سرویس سبک زندگی فردا: خوراندن دارو به کودکان به خصوص در سنین زیر یک سال مشکل است، چون در این سنین رفلکس بلع قوی است که با مقادیر کمی از قطره یا شربت هم ممکن است کودک تمام دارو و حتی شیری که خورده را بالا بیاورد.به نقل از بیتوته علاوه بر این، مایع بودن دارو سبب می‌شود که هنگام ریختن دارو در پیمانه نتوان با دقت زیادی میزان دارو را اندازه گیری کرد، به همین علت ممکن است نتوان برآورد صحیح از اینکه چه مقداری از دارو را کودک تف کرده و چه مقداری را قورت داده انجام داد.
چگونه به کودکان خود دارو بدهیم؟
وادار کردن کودک به انجام کاری که دوست ندارد، واقعا سخت است؛ به خصوص که این کار خوردن خوراکی تلخ و عجیبی باشد که هر چند ساعت باید تکرار شود. کودک در زمان بیماری معمولا لجبازتر و بدحال‌تر است و همین، دادن دارو را به او سخت‌تر می‌کند.
والدین روش‌های مختلفی برای دادن این دارو‌ها به کودک دارند. به طور مثال برای راحت‌تر شدن کار، بعضی دارو‌ها را می‌توان با آب یا شیر رقیق به کودک بخورانید که البته در این مورد مشورت با دکتر داروساز حاضر در داروخانه‌ها ضروری است.
به همین جهت نکاتی را قبل از مصرف دارو به کودکان باید مورد توجه قرار داد. به عنوان مثال قبل از دادن دارو به کودک دستورالعمل داخل جعبه را باید به دقت مطالعه کرد و دارو را به همان اندازه که پزشک تجویز کرده به کودک بدهیم.
اگر کودکی دارید که همزمان باید چند داروی مختلف مصرف کند، از مراقبین بهداشتی و پزشک درباره تداخل داروهایی که مصرف می‌کند سوال کنید.
هنگام دادن دارو به دستور نوشته شده و تفاوت بین قاشق چایخوری و مرباخوری و غذاخوری توجه کنید، بهتر است از وسیله توصیه شده یا همراه با دارو (مثل قطره چکان یا پیمانه) استفاده کنید.
اگر میزان مصرف با پیمانه قابل اندازه گیری نیست بهتر است برای اندازه گیری از سرنگ‌های مناسب استفاده کنید. مثلا برای اندازه گیری 3 سی سی می‌توانید از سرنگ 5 سی سی استفاده کنید.
هنگام دادن دارو به خصوص داروهای بدون نسخه به وزن کودک توجه کنید. معمولا در دستورالعمل دارو میزان دوز توصیه شده بر اساس وزن کودک نوشته شده است. قبل از دادن دارو به کودک نوع دارو و میزان آن را با نسخه کنترل کنید و هنگام اضافه کردن آب به داروهایی که به شکل سوسپانسیون هستند، دقت کنید که کمتر یا بیشتر از حد نشانه آب نریزید، اما ممکن است بعضی از این روش‌ها چندان مورد تایید پزشکان نباشد و گاه بعضی از آن‌ها اثر دارو را از بین ببرد.
نکات زیر می‌تواند به والدین در مورد روش‌های مختلف دارو دادن به کودکان در سنین مختلف کمک کند.
چگونه به نوزاد دارو دهیم؟
1- اگر به تنهایی به نوزاد دارو می‌دهید، می‌توانید ابتدا دارو را در سرنگ آماده کنید و بعد در حالی که او را در بغل دارید یا روی یک سطح مطمئن قرار داده اید، آرام دهان نوزاد را باز کنید و دارو را به سمت داخل دهان و عقب دهان و به سمت گونه نوزاد تخلیه کنید. (در این کار بسیار دقت کنید.)
در این قسمت از دهانه نوزاد، جوانه چشایی وجود ندارد و نوزاد متوجه طعم متفاوت دارو نخواهد شد. اگر به جای سرنگ از قاشق مدرج استفاده می‌کنید باید قاشق را در داخل لب پایین نوزاد قرار دهید و در حالی که دهان نوزاد را نیمه بسته نگاه می‌دارید قاشق را به سمت بالا ببرید تا دارو به آهستگی داخل دهان نوزاد تخلیه شود.
2- سرنگ‌ها بهترین وسیله برای اندازه گیری میزان دارو و همچنین نگهداری دارو برای دفعات بعدی استفاده است.
