از امام عسکری علیه‌السلام چه می‌دانیم؟

امام حسن عسکری علیه‌السلام کیست؟

پدر امام منتظر، حضرت ابو محمد حسن بن علی عسکری علیه‌السلام، یازدهمین امام شیعیان است. درباره سال ولادت آن حضرت، راویان دو قول ذکر کرده اند: برخی قائل اند که آن بزرگوار در سال 231 ه.ق متولد شده و برخی سال 232 ه.ق را تاریخ ولادت برشمرده اند. ابن خلکان در کتاب تاریخ خود، دو قول را آورده است: یکی، روز شنبه یکی از ماه های سال 231؛ دیگری، ششم ربیع ااثانی سال 232. (1) اما مسعودی در تاریخ خود، سن حضرت را هنگام شهادت 29 سال (2) دانسته و چون در تاریخ شهادت امام در سال 260 ه.ق اختلافی نیست، بنابراین او تولد حضرت را در سال 231 معتبر شمرده است.
طبرسی در اعلام الوری (3) تاریخ تولد امام حسن عسکری علیه‌السلام را هشتم ربیع الثانی سال 232 ه.ق بیان کرده و نیز علامه مجلسی (ره) فرموده: اشهر آن است که روز ولادت، روز جمعه هشتم ماه ربیع الثانی است و بعضی دهم ماه مذکور و برخی شب چهاردهم را نیز گفته اند. (4) شیخ حر عاملی به این اختلاف تاریخی در شعر خود اشاره کرده است:
مولده شهر ربیع الثانی
و ذاک فی الیوم الشریف العاشر
فی یوم الاثنین و قیل الرابع
و قیل فی الثامن و هو شایع (5)
ملاحظه می شود که شیخ حر عاملی نیز تاریخ هشتم ربیع الثانی را مشهورتر از بقیه می داند.
مکان ولادت حضرت بنا بر قول مشهور مدینه است؛ (6) هر چند برخی به اختلاف مورخان در مدینه و سامرا اشاره کرده اند. (7)
اسم شریف آن حضرت، حسن و کنیه اش ابو محمد و مشهورترین لقب های ایشان زکی و عسکری است. خالص، هادی، خاص، صامت، سراج، تقی، از دیگر القاب آن امام همام هستند. (8) همچنین «ابن الرضا» عنوانی است که امام یازدهم و پدر و جد بزرگوارشان به آن شهرت یافته اند. (9)
پدر بزرگوار حضرت امام حسن عسکری علیه‌السلام، امام علی الهادی علیه‌السلام، دهمین امام شیعیان است. نام مادر کریمه شان را، حدیث، سلیل، سوسن و عسفان گفته اند. اما علامه مجلسی در بحارالانوار نام صحیح آن بزرگوار را سلیل می داند. آنچه مهم است، این است که در فضیلت آن بانوی بزرگوار بین همه مورخان و محدثان اتفاق نظر است و او او را با فضیلت ترین زنان عصر خود دانسته اند. صاحب عیون المعجزات درباره آن بزرگوار می گوید: «انّها کانت من العارفات الصالحات». (10)
در عظمت شأن و مقام والای مادر گرامی حضرت امام حسن عسکری علیه‌السلام کافی است به ثنای امام دهم امام هادی علیه‌السلام درباره ایشان اکتفا کنیم که فرمودند: «سلیل - و هو اسمها- مسلوله من الآفات و الارجاس و الانجاس». (11)

