‌شود یکی از هفت نوع جراحی اصلی برای جوان سازی چهره به شمار می‌آید.
دسته سوم افرادی هستند که بعلت شلی بیش از حد پلک‌ها دچار مشکلات متعدد در عملکرد پلک می‌شوند. شلی بیش از حد پلک بالا موجب افتادگی پوست پلک روی مژه‌های بالا می‌شود. شلی بیش از حد پلک پایین موجب باز بودن پلک‌ها و خشکی چشم می‌شود. در این افراد عمل جراحی پلاستیک پلک برای اصلاح عملکرد پلک‌ها است و بنابراین بلفاروپلاستی فانکشنال نام دارد.
سن مناسب برای عمل پلاستیک پلک:
همانطور که در تقسیم بندی افرادی که به این جراحی نیاز دارند گفته شد، سن مناسب این عمل به نوع عمل جراحی بستگی دارد. در دسته اول عمل جراحی در سنین جوانی، در دسته دوم در سنین میانسالی و در دسته سوم در سنین سالخوردگی انجام می‌شود. بنابراین برحسب نوع مشکل، این جراحی از زیر بیست سال تا بالای هشتاد سال قابل انجام است. در مشکلات مادرزادی در سنین پایین‌تر و در مشکلات ناشی از پیری پوست در سنین بالاتر انجام می‌شود.
آمادگی‌ها و مراقبت‌هایی قبل از جراحی:
قبل از عمل جراحی باید از مصرف آسپرین و داروهای مشابه آن مانند ایبوپروفن به مدت ده روز اجتناب کرد چون این داروها با ایجاد اختلال در انعقاد خون موجب خونریزی زیر پوست پلک و کبودی زیاد پس از عمل جراحی می‌شوند. شب قبل بیمار باید به حمام برود و تمام آرایش صورت پاک شود. در صورتی که فرد سیگاری باشد توصیه می‌کنم حداقل به مدت 6 ماه قبل از جراحی سیگار را ترک کند.
آنالیز دقیق صورت و پلک قبل از جراحی توسط پزشک جراح امری ضروری است. بر این اساس با استفاده از فتوگرافی بیمار در جهات مختلف و همچنین معاینات دقیق نوع مشکل پلک تشخیص داده شده و روش جراحی مناسب انتخاب می‌شود.
بسیاری از بیمارانی که برای جراحی پلک مراجعه می‌کنند کاندیدای مناسبی برای این نوع از جراحی‌ها نیستند. مثلاً افرادی که افتادگی شدید پوست پیشانی دارند و ابروی آنها خیلی پایین آمده، به جای عمل پلک باید بالا کشیدن ابرو برای آنها انجام شود. یا در افرادی که هنوز جوان هستند و افت مختصر پلک بالا دارند می‌توان با بوتاکس مختصری این وضعیت را بهبود داد چرا که همیشه اقدامات غیر جراحی مقدم بر روش‌های جراحی هستند.
همچنین قبل از جراحی لازم است از سابقه بیمار در مورد آلرژی فصلی، خشکی چشم و اختلالات تیروئید پرسش‌های لازم صورت گیرد تا احتیاطات لازم در حین جراحی به عمل آید.
نحوه انجام جراحی پلاستیک پلک و روش‌های نوین:
جراحی پلاستیک پلک به دو صورت با بیهوشی عمومی و یا بی حسی موضعی انجام می‌شود که بسته به نوع عمل و شرایط بیمار در مورد روش بیهوشی تصمیم گیری می‌شود. در افرادی که نیازمند جراحی طولانی‌تر بر روی هر چهار پلک و یا انجام جراحی‌های دیگر صورت هستند، بیهوشی عمومی با ایجاد راحتی بیشتر برای بیمار ارجح است چرا که بیمار در تمام مدت عمل هیچ دردی حس نخواهد کرد. مدت زمان جراحی هم بر اساس نوع و وسعت جراحی از یک تا سه ساعت متغیر است. این جراحی‌ها باید در اتاق عمل مجهز و کاملاً استریل انجام شود به همین دلیل در بیمارستان‌ها یا کلینیک‌های جراحی مجهز قابل انجام‌اند. در جراحی پلک بالا محل برش در چین طبیعی پلک بالا داده می‌شود تا قابل تشخیص نباشد.