3- می‌توانید برای اینکه نوزاد راحت‌تر دارو را بخورد آن را با کمی شیرخشک یا شیر مادر مخلوط کنید، اما توجه داشته باشید که به هیچ وجه دارو را با یک شیشه شیر کامل مخلوط نکنید، چون ممکن است کودک نتواند در یک نوبت همه شیر را بخورد و میزان دارویی که دریافت می‌کند کمتر از دوز تجویز شده باشد.
4- از پزشک بخواهید تا دفعات دارو دادن به نوزاد را بیشتر کند و به جای آن در هر دفعه دوز دارویی کمتری به نوزاد بدهید تا نوزاد راحت‌تر بتواند دارو بخورد.
5- برای قطره‌های چشمی حتما به کمک یک بزرگسال دیگر احتیاج است. در حالی که یک بزرگسال نوزاد را ثابت در بغل دارد، فرد دیگر باید به آرامی پلک پایین را به سمت پایین کشیده و اجازه دهد تا قطره بین چشم و پلک پایین بریزد. بعد از ریختن قطره چشمی مدتی سر نوزاد را به سمت عقب نگه دارید تا دارو از چشم نوزاد بیرون نریزد.
6- بیشتر داروهایی که برای نوزادان وجود دارد به صورت مایع است و همین دادن دارو را به نوزاد راحت‌تر می‌کند. اکثر این دارو‌ها به وسیله طعم دهنده‌های مصنوعی شیرین شده است تا طعم آن‌ها نوزاد را اذیت نکند. با این حال متفاوت بودن طعم این دارو‌ها ممکن است موجب شود که نوزاد به راحتی خوردن این دارو‌ها را قبول نکند.
دادن دارو به نوزاد بهتر است توسط 2 نفر انجام شود، به این صورت که نوزاد را در یک ملحفه یا قنداق بپیچید که دست و پا نزند و در حالی که مادر یا فرد دیگری نوزاد را در بغل گرفته است، دارو توسط نفر دوم به او داده شود. فردی که نوزاد را در بغل دارد می‌تواند به آرامی با انگشت چانه نوزاد را به پایین بکشد تا دهانش باز شود.
7- سعی کنید روند دارو دادن به نوزاد را سریع انجام دهید تا نوزاد اذیت نشود و دارو خوردن برایش تبدیل به تجربه آزار دهنده‌ای نشود.
8- حین دارو دادن به آرامی برای نوزاد آواز بخوانید یا با او حرف بزنید تا احساس آرامش کند. اگرچه نوزاد متوجه معنی حرف‌های شما نخواهد شد، اما لحن آرام شما و تن صدای شما می‌تواند باعث احساس امنیت و اطمینان کودک شود.
9- دارو باید توسط سرنگ مدرج، قطره چکان یا قاشق‌های مخصوص دارو به نوزاد داده شود تا دوز صحیح دارو در هر وعده دارو دادن به نوزاد رعایت شود. نوزادان در ماه‌های ابتدایی عمر قادر به خوردن از لبه قاشق‌های معمولی نیستند و بیشتر چیزی که می‌خورند از گوشه دهانشان خارج می‌شود.
10- برای ریختن قطره در گوش نوزاد، نوزاد را روی تخت یا یک سطح مطمئن قرار دهید به طوری که گوش مبتلای کودک به سمت بالا باشد. بعد از ریختن قطره به گوش نوزاد کمی صبر کنید تا دارو کاملا درون کانال گوش جریان پیدا کند، سپس با ملایمات قسمت غضروفی کوچکی که در جلوی کانال گوش قرار دارد را چند بار فشار دهید تا دارو به سمت داخل گوش برود و به بیرون سرریز نکند.
برای کودکان بزرگتر از یک سال
1- مواد طعم دهنده طبیعی و آبمیوه‌ها هم می‌توانند به دارو‌ها اضافه شوند و خوردن آن را برای کودک ساده‌تر کنند. داروهای بدمزه را می‌توان با آب پرتقال یا ... مخلوط کرد. در داروخانه هم می‌توان مواد طعم دهنده مصنوعی متناسبی با طعم‌های آشنا برای کودک مانند طعم آدامس یا شربت را تهیه کرد و دارو را با آن‌ها مخلوط کرد، اما باید توجه داشت که در هر وعده دادن دارو باید کودک همه ماده‌ای که دارو با آن مخلوط شده است را بخورد و چیزی باقی نماند.