مشخصات ظاهری امام

امامت امام حسن عسکری

مکارم اخلاق امام

نمونه‌ای از مناقب امام

اندرزهایی از امام

آموختن دعایی برای اهل قم

سید بن طاووس دعایی از قول امام حسن عسکری علیه‌السلام خطاب به اهل قم نقل می کند که همچون منشوری سیاسی در آن برهه حساس منتشر شد و تا امروز از گنجینه های اهل بیت علیهم السلام محسوب می شود.
امام در این دعا پس از ستایش خداوند و اظهار تواضع و خضوع در برابر حضرت حق، اجابت خواسته اش را می طلبد و آن گاه از فراگیری فتنه ها و حاکمیت باطل به درگاه احدیت شکایت می برد و برای نابودی آن و سپس برای آشکار شدن حق و استواری آن دعا می کند.
مضمون دعا به گونه ای است که گذشت زمان، تأثیری درتازگی عبارات و مضامین آن ندارد و در هر زمانی که فتنه و آشوب دامن گیر جوامع انسانی است، می توان با آن به درگاه احدیت متمسک شد، مخصوصاً که در فرازهایی نیز با عباراتی بسیار بلیغ و رسا برای ظهور امام زمان علیه‌السلام و برقراری عدل و قسط به دست آن بزرگوار دعا می فرماید. شایسته است که در این دعا با تأمل و ژرف نگری بیندیشیم تا به شناخت، یقین و ثبات قدم بیشتری دست یابیم. و اینک ترجمه قسمت هایی از متن دعا:

«سپاس خدای را به خاطر شکر نعمت هایش و طلب افزونی آنها، و جلب روزی اش و طلب خالص شدن برای او و در او نه دیگری، و پناه از ناسپاسی و کفر پیشگی در عظمت و بزرگی او؛ سپاس کسی که می داند هر نعمتی که به او می رسد، از جانب پروردگارش است و هر کیفری که به او می رسد، به خاطر بدکرداری خود اوست. و خدا درود فرستد بر محمد، بنده و پیامبرش و برگزیده خلقش و وسیله (پیوند) مؤمنان به رحمتش و درود بر تبار پاک او و والیان کاراو.

خدایا! تو خود (مردم را) به فضل خویش دعوت کردی و به خواندنت فرمودی و اجابت دعا را برای بندگانت ضامن شدی و ناامید نکردی کسی را که خواسته خود را بر تو عرضه کرد و با حاجت خود، قصد (درگاه) تو را کرد و دستی خواهشگر را از عطای خویش تهی بازنگردانی... »

معبودا! و اینک من با خواسته خود (درگاه) تو را قصد کردم و دست خواهشم در فضل تو را کوبید، و قلبم با خشوع و خواری با تو راز و نیاز می گوید و هم خود تو را بهترین شفیع خویش به درگاهت یافتم. تو خواهش مرا می دانی، پیش از آنکه به اندیشه ام خطور کند یا در خاطرم راه یابد. پس خدایا! خواسته ام را به اجابت وصل کن و خواهش مرا با رسیدن به حاجتم قرین گردان.

خدایا! کژی فتنه ها، ما را در برگرفت و سرپوش حیرت بر ما چیره گشت و فرومایگان و حقیران، ما را درهم کوفتند و آنان که در دین توبه ایشان، اطمینان نبود، بر ما حاکم شدند و آنکه حکم تو را معطل گذارد، کارهای ما را به ستم ربود و درنابودی بندگانت و تباه ساختن دیارت کوشید.. .

معبودا! کشت باطل درو شد و نهایت آن در رسید و ستون های آن استواری یافت و پاره هایش فراهم آمد و جوانه اش زود سر بزد و شاخه اش بالیدن گرفت... .

خداندا! دروگری از حق برای او بیار تا تنه اش را در هم کوبد و ساقه اش را در هم شکند و کوهانش را از هم بدرد و بینی اش را برخاک مالد تا باطل با آن سیمای پلیدش نهان گردد و حق با آن زیور زیبایش پدیدار شود.

خدایا! برای ستم پشتوانه بر جای مگذار مگر که ویرانش سازی، و سپری بر جای منه مگر که آن را بدری، و وحدت کلمه ای قرار مده مگر که پراکنده اش کنی، و لشکری مجهز برای آن مگذار مگر که خوارش کنی، و ستونی بر قرار
مدار مگر که آن را فرو ریزی، و بالا برنده درفشی برای آن باقی مگذار مگر که سرنگونش سازی، و سرسبزی قرار مده مگر که خشکش گردانی ... .

خداوندا! حق را آشکاری ده، و تاریکی فراگیر ستم و سیاهی حیرت را به او روشن و نورانی کن. خداوندا! دل های مرده را بدو جان بخش، و خواسته های گوناگون و آرای پراکنده را به او جمع کن، و حدود ضایع شده و احکام وانهاده دینت را بدو بر پای دار، و شکم های از گرسنگی برآمده را بدو سیر کن، و بدن های ناتوان و خسته را بدو راحتی بخش ... . پروردگارا! بهترین یقین ها را درباره او برای ما (به ارمغان) آور، ای آنکه تحقق بخشنده گمان های نیکی و تصدیق کننده آرزوهای به تأخیر افتاده ای!...

