نام علمی:
Punica granatum L.، نام فرانسه میوه Grenade، نام انگلیسی میوه Pomegrenate، نام فرانسه درخت انار Grenadier و نام انگلیسی درخت آن Pomegrenate tree می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، انار، رُمان، اللفان، نار و دالیم نامیده شده است.
تیره گیاه:
انار Puniaceae
نوع گیاه:
درخت
مشخصات ظاهری:
درختی است به ارتفاع حدود 4 متر گاهی موارد بیشتر، ساقه‌های آن ناهموار، محکم، خاردار، نامنظم و رنگ ساقه‌های مایل به سبز می‌باشد. شاخه‌های آن متعدد، نامنظم و تیغدار، برگ‌های آن متقابل، باریک، دراز، سبز و براق، گل‌های آن بزرگ، قرمز رنگِ مایل به ارغوانی و کاسه‌ی گل گوشتدار است. میوه‌اش کروی شکل به ابعاد یک پرتقال گاهی موارد بزرگتر، پوست میوه ضخیم در بعضی انواع نازک، رنگ پوست میوه قرمز و محتوای میوه دانه‌های زیادِ قرمز رنگِ مایل به صورتی می‌باشد که اطراف هر دانه را پوششی آبدار و شفاف شیشه‌ای فراگرفته است.
طبیعت انار شیرین:
طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن سرد و معتدل و کمی تر است.
طبیعت انار ترش:
طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن خیلی سرد و خشک است.
طبیعت انار میخوش (ترش و شیرین):
طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن در سردی و تری معتدل است.
رویش جغرافیایی:
اغلب در نواحی مدیترانه‌ای، اروپا، آفریقا و در کشورهای ترکیه، افغانستان، پاکستان و در بین النهرین روییده و کاشته می‌شود. در ایران نیز در اطراف کویر مرکزی، استان‌های سمنان، هرمزگان، اصفهان، قزوین و یزد به ویژه در شهرستان ساوه کاشته می‌شود. در ضمن به صورت خودرو در نواحی جنگلی استان‌های شمالی یافت می‌شود.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در درخت انار:
وجود آلکالوئید و پله‌تین‌رین در پوست درخت انار، وجود آلکالوئید به نام‌های پزودوپله‌تین‌رین، پله‌تیه‌رین، ایزوپله‌تیه‌رین، متیل‌پله‌تیه‌رین و تانن در پوست ریشه درخت انار و وجود دو نوع اسید به نام‌های بتولیک اسید و اورسولیک اسید در برگ‌های درخت انار مشخص شده است.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در میوه:
در پلپ قرمز رنگ پر آبی که اطراف دانه را فرا گرفته ویتامین C، پتاسیم، تیامین، نیاسین، رایبوفلاوین، سدیم، آهن، فسفر، کلسیم، هیدرات‌های کربن، آب، پروتئین و مواد چرب مشخص شده است.
بخش مورد استفاده:
میوه (انار)، گل، برگ و پوست ریشه
نحوه مصرف:
دانه‌های میوه‌ی رسیده مصرف خوراکی داشته و در صنایع غذایی نیز کاربرد دارند. در طب سنتی از پوست ریشه، گل و برگ درخت انار به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.
خواص درمانی دانه‌های انار:
دفع کننده سموم بدن و کاهنده اوره، افزاینده قدرت دفاعی بدن در برابر میکروب‌ها و ایجاد کننده تعادل در مایعات بدن و خون، ضد تهوع و تقویت کننده کبد، تقویت کننده قلب و پیشگیری کننده از بروز سکته قلبی، خون‌ساز و کاهنده فشار خون بالا، نشاط‌آور و تقویت کننده نیروی جنسی، ضد ویروس و مقوی لثه، جلوگیری کننده از بروز سرطان‌ها (پروستات و سینه) و ضد آلرژی، کمک کننده به رشد اطفال و کاهنده چربی، قابض و ضد اسهال، ضد باکتری و مقوی معده، ادرارآور و ضد انگل، جلوگیری کننده از اختلالات مغزی ناشی از پیری (آلزایمر) و تقویت کننده سالمندان، شاداب کننده رنگ صورت و بازکننده گرفتگی صدا می‌باشد. در ضمن برای بیماری‌های مجاری ادراری، سینه درد، نفخ معده، تشنج دستگاه گوارش، بیماری‌های روماتیسمی، اختلالات یائسگی، عفونت‌های روده‌ای، اختلالات قاعدگی، پوکی استخوان و خارش پوست نیز مفید است. بهترین موقع برای خوردن انار صبح ناشتا می‌باشد.
خواص درمانی گل:
دم کرده یا جوشانده گل درخت انار ضد اسهال‌های ساده، بندآورنده خونریزی‌های ساده، دفع کننده ترشحات مخاطب و خارج کننده ترشحات مهبلی می‌باشد. در استعمال خارجی استفاده از جوشانده‌ی گل انار به مدت 15 دقیقه به صورت غرغره تحلیل برنده ورم لوزه و به صورت تزریقات مهبلی، رفع کننده ترشحات می‌باشد.
خواص درمانی برگ:
اشتهاآور و ضد تهوع، برطرف کننده ضعف عمومی و خون‌ساز، از بین برنده حالات خستگی عمومی پس از پایان بیماری‌ها و ضد میگرن، ضد اسهال‌های مزمن و برطرف کننده کم خونی دختران جوان می‌باشد. در ضمن برگ درخت انار ایجاد یبوست می‌کند.
خواص درمانی پوست ریشه:
به دلیل داشتن تانن فراوان قبض کننده نسبتاً قوی می‌باشد و بهترین دافع کرم کدو و طفیلی‌های دیگر است.
تذکر:
اسراف در خوردن انار ترش موجب ایجاد زخم و التهاب در روده‌ها شده، عمل کبد را ضعیف و نیروی جنسی را کاهش می‌دهد و برای اشخاص سرد مزاج نیز مضر می‌باشد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول. 