2- اگر کودک به حدی بزرگ است که می‌توانید با او در مورد خوردن دارو حرف بزنید برایش عواقب دارو نخوردن را توضیح دهید. به کودک اجازه دهید که در مورد بعضی از مراحل دارو خوردن خودش تصمیم بگیرد، مثلا اینکه دوست دارد چه کسی به او دارو بدهد یا اینکه دوست دارد در کجا دارویش را بخورد و بعد از خوردن دارو چه نوع آبمیوه‌هایی دوست دارد، اما همواره در نظر داشته باشید که کودک نباید فکر کند می‌تواند در مورد خود دارو خوردن هم با شما بحث کند.
3- دارو‌ها را همیشه در یک زمان و مکان خاص به کودک بدهید. کودک بعد از مدتی شرطی می‌شود و می‌پذیرد که در این زمان خاص باید دارو مصرف کند.
4- به خاطر داشته باشید که یک قاشق چایخوری معادل 5 میلی لیتر و یک قاشق غذاخوری معادل 15 میلی لیتر از مایع است.
5- برای بهتر کردن طعم دارو می‌توان آن‌ها را در یخچال نگهداری کرد. خنک کردن دارو باعث می‌شود طعم آن قابل تحمل‌تر شود. از پزشک در مورد اینکه چه داروهایی را می‌توان در یخچال نگهداری کرد سوال کنید.
6- کودکان برخلاف نوزادان به راحتی اجازه دادن دارو به خود را نمی‌دهند. بهتر است والدین ابتدا علت دادن دارو را با زبانی ساده برای کودک توضیح دهند و داستانی ساده در مورد بیماری و کمک دارو برای کودک تعریف کنند. سپس از کودک بخواهند که خودش نیز در این کار به والدین کمک کند و مراحل ساده کار را خود کودک انجام دهد.
7- به هیچ وجه کودک را فریب ندهید و بدون اطلاعش به او دارو ندهید، چون ممکن است موجب مقاومت بعدی او در خوردن غذا‌های عادی هم شود.
8- کودکانی که هنوز به راحتی نمی‌توانند از فنجان یا قاشق چیزی بخورند را باید مانند نوزاد در نظر گرفت و همچنان از قطره چکان یا سرنگ یا قاشق مدرج استفاده کرد. برای اندازه گیری دارو در فنجان مدرج باید آنرا روی یک سطح صاف قرار داد و سپس همسطح با آن به میزان دارو نگاه کرد و مقدار مناسب را اندازه گرفت.
9- در صورتی که کودک به اندازه‌ای بزرگ است که می‌تواند خودش دارو بخورد اجازه بدهید با نظارت شما خودش این کار را انجام دهد.
10- برای اینکه کودک راحت‌تر خوردن دارو را قبول کند می‌توان با یک نمایش کوچک ابتدا کمی از دارو را به عروسک محبوب کودک داد یا حتی خود والدین می‌توانند کمی مولتی ویتامین را به عنوان دارو بخورند تا کودک متوجه شود که دارو خوردن کار عجیبی نیست.
11- اگر کودک برای خوردن دارو مقاومت کرد، مدت کوتاهی به او استراحت بدهید. اجازه بدهید تا کمی آرام شود و سپس دارو دادن به او را شروع کنید. قبل از دارو دادنه دوباره به کودک به او یک لیوان آب بدهید، او را در آغوش بگیرید و به او محبت کنید و از او بخواهید تا در خوردن دارو به شما کمک کند.
12- بعضی از انواع دارو مانند قرص‌ها را می‌توان با کمی غذا هم مخلوط کرد و به کودک داد. قرص‌ها معمولا طعم بدی ندارند و قرص‌هایی که قابل خرد کردن هستند را می‌توان با غذای کودک مخلوط کرد.
13- یکی از روش‌های ساده‌تر کردن خوردن دارو توسط کودک، بی حس کردن جوانه‌های چشایی اوست. قبل از دادن دارو، به او نوشیدنی سرد بدهید. می‌توانید با آبمیوه طبیعی برای او یخمک سرد درست کنید تا با خوردن آن جوانه‌های چشایی اش بی حس شود. این خوردنی‌ها می‌توانند به عنوان پاداشی زودهنگام برای خوردن دارو‌ها به کار روند.
نکات دیگری که در اینجا حایز اهمیت است این است که:
1- به حافظه خود اعتماد نکنید
از دکتر کودک تان بخواهید دستورات دارویی از جمله دوز مناسب و زمانی از روز که باید دارو به کودک داده شود را بنویسد. این امر به خصوص در مواردی که بیش از یک فرد بزرگسال از کودک مراقبت می‌کند، مفید است.