خدایا! آنکه به تو می خواند، و بنده تو که به قسط قیام می کند (مهدی علیه‌السلام ) محتاج رحمت توست و نیازمند یاری تو بر طاعت؛ چون آغاز نعمت خویش بودی بر او، و جامه های کرامت خویش را تو خود بر قامت او پوشاندی، و محبت طاعت خویش را بر او افکندی، و از محبت خود گام هایش را در دل ها استواری دادی، و او را بر کارهایی که اهل زمانش از آنها چشم پوشیده، توفیق عمل ارزانی کردی، و او را فریاد رس بندگان ستمدیده قرار دادی، و یاور کسانی که جز تو یاری نیافتند و زنده کننده احکام وانهاده از کتابت و برافرازنده پرچم های دینت و سنّت های پیامبرت - که سلام و صلوات و رحمت و برکات تو بر او و خاندانش باد - قرارش دادی.

پس خداوندا! او را از عذاب و بلای تجاوز گران در دژی استوار محافظت فرمای، و دل های پراکنده دین جویان را به نورش روشنایی بخش، و بهترین چیزی را که به قیام کنندگان به عدل و دادت از پیروان پیامبران رساندی، به او نیز برسان.

بار الها! خوار کن به واسطه او کسی را که در رجوع به محبت تو با او همکاری نمی کند و آن را که به دشمنی با او برخاسته است، و با سنگ کوبنده خویش بر آنکه در صدد قیام علیه آئینت است، بکوب و آن را ذلیل و خوار گردان، و خشم گیر بر آنکه به خون خواهی او بر نمی خیزد و یاری نمی رساند؛ در حالی که او به خاطر تو با خویشان و بیگانگان در ستیز و دشمنی می افتد که البته این، منتی است از جانب تو بر او، نه از او بر تو... .

پس خدایا! او را به یاری خودت پشت گرم فرما و توانایی او را در آنچه از انجام آن بازمانده، مثل طرد آنان که در حریم تو خیمه زده اند، بیفزای، و از تأیید خویش در نیرو و قدرت او توانایی قرار ده، و ما را از انس به او رمیده مکن، و او را پیش از رسیدن به آرمانش که همان فراگیر کردن صلاح و راستی در هم کیشان خویش و ظاهر کردن عدل و داد در امتش می باشد، نمیران.

پروردگارا! به خاطر استقبالی که از قیام به فرمان تو نشان داد، جایگاهش را در روز رستاخیز والا گردان و پیامبرت محمد صلی الله علیه و آله را به دیدارش و نیز دیدار کسانی که از دعوت او پیروی کردند، شاد بدار و به خاطر آنچه از او دیدی، مثل قیام به فرمانت پاداش او را کامل عطا کن و او را در زندگی اش به خود مقرب فرما و به خواری ما به واسطه دوری او رحمت آور و اگر او را از دست دادیم، به ضعیفی ما در برابر کسانی که به همراهی او (قائم) آنهارا سرکوب کردیم و دست کسانی که ما بر آنها چیره گشتیم تا از نافرمانی او دورشان سازیم، بر ما دراز گشت، رحم کن و به تفرقه ما پس از افت و وحدت در زیر سایه حمایت او رحم آر، و به حسرت ما هنگام فریادخواهی از او در جایی که ما را از یاری او باز نشاندی، ترحم فرما... .

پروردگارا! به واسطه آنها (قائم و یاوران او) سراسر آفاق و اقطار جهان را از عدل و داد و رحمت و فضیلت آکنده فرما و مطابق کرم و بخشش خود تلاش آنها را پاس بدار، از همان سپاسی که به بندگانت که به عدل و داد و قیام کردند، ارزانی داشتی و از پاداش خویش آن را برایشان ذخیره فرما تا به واسطه آن مراتبشان والا گردد که تو هر کار که خواهی و هر چه خواهی، حکم دهی ...». (22)