در ابتدا قسمتی از پوست پلک برداشته می‌شود و سپس بافت‌های زیر پوستی و در صورت لزوم بافت‌های چربی با احتیاط و ظرافت خاصی برداشته می‌شوند. در پلک پایین جراحی ممکن است با برش و یا بدون برش پوست انجام گیرد. در صورت انجام برش، خط برش بلافاصله در زیر مژه‌ها می‌باشد. در موارد بدون برش پوست، چربی‌های بیرون زده پلک پایین با برش کوچکی که در سطح داخلی پلک داده می‌شود، خارج می‌شوند در این روش هیچ گونه برشی بر روی پوست داده نمی‌شود. انتخاب نوع جراحی بر اساس شرایط بیمار و نوع اشکال در پلک توسط جراح انجام می‌شود. در روش‌های جدید تمایل به این است که جراحی پلک پایین بدون برش پوست انجام شود. همچنین در روش‌های جدید به جای برداشتن چربی، از جابجا کردن چربی و قرار دادن آن در نقاطی که کمبود چربی دارند مثل گودی زیر چشم‌ها استفاده می‌شود. بنابراین در روش‌های جدید حداقل برداشت و خارج کردن بافت صورت می‌گیرد.
بخیه‌ها معمولاً در طی هفته دوم کشیده می‌شوند. بستری بیمار هم ممکن است از نصف روز تا حداکثر یک شب متغیر باشد.
دوران پس از جراحی:
بلافاصله بعد از جراحی، بیمار قادر به باز کردن چشم است و ممکن است تا چند روز ورم و کبودی دور چشم وجود داشته باشد. بیمار بهتر است مدت دو روز استراحت در منزل داشته باشد. کمپرس یخ بلافاصله بعد از عمل شروع شده و تا یک روز ادامه می‌یابد. آب زدن به چشم‌ها بعد از 48 ساعت بلامانع است. در چند روز اول در موقع خوابیدن باید سر تخت با زاویه 30 درجه بالاتر باشد.
دوام نتیجه عمل:
در مورد باقی ماندن نتایج عمل باید به این نکته توجه داشت که هیچکدام از روش‌های جراحی که برای جوان سازی به کار می‌روند دائمی نیستند و به مرور زمان و با افزایش سن بتدریج حالت افتادگی پوست باز می‌گردد. به همین دلیل لازم است با رعایت نکاتی در پیشگیری از پیری پوست روند افتادگی و شلی پوست را به تأخیر انداخت. مهم‌ترین این نکات شامل اجتناب از آفتاب و پرهیز از در معرض دود سیگار بودن است. همچنین امروزه می‌توان با استفاده از روش‌های مختلفی مانند لیزرهای غیرتهاجمی روند افتادگی پوست را به تأخیر انداخت.
عوارض و خطرات احتمالی جراحی پلک:
عوارض احتمالی این نوع جراحی شامل خونریزی داخل چشم، ناتوانی در بستن کامل چشم، برگشتن پلک به داخل یا خارج، خشکی چشم، باقی ماندن جای برش و اشک ریزش است.
خطرناک‌ترین عارضه عمل همان خونریزی داخل چشم است که با ایجاد فشار برروی عصب بینایی ممکن است موجب کوری فرد شود.
ناتوانی در بستن چشم به علت برداشته شدن بیش از پوست پلک رخ می‌دهد. به همین دلیل همیشه توصیه می‌کنیم که جراحان پلاستیک صورت حداکثر محافظه کاری را در جراحی پلک انجام دهند. کم برداشتن همیشه بهتر از زیاد برداشتن است. اگر مختصری از شلی پوست پلک بالا باقی بماند بسیار بهتر از این است که چشم همیشه باز بماند زیرا بازماندن چشم موجب خشکی قرنیه و به دنبال آن زخم، عفونت و کدر شدن قرنیه می‌شود. این امر به نوبه خود موجب از دست دادن بینایی فرد می‌شود.
برای پیشگیری از عوارض با توجه به اینکه جراحی پلاستیک پلک یا بلفاروپلاستی یک عمل جراحی بسیار دقیق، ظریف و فوق تخصصی است، در مورد انتخاب جراح بهتر است جراحانی که بورد فوق تخصصی جراحی پلاستیک صورت، جراحی پلاستیک و ترمیمی و یا فلوشیپ جراحی پلاستیک چشم را داشته باشد انتخاب شوند. البته صرف عنوان فوق تخصص کافی نیست و تلفیقی از حداکثر هنر، تجربه، دانش و مهارت جراح است که می‌تواند بهترین نتایج را درپی داشته باشد.