2- پرسشگر باشید
اگر دستورات دکتر را نمی‌فهمید، از او بخواهید که توضیح بیشتری دهد. والدین باید اطمینان حاصل کنند که دقیقا می‌دانند چه کار دارند می‌کنند و دکتر باید در این راه به آن‌ها کمک کند.
3- منظم باشید
منطقه‌ای در خانه را انتخاب کنید و به جای اینکه دارو‌ها در نقاط مختلف خانه پراکنده باشد، همه دارو‌ها را در آن محل نگهداری کنید. همه دارو‌ها را در یک مکان نگه دارید و به تاریخ انقضای مصرف دارو‌ها توجه داشته باشید.
4- از وسایل مناسب استفاده کنید
از دکترتان در مورد بهترین راه دادن دارو به کودک سوال کنید. در صورتی که لازم باشد، قرص کودک به دو یا چند بخش تقسیم شود، ممکن است پزشکان برای این کار به جای چاقو استفاده از ابزار «برنده قرص» را توصیه کنند یا ممکن است به جای استفاده از قاشق استفاده از سرنگ یا کلاهک مدرج را برای دادن شربت توصیه کنند.
یک نکته که باید به آن توجه داشته باشید این است که ممکن است درجه‌های روی سرنگ یا کلاهک مدرج پس از مدتی استفاده محو شود. در این صورت باید فورا آن‌ها را تعویض کنید تا مطمئن باشید کودک تان دوز درست دارو را دریافت می‌کند.
5- فهرست تهیه کنید
فهرستی از داروهایی که کودک تان مصرف می‌کند تهیه کنید و علت مصرف هر دارو را جلوی آن یادداشت کنید. در ویزیت‌های دکتر این فهرست را به همراه خود داشته باشید.
6- خلاق باشید
می‌توانید از روش‌های ابتکاری برای به یاد آوردن زمان دادن داروی کودک استفاده کنید. مثلا استفاده از زنگ هشدار تلفن همراه، تقویم‌های کامپیوتری یا از برنامه «اکسل» برای به یاد آوردن زمان و تاریخ دادن دارو به کودک.
همچنین می‌توانید محفظه‌های قرص دارای برچسب برای روز‌های هفته را برای برنامه ریزی دادن داروهای کودک استفاده کنید که این روش ممکن است برای کودکان کم سن خطرناک باشد، زیرا کودکان می‌توانند در این محفظه‌ها را باز کنند.
7- دارو را بدون اینکه به دکتر کودک تان بگویید، قطع نکنید
برخی از والدین دادن دارو‌ها را به خاطر داشتن عوارض جانبی - مثلا خواب آلودگی کودک - قطع می‌کنند، اما به دکتری که این دارو را تجویز کرده بود، در این مورد چیزی نمی‌گویند. صادق و صریح بودن با دکتر در مورد کار‌هایی که در خانه انجام می‌دهید مهم است، زیرا بر سلامت کودک اثر خواهد گذاشت. در بیماری‌هایی مانند سرطان، قطع کردن یک داروی ضروری ممکن است مرگبار باشد.
8- نگذارید کودک تان خودش دارویش را مصرف کند
حتی در کودکان با سن بالاتر و نوجوان هنوز باید والدین بر مصرف دارو نظارت داشته باشند. نوجوانان فکر می‌کنند که آسیب ناپذیر هستند و در نتیجه ممکن است دوز‌های داروهای مورد نیازشان را مصرف نکنند و برای خودشان مشکل به بار بیاورند.
در آخر می‌توان گفت: مصرف بیش از حد دارو یکی از شایع‌ترین موارد در این خصوص است که همه عوامل باعث می‌شود که داروهای کودکان به شکل مناسبی مصرف نشود. بررسی‌ها نشان می‌دهد مادرانی که خودسرانه اقدام و دستورات پزشک را در این زمینه رعایت نمی‌کنند کودکان شان دیرتر بهبود یافته و دچار عوارض دارویی شدید می‌شوند.
دارو باید با دقت مورد استفاده قرار گیرد. اگر به موقع و صحیح مصرف نشود اثر مثبت آن از بین رفته و به سمی مهلک تبدیل می‌شود. امروزه از لحاظ مصرف دارو در کشور با مشکلات کمی و کیفی خاصی مواجه هستیم.
